Suriya: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Sətir 1: Sətir 1:
{{Dövlət
{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|rəsmi_adı = Suriya Ərəb Respublikası
|+<big>'''Suriya Ərəb Respublikası'''<br />'''الجمهوريّة العربيّة السّوريّة'''<br />('''Al-Jumhuriya al-`Arabiya as-Suriya''')</big>
|orijinal_adı =الجمهورية العربية السورية <br>
|-
al-Jumhūrīyah al-ʻArabīyah as-Sūrīyah <br/>
| style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" |
|adı = Suriya <br>{{dil-ar|سوريا}}
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"
|şüarı =
|-
|himni =
| align="center" width="140" | [[Şəkil:Flag of the United Arab Republic.svg|140px|Suriya bayrağı]] || align="center" width="140" rowspan="2" height="130" | [[Şəkil:Coat_of_arms_of_Syria.svg|140px]]
{{dil-ar|حماة الديار}} <br />"[[Suriya Himni|Humat ad-Diyar]]" <br/>
|-
[[File:National Anthem of Syria.ogg]]
| align="center" width="140" | ([[Suriya bayrağı|Bayrağı]])
|bayrağı = Flag of Syria.svg
|}
|gerbi = Coat_of_arms_of_Syria.svg
|-
|xəritəsi = Syria in its region (claimed).svg
| align="center" colspan="2" | <small>''National [[Motto]]:
|rəsmi_dilləri = [[Ərəb dili]]
|-
|dini = [[İslam]] 87% <br>[[Xristianlıq]] 10%<br>Digər 3%<br/>
| align="center" colspan="2" | [[Şəkil:Syria in its region (claimed).svg|300px]]
|paytaxtı = [[Dəməşq]]
|-
|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =
| '''[[Rəsmi dil]]''' || [[Ərəb dili]]
|lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =
Rəsmi din [[İslam]]
|region =
|-
|CoordScale =
| '''[[Paytaxt]]''' || [[Dəməşq]]
|ən_böyük_şəhəri = [[Dəməşq]]
|-
|etnik_qrupları = [[Ərəblər]] • [[Ermənilər]] •<br>[[Yunanlar]] • [[Türklər]] •<br>
| '''[[Prezident]]''' || [[Bəşar Əsəd]]
[[Kürdlər]]<br/>
|-
|idarəetmə_forması =
| '''[[Ərazi]]'''<br />&nbsp;- Ümumi<br />&nbsp;- % Su || [[Ölkələrin və ərazilərin sahələrinə görə siyahısı|88-cı yer]]<br />[[1 E11 m²|185,180 km²]]<br />0.06%
|rəhbərin_titulu1 =[[Suriya prezidenti|Prezident]]
|-
|rəhbərin_titulu2 = [[Suriya Baş naziri|Baş nazir]]
| '''[[Əhali]]'''<br />&nbsp;- Ümumi<br />&nbsp;- [[Population density|Əhali sıxlığı]] || [[List of countries by population|55-ci yer]]<br /> 20 milyon ( 2016 il,təxmini)<br />93/[[Square kilometre|km²]]
