Almaniyada təhsil

Almaniyada təhsil — Almaniya təhsil sistemi klassik struktrura malikdir: məktəbəqədər, orta və ali. Almaniyanın hər bir əyaləti təhsil haqqında öz qanununa malikdir. Buna görə də atestat və diplomların əldə olunması imkanları və yolları bir birindən fərqlənirlər. Məsələn, Berlində şagirdlər 6-cı sinifə qədər ibtidai siniflərdə qalırlar, Saksoniya və Bavariyada isə bu cəmi 4 il davam edir.

Məktəbəqədər təhsil

Bir çox alman uşaqları məktəbəqədər müəssisələrə -uşaq bağçalarına (alm. Kindergarten‎) 3 yaşından etibarən gedirlər. Uşaq bağçalarında körpələr qrupları (alm. Kinderkrippe‎) da fəaliyyət göstərirlər. buraya uşaqlar altı ayından qəbul edilirlər. Almaniyada belə qruplar az olduğundan orada yer almaq çox çətindir. Bu problemi aradanq aldırmaq üçün şəxsi fəaliyyət göstərən tərbiyəçilərə də imkan yaradırlar.

Uşaq bağçalarının qiymətini yerli hakimiyyət orqanları təyin edir. Belə ki, Berlində uşaq bağçaları pulsuz olduğu halda, Aşağı Saksoniyada bu aylıq orta hesabla 250 avro təşkil edir. Az təminatlı ailələrə bütün əyalətlərdə sosial yardımlar verilir və uşaq bağçaları üçün aşağı qiymətlər qoyulur.

Məktəbəqədər müəssisələrdə dərslər yalnız oyun formasında təşkil olunur. Bu oyun zamanı uşaqları öz dostları ilə ünsiyyətə girmək və onlarla ümumi dil tapmağın vərdişləri öyrədilir. Bundan əlavə şifahi nitqin inkişafına və düşünmə tərzinin formlaşmasına böyük diqqət yetirilir. Meşədə fəaliyyət göstərən uşaq bağçaları da vardır. Bu onunla fərqlənir ki, uşaq bağçası bir başa meşədə yerləşir və bütün proqram meşə daxilində həyata keçirilir.

Miqant uşaqlarında uşaq bağçalarında xüsusi testlə dilin səviyyəsi yoxlanılır. Bu lazımi səviyyədə olmadıqda onlara pulsuz əlavə dil kursları təklif olunur.

Orta təhsil

Saksoniyada orta təhsil pillələri

Almaniyada orta təhsil 3 pillədə aparılır. İbtidai məktəb 4 ili əhatə edir. Buranı bitirən məktəblilər aldıqları qiymətlərdən asılı olaraq seleksiya olunurlar. Qiymətləri “4” –dən yuxarı (azərbaycan ball sistemi ilə)  olan məktəblilər təhsillərini gimnaziyada davam etdirmək şansı qazanırlar. Bu ali məktəbə qəbul üçün vacib olan “Abitur” deyilən kamal attestatının alınmasına gedən birbaşa yoldur. Qiymətləri aşağı olanlar isə tədris planı asanlaşdırılmış şəkildə icra olunan orta məktəblərə gedirlər. Hər iki xətt üzrə 10 sinifə qədər oxuduqdan sonra buraxılış imtahanı sonuncu “Abituryent” pilləsinə qədəm qoymağı həll edir. Əlbəttə orta məktəbdən sonra “Abitur” etmək çox çətindir, bu təhsilin səviyyəsi ilə bağlıdır. 11-12-ci siniflərdə  “Abituryentlər” seçdikləri profilə uyğun iki gücləndirilmiş fənn də daxil olmaqla həm humanitar, həm təbiət elmləri, həm də incəsənət sahələrini əhatə edən bir çox fənlərdən (təxminən 12 fənn) kurs şəklində dərslər keçirlər. Yəni 10-cu sinifdən sonra sinif məfhumu artıq dağılır və şagirdlər seçdikləri fənn kursları üzrə birgə dərsə gedirlər. 12-ci sinifin sonunda 5 buraxılış imtahanı və son iki ildə yığılan balların sayı əsasında “Abitur” vəsiqəsinin orta qiyməti hesablanır. Bundan sonra abituryentlər istənilən ali məktəbə daxil ola bilirlər. Ali məktəblərə daxilolma attestatın qiytmətindən asılı olaraq qəbul kvotasına uyğun aparılır.

Doktorantura

Almaniyada elmi işlər universitetlərdə və elmi-tədqiqat mərkəzlərində, həmçinin kooperativ elmi mərkəzlərdə həyata keçirilir. Ali məktəblərdə elmi fəaliyyət əsasən federal büdcədən, qismən isə ictimai və sənaye fondlarından maliyyələşdirilir. Federal büdcənin həcmi illik 9,2 milyard avro civarında yerləşir.

Almaniyada elmi tədqiqiat işləri ilə həmçinin dörd böyük elm mərkəzi məşğul olur: Maks Plank cəmiyyəti, Helmholts birliyi, Fraunhofer cəmiyyəti və Laybnits cəmiyyəti.

