I Dövlət Gəray: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Doğum
k Doğum tarixi
Sətir 22: Sətir 22:
| milliyəti = [[Krım tatarları|Krım tatarı]]
| milliyəti = [[Krım tatarları|Krım tatarı]]
| dini = [[İslam]]
| dini = [[İslam]]
| doğum tarixi = ({{Doğum tarixi|1512||}}
| doğum tarixi = (1512
| doğum yeri =
| doğum yeri =
| vəfat tarixi = {{vəfat tarixi|1577||}})
| vəfat tarixi = {{vəfat tarixi|1577||}})

05:28, 11 sentyabr 2020 tarixindəki versiya

I Dövlət Gəray
I Devlet Geray, ۱دولت كراى
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi (1512
Vəfat tarixi
1577(1577-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00))
Vəfat yeri Bağçasaray
Vəfat səbəbi taun
Dəfn yeri
Fəaliyyəti suveren[d]
Uşaqları
Ailəsi Gəraylar
Dini İslam
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

I Dövlət Gəray Xan (1512[1] – 1577[1], Krım) — 1551-1577-ci illər arasında xanlıq edib. I Dövlət Gəray dövründə Krım xanlığı Osmanlı İmperiyası ilə birlikdə yüksəliş dövrünü yaşadı. Əsas siyasətini Moskvanın mərkəzli bir inkişaf siyasətini izləyərək rusların Qara dənizə çıxmalarına qarşı mübarizə təşkil edirdi.

Osmanlı ilə münasibətləri

Qanuni Sultan Süleyman dövründə uzun illər İstanbulda yaşadığı üçün dönəmin Osmanlı sarayı ilə olduqca yaxşı münasibətləri vardı. Qanunu ilə eyni dövrdə xanlıq edən Dövlət Gəray ondan böyük dəstək aldı. Harzem Xanının Osmanlı sultanından Rus yayılmasına qarşı yardım istəməsi isə Osmanlı, İdil (Volqa) ilə Don çayları arasında bir kanal açmaq və Həştərxanı yenidən zəbt etmək üçün hərəkətə keçdi. 1569-cu ildə Kefe bəylərbəyi Çərkəz Qasım bəy üç min yeniçəri və 20 min süvari Osmanlı qoşunu, Dövlət Gərayın 30 min Tatar əsgərindən ibarət ordusu ilə birlikdə bölgəyə girdi. Bundan başqa, 5 min yeniçəri və üç min dənizçi də Azaka 15 döyüş gəmiləri ilə hücum etdilər[2].

Ancaq sədrəzəm Sokollu Mehmet Paşa dövründə başlanan kanal başa çatdırılmadı. Krım və Osmanlı hərbi Ruslar və hava şərtləri tərəfindən qırılaraq geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Bu hadisə bəzi tarixçilər tərəfindən Osmanlı İmperiyasında fasilələr dövrünün başlanğıcı kimi qəbul edilir[3].

Rusiya ilə mübarizə

1555-1571-ci illər arasında Rusiyaya uzunmüddətli təsirləri olan böyük zərbələr vurdu. 1571-ci ildə Dövlət Gərayın ordusu Moskva yaxınlarına qədər irəlilədi və şəhəri yandırdı (Moskva Yanğını). Özünə Bu səbəblə "Taxt alan" anlamına gələn tatarca" Taxt Algan" adı verilib. Kazan xanlığı 1552-ci ildə Həştərxan xanlığı isə 1556-cı ildə ruslar tərəfindən tutulmuşdu. 1568-1570-ci illər arasında Qazan və Həştərxana yürüşlər təşkil etdi, lakin ruslardan geri alına bilmədi. 1572-ci ildə ruslar ilə girişdiyi Molodi döyüşündə məğlub oldu. 1592-ci ildə Osmanlı sultanı Rus Çarlığından, Kazan və Həştərxanı azad olunmasını istədi. Bu tarixlərdən etibarən Rusların Qafqaza və Qara dənizə düşməsini əngəlləmək üçün göstərilən təşəbbüslər uğurlu olmayacaq və Ruslar 200 il ərzində Qara dənizin şimalındakı bütün Türk torpaqlarına yerləşəcəkdir. I Dövlət Gəray 1577-ci ildə vəba xəstəliyinə tutuldu və bu xəstəlikdən vəfat edib. Krımın paytaxtı Bağçasaray şəhərində, Xan məscidi yaxınlığına dəfn edilib[4].Yerinə II Mehmed Gəray keçdi.

Xarici keçidlər

Vikianbarda I Dövlət Gəray ilə əlaqəli mediafayllar var.
  1. Büyük Osmanlı Tarihi, Hammer, Üçdal Neşriyat, III. Cilt s. 598
  2. Халим Герай (историк)|Халим Гирай султан «Розовый куст ханов, или история Крыма», Симферополь, Изд. «Стилос», 2008. — С. 44-46. — ISBN 978-966-8518-91-1

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Dewlet Girej // MAK (pol.).
  2. ↑ Devlet Giray Han Kimdir
  3. ↑ Devlet Geray Han
  4. ↑ 1. Devlet Giray Han
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=I_Dövlət_Gəray&oldid=5437473"