|rəhbərin_adı1 = [[Bəşər Əsəd]]
|-
|rəhbərin_adı2 = [[İmad Xəmis]]
| '''[[Pul]]''' || [[Suriya funtu]]
|quruluş_növü =
|-
|quruluş =
| '''[[Saat qurşağı]]''' || [[Coordinated Universal Time|UTC]] +2
|quruluş_hadisəsi1 = Suriya Ərəb Respublikası
|-
|quruluş_tarixi1 = [[14 may]] [[1930]]
| '''[[Top-level domain|Internet TLD]]''' || [[.sy]]
|quruluş_hadisəsi2 = BƏƏS rejimi
|-
|quruluş_tarixi2 = [[8 mart]] [[1963]]
| '''[[Telefon kodu]]''' || 963
|quruluş_hadisəsi3 = [[Suriya Konstitusiyası]]
|-
|quruluş_tarixi3 = [[27 fevral]] [[2012]]
|}
|Aİ-yə qəbul tarixi =
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Suriya}}
|ərazisi = 185,180
'''Suriya''' - ''([[Ərəb dili|Ərəb]]: سوريا)'' ya da rəsmi adıyla Suriya Ərəb Respublikası, ([[Ərəb dili|Ərəbcə]]: الجمهورية العربية السورية, Əl-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyye) Orta Şərqdə [[Livan]], [[İsrail]], [[İordaniya]], [[İraq]] və [[Türkiyə]] ilə qonşu bir ölkədir. [[Aralıq dənizi|Aralıq dənizinə]] bir sahili var. Suriyanın paytaxtı və ən böyük şəhəri [[Dəməşq|Dəməşqdir]]. Rəsmi məlumatlara görə Suriyanın ümumi əhalisi 2004-cü ildə 17 milyon 921 min idi.<ref>http://www.cbssyr.org/pdf/statistic2008/2/2.html</ref> [[Halep]], [[Latakiya]], [[Humus (yemək)|Humus]] isə digər böyük şəhərləridir.
|ərazi_sırası = 87-ci yer
|su_ərazisi_faizi = 1.1%
|təxmini_əhalisi = 20 mln
|təxmini_əhali_sırası = 67-ci yer
|təxmini_əhalisi_il = [[2016]]
|əhalisinin_siyahıya_alınması = 17,070,035
|əhalisinin_siyahıya_alınması_il = [[2019]]
|əhalisinin_sıxlığı = 118,3
|əhalisinin_sıxlığı_sırası = 70-ci yer
|ÜDM_AQP = 50.28 mln$
|ÜDM_AQP_sırası =
|ÜDM_AQP_il = [[2015]]
|adam_başına_ÜDM_AQP = 2.900$
|adam_başına_ÜDM_AQP_sırası =
|ÜDM_nominal = 24.6 mln$
|ÜDM_nominal_sırası =
|ÜDM_nominal_il = [[2014]]
|adam_başına_ÜDM_nominal = 831$
|adam_başına_ÜDM_nominal_sırası =
|İİİ = 0.549
|İİİ_il = [[2018]]
|İİİ_sırası = 157-ci yer
|İİİ_fərq = azalış
|valyutası = [[Suriya funtu]]
|valyutası_kodu = SYP
|saat_qurşağı = +2
|üv_fərq =
|yay_vaxtı_saat_qurşağı = +3
|üv_fərq =
|internet_domeni = .sy
|telefon_kodu = +963
|qeydlər =
}}