Maks Plank cəmiyyətində 13000 işçi çalışır. Bunlardan 5000 nəfəri elmi fəaliyyətlə məşğul olanlardır. Cəmiyyətin büdcəsi illik 2 milyard avrodur. Maks Plank institutuna daxil olan 84 elmi tədqiqat mərkəzi hüquqi cəhətdən sərbəst olmayıb, Almaniyanın bir çox şəhərlərində fəaliyyət göstərir.

Fraunhofer cəmiyyəti əsasən tətbiqi xarakterli problemlərin tədqiqi ilə məşğuldur. Hazırda Almaniyanın 40 şəhərində məskunlaşmış bu cəmiyyətə 80 elmi-tədqiqiat mərkəzi daxildir. Bu cəmiyyətdə çalışan 25000 işçi texniki yönümlü mütəxəssislərdən ibarətdir. Onların işlədikləri layihələrin maliyyə həcmi illik 2,3 milyard avronu keçir. Bu büdcənin 2 milyardı institutlar və sənaye müəssisələri arasında aparılan elmi tdəqiqiat işləri sayəsiondə formalaşır. Yerdə qalan 0,3 milyard federal büdcədən daxil olur.

Helmholts birliyi ümumilikdə təbiət, texnika və bioloji-tibbi sahələri əhatə edən, sərbəst fəaliyyət göstərən 18 elmi tədqiqiat mərkəzindən ibarətdir. Bu birlikdə 37000 işçi çalışır. Işçilərin tərkibi 15169 nəfəri sırf elmi işçi, 6789 nəfəri doktorant və 1657 nəfəri peşəyönümlü təhsil aln gənclərdən ibarətdir. birliyin büdcəsi 2015-ci il üçün 3,99 milyard avro təşkil edirdi..

Laybnits cəmiyyətinə 49 elmi tədqiqiat institutu daxildir. Laybnits cəmiyyətində 18668 nəfər işçi çalışır, Maliyyənin 50%-i federal büdcədən, 50%-i isə əyalət büdcəsindən daxil olur. 2011-ci ildə cəmiyyətin ümumi büdcəsi 1,7 milyard avro olmuşdur . Cəmiyyətin əsas tədqiqat sahələri humanitar, texniki, hüquq və ekologiyadan ibarətdir.

Almaniyada elmi dərəcə almış azərbaycanlılar

Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra onlarca azərbaycanlı gənc Almaniya Federativ Respublikasında təhsillərini davam etdirmək imkanı qazanmışdırlar. Müxtəlif proqramlarla Almaniyaya gedən gənclər fərqli sahələr üzrə doktoranturada təhsillərini davam etdirərək, Almaniyada ən yüksək akademik elmi dərəcə sayılan "Dr." titulunu əldə ediblər. Burada Alman Akademik Mübadilə Xidmətinin rolunu xüsusi vurğulamaq yerinə düşərdi. Elmi dərəcə almış gənclərin çox hissəsi yalnız bu xidmətin imkanlarından istifadə etmişdirlər.

Aşağıda elmi dərəcə almış azərbaycanlılar elm sahələri üzrə göstəriliblər.

1. Dr.rer.nat. Səbinə İsgəndərova, Berlin TU, 2004
2. Dr.rer.nat. Kamran Yusifli, Mayns Universiteti, 2019

Dilçilik

1. Dr.Ruslana Süleymanova, Marbuq Universitet, 2010
2. Dr.Coşqun Sirayzadə, Trier Universiteti, 2013
3. Dr.Pəri İsakova, Saarbrüken Universiteti, 2014
4. Dr.phil.Taleh Əlihüseynov, Yena Universiteti, 2017

Hüquq

1. Dr.jur. Nail Məmmədov, Regensburg Universiteti, 2009
2. Dr.jur.Cəfər Ələkbərov, Bremen Universiteti, 2010
3. Dr.jur. Şahid Şükürov, Bremen Universiteti, 2010
4. Dr.jur. Nurlan Həsənov, Bremen, 2014
5. Dr.jur. Azər Əliyev, Kiel Universiteti, 2015

İqtisadiyyat

1. Dr.Rəşad Hüseynov, Bonn Universiteti, 2015
2. Dr.Elxan Sadıq-zadə, Boxum Univetsiteti, 2015
3. Dr.Fərhad Əliyev, Kassel Universiteti, 2018

