Qərbi Slavyan dilləri: Redaktələr arasındakı fərq
"West Slavic languages" səhifəsi tərcümə edilərək yaradıldı |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
<br /> |
|||
{{Infobox language family|name=West Slavic|region=[[Central Europe]]|familycolor=Indo-European|fam2=[[Balto-Slavic languages|Balto-Slavic]]|fam3=[[Slavic languages|Slavic]]|child1=[[Czech–Slovak languages|Czech–Slovak]]|child2=[[Lechitic languages|Lechitic]]|child3=[[Sorbian languages|Sorbian]]|iso5=zlw|glotto=west2792|glottorefname=West Slavic|map=File:Lenguas eslavas occidentales.PNG|mapcaption=Distribution of the West Slavic languages. |
|||
[[Lechitic languages|Lechitic]]: |
|||
{{legend|#FF0000|Polish}} |
|||
{{legend|#A52A2A|Kashubian}} |
|||
{{legend|#FF6347|Silesian}} |
|||
{{legend|#8B008B|Polabian †}} |
|||
<br/> |
|||
[[Sorbian languages|Sorbian]]: |
|||
{{legend|#FF00FF|Lower Sorbian}} |
|||
{{legend|#EE82EE|Upper Sorbian}} |
|||
<br/> |
|||
[[Czech–Slovak languages|Czech-Slovak]]: |
|||
{{legend|#FF8C00|Czech}} |
|||
{{legend|#FFD700|Slovak}}}} |
|||
[[Şəkil:Slavic_languages_tree.svg|right|thumb|300x300px| Balto-slavyan dilləri. ]] |
[[Şəkil:Slavic_languages_tree.svg|right|thumb|300x300px| Balto-slavyan dilləri. ]] |
||
[[Şəkil:Zapadoslovanske.jpg|thumb| Qruplar və ləhcələr ]] |
[[Şəkil:Zapadoslovanske.jpg|thumb| Qruplar və ləhcələr ]] |
||
| Sətir 18: | Sətir 5: | ||
== Təsnifat == |
== Təsnifat == |
||
Qərbi Slavyan [[Qarşılıqlı surətdə başa düşülə bilinmək|qarşılıqlı surətdə başa düşülə bilmək]] dərəcəsinə əsaslanan üç alt qrupa, Çex-Slovak, Lexitik və Sorba aşağıdakı kimi bölür: <ref>{{cite web|url=https://www.phil.muni.cz/jazyk/files/IEclassSIGL.pdf|title=Hind-Avropa dillərinin daxili təsnifatı haqqında: Anket|first=Václav|last=Blažek|pages=16-17}}{{Cite web}}</ref> |
Qərbi Slavyan [[Qarşılıqlı surətdə başa düşülə bilinmək|qarşılıqlı surətdə başa düşülə bilmək]] dərəcəsinə əsaslanan üç alt qrupa, Çex-Slovak, Lexitik və Sorba aşağıdakı kimi bölür: <ref>{{cite web|url=https://www.phil.muni.cz/jazyk/files/IEclassSIGL.pdf|title=Hind-Avropa dillərinin daxili təsnifatı haqqında: Anket|first=Václav|last=Blažek|pages=16-17}}{{Cite web}}</ref> |
||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" |Qərbi Slavyan |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" |Lexitik |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Polyak dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Kaşub dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
Pomeran dili |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
Polab dili † |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" |[[Sorb dilləri|Sorb dili]] |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Aşağı sorb dili|Aşağı Sorb dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Yuxarı sorb dili|Yuxarı Sorb dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" |Çex-Slovak dilli |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
<templatestyles src="Template:Clade/styles.css"></templatestyles> |
|||
{| class="clade" |
|||
| class="clade-label first" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Çex dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel" | |
|||
|- |
|||
| class="clade-label" | |
|||
| rowspan="2" class="clade-leaf" | |
|||
[[Slovak dili]] |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
|- |
|||
| class="clade-slabel last" | |
|||
|} |
|||
== Fərqli xüsusiyyətlər == |
== Fərqli xüsusiyyətlər == |
||
Qərbi slavyan dillərinin, e.ə. III-VI əsrləri ətrafında Şərq slavyan və cənub slavyan budaqlarından ayrıldıqları kimi bəzi fərqli cəhətləri bunlardır: <ref>Zenon Klemensiewicz, Polyak Dili Tarixi, 7-ci nəşr, PWN Elmi Publisher, Varşava 1999. {{ISBN|83-01-12760-0}}</ref> |