'''Suriya''' - ''([[Ərəb dili|Ərəb]]: سوريا)'' ya da rəsmi adıyla Suriya Ərəb Respublikası, ([[Ərəb dili|Ərəbcə]]: الجمهورية العربية السورية, Əl-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyye) Orta Şərqdə [[Livan]], [[İsrail]], [[İordaniya]], [[İraq]] və [[Türkiyə]] ilə qonşu bir ölkədir. [[Aralıq dənizi|Aralıq dənizinə]] bir sahili var. Suriyanın paytaxtı və ən böyük şəhəri [[Dəməşq|Dəməşqdir]]. Rəsmi məlumatlara görə Suriyanın ümumi əhalisi 2004-cü ildə 17 milyon 921 min idi.<ref>http://www.cbssyr.org/pdf/statistic2008/2/2.html</ref> [[Hələb]], [[Latakiya]], [[Humus (yemək)|Humus]] isə digər böyük şəhərləridir.


1963-cü ildən bəri ölkə Baas partiyası tərəfindən idarə edilir. 1970-ci ildən bəri dövlətin başında Əsəd ailəsindən biri olmuşdur. Suriyadakı mövcud prezident 1970-ci ildən 2000-ci ilədək ölümə qədər ölkəni idarə edən Hafiz Əsədin oğlu Bəşər Əsəddir.<ref>[http://www.bartleby.com/65/ba/Baathpar.html Baath Party] The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2001–05. Retrieved 2007, [[June 13|06-13]].</ref> Mart 2011-ci ildə [[Yaxın Şərq|Yaxın Şərqdəki]] dalğalanmalardan ictimai mitinqlərlə başa çatdı. Hökumət 29 Mart 2011-ci ildə istefa etdi. İctimaiyyətin islahat istəməsi və onlarla insanın ölümü nəticəsində [[Məhəmməd Naci əl-Otari]] baş nazir oldu. Hökumət formalaşana qədər Məhəmməd Nacan əl-Otari müvəqqəti olaraq Bəşər Əsəd tərəfindən baş nazir vəzifəsinə təyin edildi. Eyni gündə bir çox şəhərlərdə, xüsusilə də paytaxt Şam şəhərində on minlərlə nümayiş keçirildi.<ref>http://www.ntvmsnbc.com/id/25197463/</ref><ref>http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=17405752</ref><ref>http://www.ntvmsnbc.com/id/25197352/</ref>
1963-cü ildən bəri ölkə Baas partiyası tərəfindən idarə edilir. 1970-ci ildən bəri dövlətin başında Əsəd ailəsindən biri olmuşdur. Suriyadakı mövcud prezident 1970-ci ildən 2000-ci ilədək ölümə qədər ölkəni idarə edən Hafiz Əsədin oğlu Bəşər Əsəddir.<ref>[http://www.bartleby.com/65/ba/Baathpar.html Baath Party] The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2001–05. Retrieved 2007, [[June 13|06-13]].</ref> Mart 2011-ci ildə [[Yaxın Şərq|Yaxın Şərqdəki]] dalğalanmalardan ictimai mitinqlərlə başa çatdı. Hökumət 29 Mart 2011-ci ildə istefa etdi. İctimaiyyətin islahat istəməsi və onlarla insanın ölümü nəticəsində [[Məhəmməd Naci əl-Otari]] baş nazir oldu. Hökumət formalaşana qədər Məhəmməd Nacan əl-Otari müvəqqəti olaraq Bəşər Əsəd tərəfindən baş nazir vəzifəsinə təyin edildi. Eyni gündə bir çox şəhərlərdə, xüsusilə də paytaxt Şam şəhərində on minlərlə nümayiş keçirildi.<ref>http://www.ntvmsnbc.com/id/25197463/</ref><ref>http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=17405752</ref><ref>http://www.ntvmsnbc.com/id/25197352/</ref>

12:46, 24 fevral 2020 tarixindəki versiya

Suriya
ərəb. سوريا‎

الجمهورية العربية السورية

al-Jumhūrīyah al-ʻArabīyah as-Sūrīyah
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
Himn: 

ərəb. حماة الديار‎
"Humat ad-Diyar"

Tarixi
 • Suriya Ərəb Respublikası 14 may 1930
 • BƏƏS rejimi 8 mart 1963
 • Suriya Konstitusiyası 27 fevral 2012
Rəsmi dilləri
Paytaxt Dəməşq
İdarəetmə forması Yarı prezident respublikası
Prezident Bəşər Əsəd
Baş nazir İmad Xəmis
Sahəsi Dünyada 87-ci
 • Ümumi 185,180 km²
 • Su sahəsi (%) 1.1%
Əhalisi
 • Əhali 20 mln nəfər (67-ci)
 • Siyahıyaalma (2019) 17,070,035 nəf.
 • Sıxlıq 118,3 nəf./km² (70-ci)
ÜDM (AQP)
 • Ümumi 50.28 mln$ dollar
 • Adambaşına 2.900$ dollar
ÜDM (nominal)
 • Ümumi (2014) 24.6 mln$ dollar
 • Adambaşına 831$ dollar
İİİ (2018) 0.549 (azalış; 157-ci)
Valyuta Suriya funtu
İnternet domeni .sy
ISO kodu SY
BOK kodu SYR
Telefon kodu +963
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d][1]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Suriya - (Ərəb: سوريا) ya da rəsmi adıyla Suriya Ərəb Respublikası, (Ərəbcə: الجمهورية العربية السورية, Əl-Cumhuriyyetü'l-Arabiyyetü's-Suriyye) Orta Şərqdə Livan, İsrail, İordaniya, İraq və Türkiyə ilə qonşu bir ölkədir. Aralıq dənizinə bir sahili var. Suriyanın paytaxtı və ən böyük şəhəri Dəməşqdir. Rəsmi məlumatlara görə Suriyanın ümumi əhalisi 2004-cü ildə 17 milyon 921 min idi.[2] Hələb, Latakiya, Humus isə digər böyük şəhərləridir.

