Ağrı dağı: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 49: | Sətir 49: | ||
Dağın ənənəvi [[ermənicə]] adı [[Masis]] (Մասիս) olmasına baxmayaraq Ağrı və Masis adları indiki Ermənistanda çox istifadə olunur. Bu adın Pəhləvi dilində Masis(ən böyük) sözündən gəldiyini və ya Proto-Hind-Avropa dilindəki dağ mənasını verən mns kökündən çıxdığı düşünülür. Arxeoloq Armen Petrosyanın sözlərinə görə, ad [[Gilqameş dastanı]]nda Maşu dağından gəlmişdir. |
Dağın ənənəvi [[ermənicə]] adı [[Masis]] (Մասիս) olmasına baxmayaraq Ağrı və Masis adları indiki Ermənistanda çox istifadə olunur. Bu adın Pəhləvi dilində Masis(ən böyük) sözündən gəldiyini və ya Proto-Hind-Avropa dilindəki dağ mənasını verən mns kökündən çıxdığı düşünülür. Arxeoloq Armen Petrosyanın sözlərinə görə, ad [[Gilqameş dastanı]]nda Maşu dağından gəlmişdir. |
||
== Geoloji və coğrafi xüsusiyyətləri == |
|||
Ağrı dağı iki zirvədən ibarətdir. Bunlar 5,137 metrlik Atatürk zirvəsidir (Böyük Ağrı) və 3,898 metr olan İnönü zirvəsidir (Kiçik Ağrı). 4000 metrə qədər olan bazalt və sonrakı yüksəklikdə andezit lava ilə əmələ gələn vulkanik bir dağ görünür. |
|||
Hündürlüyü 5165 m olan Ararat dağı təkcə ölkənin ən hündür zirvəsi deyil, həm də cari 10 km2 olan buzlu yeganə dağdır. Ağrı dağındakı cari daimi qar həddi 4300 metr keçir (Arkel, 1973). Blumenthal (1958), daimi qar sərhədinin Pleystosen epoxası 3000 metrə qədər endiyini hesablamışdır. |
|||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
07:07, 30 oktyabr 2019 tarixindəki versiya
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Ağrı dağı | |
---|---|
tr/Ağrı dağ | |
Ümumi məlumatlar | |
Dağ sistemi | Kiçik Qafqaz |
Dağ silsiləsi | Ermənistan yaylası |
Mütləq hündürlüyü | 5.137 m[1] |
Nisbi hündürlüyü | 3.611 m[2] |
İlk fəthi |
27 sentyabr 1829 İohan Fridrix Parrot Xaçatur Abovyan Aleksey Zdorovenko Matvey Çalpanov Ovanes Ayvazyan Murad Poqosyan[3] |
Yerləşməsi | |
39°42′07″ şm. e. 44°17′50″ ş. u. | |
Ölkə | Türkiyə |
Vilayət | |
|
|
|
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Ararat, Ağrı dağı (Səlcuqlar dövründə: Eğri dağ, Qərb dillərində: Ararat, kürd. Çiyayê Agirî, erm. Մասիս, Masis) — Türkiyənin ən yüksək dağı. Türkiyənin şərq ucqarında, Ağrı ilinin ərazisində yerləşir. Dağ İrandan 16 km şimal-qərbdə, Ermənistandan 32 km qərbdədir.
Dağın 65% -i İğdır vilayətindədir, qalan 35% -i isə Ağrıdadır.