Kimya

1. Dr. rer.nat. Polad Poladlı, Leipzig Universiteti, 2010
2. Dr. rer.nat. Fərhad Cəfərli, Tübingen Universiteti, 2017

Kənd təssərrüfatı

1. Dr. Rəşad Hüseynov, Bonn universiteti,2015
2. Dr. Naibə Allahverdiyeva, Kassel Universiteti, 2018

Mühəndislik

1. Dr.-İng. Rezo Əliyev, TU Freiberg. 2001
2. Dr.-İng. Yaşar Musayev, Erlangen Universiteti, 2001
3. Dr.-İng.Xudaverdi Kərimov, Aachen RWTH, 2005
4. Dr.-İng. Pərviz Mövlazadə, TU Freiberg. 2006
5. Dr.-İng.Tariel Hacıyev, Rostok Universiteti, 2006,
6. Dr.-İng. Vüsal Civişov, Hannover Universiteti, 2008
7. Dr.-İng.Elşad Şirinov, TU Maqdeburq, 2011
8. Dr.-İng. Niyaməddin Süleymanov, TU Berlin, 2011
9. Dr.-İng.Fərhad Şirzadov, TU Berlin,2012
10. Dr.-İng.Rafiq Hüseynov, TU Freiberg. 2015
11. Dr. Xəyal Musayev, Boxum Universiteti, 2016

Musiqi

1. Dr. phil. in art. Xədicə Zeynalova, Paderborn Universiteti. 2013

Riyaziyyat

1. Dr.rer.nat. Rustam Tagiew, TU Bergakademie Freiberg, 2011

Siyasi elmlər

1. Dr.pol. Rizvan Nəbiyev, FU Berlin, 2003
2. Dr.pol. Nahidə Əhmədova Siegen Universiteti, 2005
3. Dr.pol. Qurban Ələkbərov, Köln Universiteti, 2007
4. Dr.pol. Azər Babayev, Manheim Universiteti, 2009
5. Dr.pol. Zaur Qasımov, Eihştadt İnqolştadt Universiteti, 2009
6. Dr.pol.Kavus Abışov, Münster Universiteti, 2010
7. Dr.pol.İbrahim Əhmədov, Köln Universiteti, 2012
8. Dr.pol. Fərid Quliyev, Bremen Universiteti, 2014
9. Dr.pol.Elnur Hüseynov, Freie Universität Berlin, 2016
10. Dr.pol.Anar Allahverdi, Uni Jena, 2018
11. Dr.pol. Vasif Hüseynov, Göttingen Universiteti, 2018
12. Dr.pol. Samir Hasanov, Köln Universiteti, 2019
13. Dr.pol, Urfan Hajiyev, Köln Universiteti, 2019

Tarix

1. Dr.phil.Rüfət Səttarov, FUBerlin, 2005
2. Dr.Rauf Cəfərov, Siegen Universiteti, 2012

Tibb

1. Dr.med. Natiq Həsənov, Köln Universiteti, 2003
2. Dr.med. Vuqar Yaqublu, Heidelberg Universiteti, 2006
3. Dr.med. Lalə Qasımova, Heidelberg Universiteti, 2009
4. Dr.med.İlqar Əkbərov, Köln Universiteti, 2012
5. Dr.med. Natəvan Çakışjan, Heidelberg Universiteti, 2012
6. Dr.med. Aytən Musayeva, Mains Universiteti, 2015
7. Dr.med. Rustəm Əliyev, Heidelberg Universiteti, 2015
8. Dr.med. Zahla Əhmıdova, Heidelberg Universiteti, 2015
9. Dr.med. Gülşən Əhmədli, Hannover Universiteti, 2015
10. Dr.med. Zülfiyyə Həsənov, Heidelberg Universiteti, 2015
11. Dr.med. Fariz Abdullayev, München, Ludwig-Maksimilian-Universiteti, 2016
12. Dr.rer.nat. Emil Civişov, Marburg Universiteti, 2016
13. Dr.rer.nat. Sevda Civişova, Marburq Universiteti, 2016
14. Dr.med. Səxavət Cəfərov, Ulm Universiteti, 2017
15. Dr.med. Khayal Gasimli, Charité Universitätsmedizin Berlin, 2018
16. Dr.med. Nuran Abdullayev, Köln Universiteti, 2018
17. Dr.med.Elvin Rajabov, Charité Universitätsmedizin Berlin, 2018
18. Dr.med.Vusal Hacıyev, Charité Universitätsmedizin Berlin, 2018

Habilitasiya

Habilitasiya (alm. Habilitation) Almaniyada hər hansı bir elmi sahə üzrə pedaqoji qabiliyyəti yoxlamaq üçün icra edilən akademik imtahan prosesidir. Pedaqoji qabiliyyət ali məktəblərdə dərs demək haqqı verir. Habilitasiya ilə elmi işçinin öz sahəsi üzrə elmi və tədrsisi tam əhatə etməsi yoxlanılır. Habilitasiya keçmiş mütəxəssislərə Privatdozent (PD oder Priv.-Doz.) akademik adı verilir. Bir çox ali məktəblərdə isə buna "habilitasiya etmiş doktor" (Dr.habil) titulu da əlavə edilir.

Almaniyada habilitasiya elmi dərəcəsi almış azırbaycanlılar:

1. Fuad Əliyev, Siegen Universiteti, 1995 (Kibernetika),
2. Məsud Əfəndiyev, FU Berlin, 1998 (Riyaziyyat),
3. Maqsud Məsimov, TU Freiberg, 2009 (Materialşünaslıq),
4. Natig Həsənov, Uni Köln, 2010 (Tibb).
5. Pərvanə Hacıyeva, Uni Mainz, 2015 (Biokimya)