Sultan Hümayun: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k using AWB
k →‎top: parametr düzəlişləri using AWB
Sətir 1: Sətir 1:
{{mənbə azlığı}}
{{mənbə azlığı}}
{{Dövlət xadimi
{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = Sultan Hümayun<br>Nasirəddin Sultan Hümayun Sultan Babur oğlu Barlas
| adı = Sultan Hümayun<br>Nasirəddin Sultan Hümayun Sultan Babur oğlu Barlas
| adın originalı = نصيرالدين محمو همايون
| orijinal adı = نصيرالدين محمو همايون
| portret = Emperor Humayun.JPG
| şəkil = Emperor Humayun.JPG
| portretin ölçüsü = 200
| şəklin ölçüsü = 200
| izah =
| şəklin izahı =
| titul = [[Böyük Moğollar imperiyası]]nın sultanı
| titul = [[Böyük Moğollar imperiyası]]nın sultanı
| bayraq =
| bayraq =
Sətir 14: Sətir 14:
| doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1508|3|17}}
| doğum tarixi = {{Doğum tarixi|1508|3|17}}
| doğum yeri = [[Kabul]]
| doğum yeri = [[Kabul]]
| ölüm tarixi = {{Vəfat tarixi və yaşı|1556|1|27|1508|3|17}}
| vəfat tarixi = {{Vəfat tarixi və yaşı|1556|1|27|1508|3|17}}
| ölüm yeri = [[Aqra]] şəhəri
| vəfat yeri = [[Aqra]] şəhəri
| sülaləsi =
| sülaləsi =
| atası = [[Sultan Babur]]
| atası = [[Sultan Babur]]
| anası =
| anası =
| həyat yoldaşı = [[Həmidə Banu Bəyim]]
| həyat yoldaşı = [[Həmidə Banu Bəyim]]
| uşaqları =
| uşağı =
| imzası =
| imzası =
}}
}}

11:18, 3 sentyabr 2019 tarixindəki versiya

Sultan Hümayun
Nasirəddin Sultan Hümayun Sultan Babur oğlu Barlas
نصيرالدين محمو همايون
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
17 mart 1508(1508-03-17)
Doğum yeri Kabul
Vəfat tarixi (47 yaşında)
Vəfat yeri Aqra şəhəri
Vəfat səbəbi yıxılma[d]
Dəfn yeri
Fəaliyyəti monarx
Atası Sultan Babur
Həyat yoldaşı Həmidə Banu Bəyim
Uşaqları
Dini islam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sultan Humayun (1508 – 1556) — Böyük Moqollar sülaləsinin 2-ci və 10-cu padşahı.

Həyatı

Atası Sultan Baburun ölümündən sonra taxta çıxan Humayun Böyük Moğollar imperiyası taxtında 25 il səltənət sürdü. Ancaq səltənətinin hələ ilk illərində taxtına göz dikənlərə və atasının məğlub etdiyi düşmənlərlə mübarizə etmək məcburiyyətində qaldı. Altı qardaşı da vardı. Onlara və başqa qohumlarına geniş ərazilər və başqa hədiyyələr verərək taxtını qorudu.

Siyasi fəaliyyəti

Hakimiyyətinin ilk illərində Sultan Humayun ciddi təhlükələrlə qarşılaşdı. Ludi hökmdarı Mahmud Ludi əfqan əmirləri və bəzi racələr ilə birləşərək Humayuna qarşı hərəkət etdi. Qucerat hökmdarını da hərəkət üçün təhrik etdi. Lakin Humayun şah ikisini də məğlub etdi. Ancaq çox keçmədən Humayun şah və qardaşları arasında da qovğa başlandı. Qucerat valisi olan qardaşı Əsgəri paytaxt Aqra üzərinə yürüş etdi. Conda barışsalar da qardaşlar arasında birliyi mühafizə etmək mümkün olmadı.

Bu arada Ludilərin yerinə Sur dövlətini qurmağa çalışan Şir-xan bir gecə Aqraya basqın etdi və Humayun şah qardaşlarından da yardım görmədikdə Şah Təhmasibə (Səfəvilərə) sığındı. Şirxan Səfəviləri ortadan qaldırmaq üçün Osmanlılarla sülh bağladıqdan sonra Şah Təhmasib də Humayun şahı öz ordusu ilə müdafiə edərək onun üzərinə, yəni Hindistana göndərdi. Bu,Humayun şah üçün yaxşı bir fürsət oldu. Artan və cəmləşən qüvvələrlə Kabil,Qəndəhar və Bədəxşanı geri aldı.Atası Zahirəddin Mahmud Babur kimi,o da Kabildən hərbi baza kimi istifadə edərək yenidən fəthlərə başladı. 1555-ci ildə böyük əfqan ordusunu məğlub edərək Dehliyə girdi. Qardaşlarıyla dil tapdı və yenidən imperatorluğa hakim oldu.

Həmidə Banu Bəyim — Sultan Humayunun arvadlarındn biri, Əkbər şahın anası.

Humayun Təhmasib şahdan yardım alsa da,şiəliyə etibar etmədi və Səfəviləri öz dövlətinin gələcəyini təhdid edən bir təhlükə kimi nəzərdə tutdu. Onun üçün Osmanlı padşahı Qanuni Sultan Süleymana "padşah baba" deyə xitab edən məktublar yazdı. Şərqin ona veriləcəyi halda, Səfəvi dövlətini birlikdə yox edə biləcəklərini bildirdi.

Sultan Hümayunun türbəsi

Humayun şahın ölümü və Əkbər şahın taxta çıxması

Humayun şah atası Babur şah qədər yaxşı bir sərkərdə və hökmdar deyildi. Tez-tez qarma-qarışıqlıqlar olurdu. Amma yenə də imperatorluğu qoruya bilmişdi. 1556-cı ildə kitabxanasının yüksək rəflərindən kitab götürməyə çalışarkən nərdivandan yıxıldı və ağır yaralandı. 28 fevral 1556-cı ildə öldü. Ölməzdən qabaq o vaxt qonağı olan Osmanlı Dəniz kapitanı Seydi Əli Rəisin də tövsiyəsi ilə Bədəxşanda baş qaldıran əfqan birlikləriylə çarpışmaqda olan oğlu Əkbərə bir namə göndərərək onu vəliəhd təyin etmişdi. Yenə Seydi Əli Rəisin tövsiyəsiylə Əkbərin savaşı bitirib dönməsinə qədər ölümü gizli saxlandı. Bir ay sonra üsyanları yatıran Əkbər gəldi və taxta çıxarıldı.

Əkbər hələ 14 yaşındaydı amma sadiq sərkərdələri və qüdrətli atabəyi Bayram xan sayəsində uğur qazanmışdı. Humayun şah atası qədər qüdrətli olmasa da, onun kimi divan müəllifi, yaxşı bir şairdi. Dehlidə gözəl bir türbəsi vardır.

Həmçinin bax

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sultan_Hümayun&oldid=4857504"