Qərbi slavyan dillərinin, e.ə. III-VI əsrləri ətrafında Şərq slavyan və cənub slavyan budaqlarından ayrıldıqları kimi bəzi fərqli cəhətləri bunlardır: <ref>Zenon Klemensiewicz, Polyak Dili Tarixi, 7-ci nəşr, PWN Elmi Publisher, Varşava 1999. {{ISBN|83-01-12760-0}}</ref> |
||
| Sətir 125: | Sətir 22: | ||
== Tarix == |
== Tarix == |
||
Erkən slavyan genişlənməsi c. Orta Avropaya çatdı. 7-ci əsrdə və sonrakı əsrlərdə Qərbi Slavyan ləhcələri ortaq Slavyan dilindən ayrıldı. 9-cu əsrin Qərbi Slavyan poliqonlarına [[Nitra]] və [[Böyük Moraviya]] Knyazlığı daxildir. Qərbi slavyan tayfaları Limes Sakoniae boyunca [[Karolinq imperiyası]]<nowiki/>nın şərq hissələrində yerləşdilər..Obotritlərə [[Sakslar|Saksonlara]] qarşı apardığı müharibədəki dəstəyi müqabilində Charlemagne tərəfindən ərazilər verildi. |
Erkən slavyan genişlənməsi c. Orta Avropaya çatdı. 7-ci əsrdə və sonrakı əsrlərdə Qərbi Slavyan ləhcələri ortaq Slavyan dilindən ayrıldı. 9-cu əsrin Qərbi Slavyan poliqonlarına [[Nitra]] və [[Böyük Moraviya]] Knyazlığı daxildir. Qərbi slavyan tayfaları Limes Sakoniae boyunca [[Karolinq imperiyası]]<nowiki/>nın şərq hissələrində yerləşdilər..Obotritlərə [[Sakslar|Saksonlara]] qarşı apardığı müharibədəki dəstəyi müqabilində Charlemagne tərəfindən ərazilər verildi. |
||
Orta əsrlərdə Qərbi Slavyan tayfaları XI əsrdə Wendish [[Səlib yürüşləri|Səlib yürüşü]]<nowiki/>ndən sonra qətiyyətli şəkildə Alman Ostsiedlung tərəfindən yenidən şərqə tərəf çəkildi. Sorbs və Obodrites və Veleti kimi digər Polabiya slavyanları [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]<nowiki/>nın hakimiyyəti altına keçdilər və güclü almanlaşdırıldı. <ref>Kristianen, Erik (1997). Şimali səlib yürüşləri. London: Pinqvin Kitabları. səh. 287. {{ISBN|0-14-026653-4}}.</ref> |
Orta əsrlərdə Qərbi Slavyan tayfaları XI əsrdə Wendish [[Səlib yürüşləri|Səlib yürüşü]]<nowiki/>ndən sonra qətiyyətli şəkildə Alman Ostsiedlung tərəfindən yenidən şərqə tərəf çəkildi. Sorbs və Obodrites və Veleti kimi digər Polabiya slavyanları [[Müqəddəs Roma İmperiyası]]<nowiki/>nın hakimiyyəti altına keçdilər və güclü almanlaşdırıldı. <ref>Kristianen, Erik (1997). Şimali səlib yürüşləri. London: Pinqvin Kitabları. səh. 287. {{ISBN|0-14-026653-4}}.</ref> |
||
15:28, 7 iyun 2020 tarixindəki versiya
Qərbi slavyan dilləri slavyan dil qrupunun bir hissəsidir. Bunlara polyak, çex, slovak, kaşub, yuxarı sorb dili və aşağı sorb dili daxildir. Dillər Çexiya, Slovakiya və Polşanı, eləcə də keçmiş Şərqi Almaniyanı və Ukrayna və Belarusiyanın ən qərb bölgələrini (və Litvanı ) əhatə edən davamlı bir bölgədə danışılır.
Təsnifat
Qərbi Slavyan qarşılıqlı surətdə başa düşülə bilmək dərəcəsinə əsaslanan üç alt qrupa, Çex-Slovak, Lexitik və Sorba aşağıdakı kimi bölür: [1]
Fərqli xüsusiyyətlər
Qərbi slavyan dillərinin, e.ə. III-VI əsrləri ətrafında Şərq slavyan və cənub slavyan budaqlarından ayrıldıqları kimi bəzi fərqli cəhətləri bunlardır: [2]
- inkişaf proto-slavyan müasir Polish / Czech / Slovak noc kimi TJ, palatalized TS daxil dj, (d) z, ("gecə"; rus ночь müqayisə et );
- qrupların saxlanması, polyak gwiazda olduğu kimi kv, gv ("ulduz"; rus звезда müqayisə et ; lakin qeyd də rus цвет və Ukrayna квіт , "çiçək");
- tl, dl, Polyak / Slovak / Çex radlo/rádlo (" ard "; rus рало müqayisə et );
- palated h, Polşa musze kimi š-ə çevrildi ( Locative mucha işi , "uçmaq");
- pj, bj, mj, vj qrupları Polşalı kupię olduğu kimi l hərfini epentez etmədən (yumşaq) samit formalarına kupię ("Mən куплю "; rus куплю müqayisə et );
- sabit stresə meyl (ilk və ya son hecada);
- sifət deklentasiyasının mənşəli təklik üçün -ego / -ého sonluqlarından istifadə edilməsi;
- Slovak / Polish / Çex ten aparıcı deyil, tъ çox əvəzlik forma tъnъ istifadə ( "bu" (Masc). Müqayisə Russian тот );
- genitive forma čьso üçün adlıq və accusative čь (to) yerinə, Polşa gedən / Çex co uzadılması ("nə", rus что müqayisə edin ).