1963-cü ildən bəri ölkə Baas partiyası tərəfindən idarə edilir. 1970-ci ildən bəri dövlətin başında Əsəd ailəsindən biri olmuşdur. Suriyadakı mövcud prezident 1970-ci ildən 2000-ci ilədək ölümə qədər ölkəni idarə edən Hafiz Əsədin oğlu Bəşər Əsəddir.[3] Mart 2011-ci ildə Yaxın Şərqdəki dalğalanmalardan ictimai mitinqlərlə başa çatdı. Hökumət 29 Mart 2011-ci ildə istefa etdi. İctimaiyyətin islahat istəməsi və onlarla insanın ölümü nəticəsində Məhəmməd Naci əl-Otari baş nazir oldu. Hökumət formalaşana qədər Məhəmməd Nacan əl-Otari müvəqqəti olaraq Bəşər Əsəd tərəfindən baş nazir vəzifəsinə təyin edildi. Eyni gündə bir çox şəhərlərdə, xüsusilə də paytaxt Şam şəhərində on minlərlə nümayiş keçirildi.[4][5][6]

Coğrafi mövqe və iqlimi

Aralıq dənizinin şərqində Suriyanın qərbində dağlıq bir kütlə vardır. K-G istiqamətində uzanan Ənsariyə Dağları Türkiyədəki Nur Dağlarının bir davamı şəklində Antilivan Dağları olaraq İsrailə qədər sahil boyunca uzanır. 1000 metr yüksəklikdə olan bu dağlar, Suriyanın sahillərinə paralel olaraq dağların uzanması səbəbindən Suriyanın içərisinə dənizin daxil olmasına maneə törədir. Çöl şəraiti Suriyanın mərkəzində təsirli olur. Suriyanın cənubunda, Suriya səhrası yerləşir. Suriyanın 2/3 hissəsi səhralıqla örtülüdür. Aralıq dənizinin iqlimi Aralıq dənizi sahillərində üstünlük təşkil edir. Kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq xalqın əsas məşğuliyyətidir. Suriyanın yeraltı qaynaqları arasında neft və fosfat çox vacibdir.

Tarixi

border=none Əsas məqalə: Suriya tarixi

Əhali

border=none Əsas məqalə: Suriya mühafazlarının əhalisi
Suriya əhalisi
Tarix Əhali[7]
1960 sa. 4 565 121[7][8]
1970 sa. 6 304 685[7][8]
1981 sa. 9 046 144[7][8]
1994 sa. 13 782 315[7][8]
2004 sa. 17 920 844[7][9]
  • Suriya Mərkəzi Statistika Bürosunun son rəsmi məlumatına əsasən 31.12.2011 tarixinə ölkənin daimi əhalisinin sayı 21,377,000[10] nəfərdir.

Etnik tərkib

Suriyada təxminən 22 milyon əhali yaşayır. Suriyalılardan başqa livanlılar, fələstinlilər, iordaniyalılar, az sayda isə maltalılar bu ölkənin vətandaşlarıdır.

İqtisadiyyat

border=none Əsas məqalə: Suriya iqtisadiyyatı

İqtisadiyyatın aparıcı sahələrini ələ keçirən Suriya hökuməti planlı inkişaf yolunda ilk addımlarını atmağa başladı. İlk beşillik planın (1961-1965) yerinə yetirilməsi üçün iqtisadiyyata 2,7 mlrd. Suriya funtu məbləğində kapital qoyulmuşdu. Bu plana görə ölkənin ümumi sənaye artımı hər il 7 faizdən az olmamalı idi.[11].