Ağrı dağı 2 yanaşı vulkan konusundan ibarətdir: 5137 metr hündürlüyə malik olan Böyük Ağrı dağı Anadolu yarımadasının və Kiçik Qafqaz dağ sisteminin ən yüksək zirvəsidir. Dağ 4000 metrədək Kaynozoy tipli bazalt, daha sonra andezit süxurlarından təşkil olunmuşdur. 4250 metrdən başlayaraq zirvəsi sayı 30-dan çox daimi buzlaqlarla örtülmüşdür. Ən iri buzlağın uzunluğu 2 km-ə çatır. Böyük Ağrı dağının yamaclarında Sərdarbulaq yaylası və 3896 m yüksəkliyə malik Kiçik Ağrı dağı yerləşir. Hər iki dağın ətəyinin birlikdə çevrəsi təqribən 128 km. təşkil edir. Dini ədəbiyyatda, Nuhun gəmisinin saya oturduğu ilk torpaq bu dağın zirvəsi olmuşdur. Tarixi mənbələrdə Ağrı dağının müxtəlif dillərdə işlədilən "Kuh - i Nuh", "Cebel ül Haris" kimi adlarına rast gəlinir.Marko Polonun çıxılması mümkün olmayan kimi qiymətləndirdiyi bu dağa mənbələrə görə ilk dəfə 9 oktyabr 1829-cu ildə prof. Frederik von Parat qalxa bilmişdir. İlk qış solo çıxışı isə 21 fevral 1970-ci ildə Türkiyə Dağçılıq Federasiyasının sabiq sədri Dr. Bozqurt Ergör tərəfındən gerçəkləşdirilmişdir. 1980-ci illərdə minlərlə alpinist Ağrı dağını ziyarət etmişdir. 1990-cı ildən etibarən dağa qalxmaq qadağan olunsa da, 1998-ci ildə bu qadağa aradan qaldırılmışdır.
Adları və etimologiyası
Dağın türkcə adı Ağrı dağı Son orta əsrlərdən bəri bu dildə istifadə edilir. Dağın ənənəvi farsca adı Kūh-e Nūḥ (کوه نوح), Nuh dağı deməkdir. Kürdcə çiyayê Agirî adlı dağ bu dildə "Odlu dağ" deməkdir.
Ararat adı, qədim zamanlarda Ərmən yaylasında yaşayan Urartular üçün ivritcə istifadə olunan ָרָרָט ('RRṬ) sözünün yunan dilindən tərcüməsidir. Dünyada dağ ümumiyyətlə bu adla tanınsa da, dağın yerləşdiyi bölgədə yaşayan heç bir sakin bu addan dağa istifadə etməmişdir. Antik dövrdə, xüsusən Strabonun Coğrafiya əsərində Ağrı dağının zirvələri Qədim yunan dilində Ἄβος (Abos) və Νίβαρος (Nibaros) deyilir.
Dağın ənənəvi ermənicə adı Masis (Մասիս) olmasına baxmayaraq Ağrı və Masis adları indiki Ermənistanda çox istifadə olunur. Bu adın Pəhləvi dilində Masis(ən böyük) sözündən gəldiyini və ya Proto-Hind-Avropa dilindəki dağ mənasını verən mns kökündən çıxdığı düşünülür. Arxeoloq Armen Petrosyanın sözlərinə görə, ad Gilqameş dastanında Maşu dağından gəlmişdir.
Geoloji və coğrafi xüsusiyyətləri
Ağrı dağı iki zirvədən ibarətdir. Bunlar 5,137 metrlik Atatürk zirvəsidir (Böyük Ağrı) və 3,898 metr olan İnönü zirvəsidir (Kiçik Ağrı). 4000 metrə qədər olan bazalt və sonrakı yüksəklikdə andezit lava ilə əmələ gələn vulkanik bir dağ görünür.
Hündürlüyü 5165 m olan Ararat dağı təkcə ölkənin ən hündür zirvəsi deyil, həm də cari 10 km2 olan buzlu yeganə dağdır. Ağrı dağındakı cari daimi qar həddi 4300 metr keçir (Arkel, 1973). Blumenthal (1958), daimi qar sərhədinin Pleystosen epoxası 3000 metrə qədər endiyini hesablamışdır.
Xarici keçidlər
- www.greenpeace.org
- Ağrı dağının xəritəsi
- www.paylasimdayim.com
- Erməni tarixində Ağrı dağı
- Türk tarixində Ağrı dağı
İstinadlar
Şəkillər
-
1949-cu ildə Ağrı dağı