Qərbi Slavyan dilləri kiril istifadə Şərqi Slavyan qolu və hər ikisini istifadə edən Cənubi Slavyan dilindən fərqli olaraq latın qrafikalı hərflərlə yazılmışdır.
Tarix
Erkən slavyan genişlənməsi c. Orta Avropaya çatdı. 7-ci əsrdə və sonrakı əsrlərdə Qərbi Slavyan ləhcələri ortaq Slavyan dilindən ayrıldı. 9-cu əsrin Qərbi Slavyan poliqonlarına Nitra və Böyük Moraviya Knyazlığı daxildir. Qərbi slavyan tayfaları Limes Sakoniae boyunca Karolinq imperiyasının şərq hissələrində yerləşdilər..Obotritlərə Saksonlara qarşı apardığı müharibədəki dəstəyi müqabilində Charlemagne tərəfindən ərazilər verildi.
Orta əsrlərdə Qərbi Slavyan tayfaları XI əsrdə Wendish Səlib yürüşündən sonra qətiyyətli şəkildə Alman Ostsiedlung tərəfindən yenidən şərqə tərəf çəkildi. Sorbs və Obodrites və Veleti kimi digər Polabiya slavyanları Müqəddəs Roma İmperiyasının hakimiyyəti altına keçdilər və güclü almanlaşdırıldı. [3]
Polyakların mərkəzi Polşa qəbiləsi öz dövlətini - Polşa Düşesi - 10-cu əsrdə Duke I Meşko altında qurdu; sonradan 1025-ci ildə bir krallıq oldu (bax: Polşa Krallığı (1025–1385) ). Hələ bir knyaz ikən , I Cəsur Boleslav Müqəddəs Roma İmperatoru Otto III tərəfindən Frater et Cooperator Imperii ("Qardaş və İmperatorun Partnyoru") olaraq elan edilmişdi ki, bu zaman Polşanın heç olmasa nominal olaraq Müqəddəs Romanın dayağı hesab olunduğunu bildirirdi.. [4]
Bohemilər 9-cu əsrdə Müqəddəs Roma İmperiyasına daxil olan Bohemiya Hersoqluğunu qurdular. 12-ci əsrin sonlarında Güclü krallıq statusuna qaldırıldı ki, bu da 1212-ci ildə Siciliyanın Qızıl Buğasında qanuni olaraq tanınıb. Qalan Sorbsun vətəni olan Lusatia, 11-ci əsrdə Bohemiyanın tac ölkəsinə çevrildi və 1335-ci ildə Sileziya yolunu izlədi. Slovaklar isə əksinə, Macarıstan Krallığına daxil olaraq heç vaxt Müqəddəs Roma İmperiyasının bir hissəsi olmamışdılar. Macarıstan 16-cı əsrdə Avstriya və Bohemiya ilə birlikdə Habsburg monarxiyası altına keçdi və beləliklə Bohemians, Moravian, Slovaks və Sileansyanı vahid bir hökmdar altında birləşdirdi. Lusatia 1635-ci ildə Saksoniyaya, 1740-cı ildə Sileziya bölgəsinin əksər hissəsi Prussiyaya məğlub olsa da, qalan Qərbi Slavyan Habsburq hakimiyyəti Avstriya imperiyasının, sonra Avstriya-Macarıstan İmperiyasının tərkibində qaldı və bundan sonra 1992-ci ilədək Çexoslovakiya şəklində birləşdi.
Ötən əsrdə bəziləri Sileziya, Laçian və Moravianı ayrıca dil olaraq standartlaşdırmaq və tanımaq üçün səy göstərdilər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ↑ Blažek, Václav. "Hind-Avropa dillərinin daxili təsnifatı haqqında: Anket" (PDF). 16–17. (#empty_citation)
- ↑ Zenon Klemensiewicz, Polyak Dili Tarixi, 7-ci nəşr, PWN Elmi Publisher, Varşava 1999. ISBN 83-01-12760-0
- ↑ Kristianen, Erik (1997). Şimali səlib yürüşləri. London: Pinqvin Kitabları. səh. 287. ISBN 0-14-026653-4.
- ↑ Rez.MA: M. Borgolte (ed.): Polşa və Almaniya 1000 il əvvəl - H-Soz-u-Kult / icmallar / kitablar