Yohann Qotlib Fixte: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
təkrar şəkil
Sətir 1: Sətir 1:
{{Alim
{{Alim}}
|Şəkil:Johann Gottlieb Fichte.jpg|right|thumb|200px
}}


'''Yohann Qotlib Fixte''' ({{lang-de|Johann Gottlieb Fichte}} ([[19 may]] [[1762]]—[[27 yanvar]] [[1814]]) — Alman filosofu. Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib.
'''Yohann Qotlib Fixte''' ({{lang-de|Johann Gottlieb Fichte}} ([[19 may]] [[1762]]—[[27 yanvar]] [[1814]]) — Alman filosofu. Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib.

12:59, 17 yanvar 2020 versiyası

Yohann Qotlib Fixte
alm. Johann Gottlieb Fichte
Doğum tarixi 19 may 1762(1762-05-19)[1][2][…]
Vəfat tarixi 27 yanvar 1814(1814-01-27)[1][3][…] (51 yaşında) və ya 29 yanvar 1814(1814-01-29)[4] (51 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi səpmə yatalaq[7]
Dəfn yeri
  • Doroteenştadt qəbiristanlığı[d]
Elm sahəsi fəlsəfə
İş yerləri
Təhsili
Elmi rəhbəri İmmanuel Kant
Tanınmış yetirmələri Fridrix Şellinq
Üzvlüyü
  • Bavariya Elmlər Akademiyası[d]
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yohann Qotlib Fixte (alm. Johann Gottlieb Fichte‎ (19 may 176227 yanvar 1814) — Alman filosofu. Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

Həyatı

Fəlsəfəsi

Fixte fəlsəfəsinin çıxış nöqtəsini insan "Mən"i anlayışı təşkil edir. O, "Mən"i yeganə reallıq, hər şeyə qadir yaradıcı qüvvə kimi qəbul edirdi. Bütün gerçək aləmi mütləq subyektin törəməsi hesab edərək, subyektdən asılı olmayan heç bir şeyi qəbul etmirdi. Fixtenin "Mən"i əslində təbiətdən təcrid edilmiş və başqa don geydirilmiş ruhdur.O, özünün bu idealist sistemini elmi təlim adlandırmışdı. Ona görə bütün gerçəklik iki növ reallıqdan ibarətdir:

  • 1) özü-özünü yaradan reallıq – bu, "Mən" reallığıdır;
  • 2) qeyri- "Mən" reallığı – bu, "Mən" tərəfindən yaradılmış və tamamilə ondan asılıdır. Göründüyü kimi, Fixte fəlsəfəsində maddi alım mənəvidən, obyektiv aləm isə subyektiv aləmdəm hasil edilir. Fixteyə görə, təbiət özlüyündə deyil, nə isə başqası naminə mövcuddur.

Fixte insanın təyini, əxlaqi və ictimai tərəqqi məsələlərinə xüsusi diqqət yetirmişdi. Gələcəkdə zəkanın hökm sürəcəyini bəyan edən Fixte "qapalı ticarət dövləti" utopiyasını yaratmışdı. Fixteyə görə, dövlətin nəzarət funksiyaları geniş olmalıdır. O, istehsalı və bölgünü planlaşdırmalıdır. Planlı iqtisadiyyata mane olan yalnız öz qanunlarına əsasən inkişaf edən beynəlxalq ticarət ola bilər. Buna görə də Fixte başqa ölkələrlə kommersiya münasibətlərinə tam nəzarət edən qapalı ticarət dövlətini yaratmağı təklif edir. Fixtenin fəlsəfi maraqlarının rəngarəng olmasına baxmayaraq o, naturfəlsəfə mövzularına elə də böyük maraq göstərmirdi. Fridrix Vilhelm Yozef Şellinq (1775-1854) Fixtenin yaradıcılığının əsas qüsurunu bunda görürdü. Öz fəlsəfi sistemini Şellinq "Təbiətin fəlsəfəsi ideyalarına dair", Transsendental idealizm sistemi" adlı əsərlərində əks etdirmişdir. Öz fəlsəfi fəaliyyətində Fixte mövcud olanın rasional rekonstruksiyasına cəhd göstərmişdir.

Şellinqə görə, əgər Fixte kimi, "Mən"dən başlasaq, onda təbiət haqqında mülahizələr qurarkən geriyə qayıtmalı olacağıq. Ona görə də əvvəlcə təbiətdən, onun xassələrindən başlamalı və yalnız sonra insanın şüurunun təhlilinə keçid etməlidir. Şellinqə görə, təbiət sadəcə maddi obyektlərin cəmi deyil. O, mütləq subyektdir. Bütün dünyanın ruhu var. Aləmin müxtəlif formaları ruhun, ağılın ifadəsi və əyani təzahürüdür. Mütləq əqil, mənəvi və maddinin, subyektiv və obyektivin ilkin əsası və mənbəyidir.

İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  1. 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. Kroner R. Johann Gottlieb Fichte // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. Johann Gottlieb Fichte // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
  4. The Fine Art Archive. 2003.
  5. 5,0 5,1 Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
  6. Фихте Иоганн Готлиб // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  7. https://www.deutschlandfunk.de/johann-gottlieb-fichte-unter-den-gesetzen-der-kausalitaet-100.html.