Danışılan dillər

Rəsmi dil ərəb dilidir. Müasir ərəb dialektindən istifadə olunur. Ölkənin şimal qərbində kürd və türk dillərindən istifadə olunur.

Dini vəziyyət

Suriyada əhalinin əksər hissəsini (90%-dən çox) müsəlmanlar təşkil edir, ölkədə xristianlar (7%) da vardır. İslam ardıcıllarının çoxu hənəfi və digər məzhəbli sünnilərdir (74%). Onlardan başqa əsasən Latakiyada yaşayan nusayritlər (12%), Əs-Suveydə yaşayan druzlar (3%) - hər iki vilayətdə sünnilər azdır – , Salamiyyədə rast gəlinən ismaililər (38 min), ortodoksal şiə-imamlar (15 min) da mövcuddur. Sünnülər əsasən ərəblərin böyük hissəsi və kürdlər, çərkəzlər, türkman və türklərdir. Şiələr isə ərəblərin bir hissəsi və farslardır.

Xristianlar arasında pravoslavlar (300 min nəfər) və katoliklər (205 min nəfər, yunan-katoliklər, siro-katoliklər, erməni-katoliklər, maronitlər, xaldo-katoliklər, latın ənənəli katoltiklər). Bunlardan başqa, erməni-qriqoryanlar (150 min nəfər), yakobitlər (125 min nəfər), nestorianlar (20 min nəfər), protestantlar (20 min nəfər, presvitreianlar, Yaxın Şərqdə erməni Yevanqelist kilsələri Birliyinin ardıcılları, anqlikanlar, yeddinci günün adventistləri və s.) da yaşayırlar. Xristianlıq əsasən ərəblər arasında yayılıb, eyni zamanda ermənilər və assuriyalılar arasında da mövcuddur. Digər dinlərin ardıcıllarından yezidlər (10 min nəfər, kürdlərin bir hissəsi) və iudaistlər (4,5 min nəfər) vardır.

İnzibati bölgü

border=none Əsas məqalə: Suriya mühafazlarının əhalisi

Suriya inzibati cəhətdən 14 muhafazlığa , muhafazlıqlar 60 məntəqəyə , məntəqələr isə öz növbəsində 206 nahiyyəyə bölünür .

Suriya Ərəb Respublikasının muhafazlıqları :

İstinadlar

  1. ↑ http://chartsbin.com/view/edr.
  2. ↑ http://www.cbssyr.org/pdf/statistic2008/2/2.html
  3. ↑ Baath Party The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2001–05. Retrieved 2007, 06-13.
  4. ↑ http://www.ntvmsnbc.com/id/25197463/
  5. ↑ http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=17405752
  6. ↑ http://www.ntvmsnbc.com/id/25197352/
  7. ↑ 1 2 3 4 5 6 Syrian Arab Republic Office Of Prime Minister - Central Bureau Of Statistics :Population existed in Syria according to censuses(1960, 1970, 1981, 1994, 2004) and estimates of their number in mid years 2005-2011 (000), Table 10/2
  8. ↑ 1 2 3 4 GeoHive: Global Statistics :Syria population statistics
  9. ↑ Syrian Arab Republic Office Of Prime Minister - Central Bureau Of Statistics :نتائج تعداد السكان والمساآن لعام ٢٠٠٤ على مستوى المحافظات
  10. ↑ Syrian Arab Republic Office Of Prime Minister - Central Bureau Of Statistics :Estimates of Population actually living in Syria by governorate and sex (000) * on 31/12/2011, Table 3/2---or---تقدير عدد السكان المتواجدين في سورية حسب المحافظة والجنس (بالألف)* في31 / 12 / 2011: The number doesn’t include syrian population abroad
  11. ↑ Рейтинг стран мира по уровню валового национального дохода на душу населения

Həmçinin bax

 Suriya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Suriya&oldid=5054267"