Züleyxa Seyidməmmədova: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Dövlət xadimi_şablonu_qaydaya_salınır
k Dövlət xadimi şablonu qaydaya salınır
Sətir 2: Sətir 2:
{{mənbə azlığı}}
{{mənbə azlığı}}
{{Dövlət xadimi
{{Dövlət xadimi
|adı = Züleyxa Seyidməmmədova
|adı = Züleyxa Seyidməmmədova
|bayraq = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg
|bayraq = Coat_of_arms_of_Azerbaijan.svg
|bayraq2 = Flag_of_Azerbaijan.svg
|bayraq2 = Flag_of_Azerbaijan.svg
|doğum tarixi = 22.3.1919
|doğum tarixi = 22.3.1919
|doğum yeri = [[Bakı]], {{ADR}}
|doğum yeri = [[Bakı]], {{ADR}}
|vəfat tarixi = 1999
|vəfat tarixi = 1999
|vəfat yeri = [[Bakı]], [[Azərbaycan]]
|vəfat yeri = [[Bakı]], [[Azərbaycan]]
|atası = Mir Həbib Seyidməmmədov
|atası = Mir Həbib Seyidməmmədov
|titul_2 = Azərbaycan Respublikasının Sosial Təminat naziri
|titul_2 = Azərbaycan Respublikasının Sosial Təminat naziri
|bayraq_2 = COA_Azerbaijan_SSR.png
|bayraq_2 = COA_Azerbaijan_SSR.png
|bayraq2_2 = Flag_of_Azerbaijan_SSR.svg
|bayraq2_2 = Flag_of_Azerbaijan_SSR.svg
|dövr əvvəl_2 = [[1952]]
|dövr əvvəl_2 = [[1952]]
|dövr son_2 = [[1975]]
|dövr son_2 = [[1975]]
|xələfi_2 = [[Məmməd Qazıyev]]
|xələfi_2 = [[Məmməd Qazıyev]]
|bayraq_3 = COA_Azerbaijan_SSR.png
|bayraq_3 = COA_Azerbaijan_SSR.png
|bayraq2_3 = Flag_of_Azerbaijan_SSR.svg
|bayraq2_3 = Flag_of_Azerbaijan_SSR.svg
|mükafatları = {{"Lenin" ordeni}} {{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}} {{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni}} {{"Qırmızı Ulduz" ordeni}} {{"II dərəcəli Vətən Müharibəsi" ordeni}}
|mükafatları = {{"Lenin" ordeni}} {{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}} {{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni}} {{"Qırmızı Ulduz" ordeni}} {{"II dərəcəli Vətən Müharibəsi" ordeni}}
|vikianbar =
|vikianbar =
}}
}}


10:28, 22 sentyabr 2020 tarixindəki versiya

Züleyxa Seyidməmmədova
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Bakı, Azərbaycan AXC
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Partiya
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, pilot, hərbi qulluqçu
Atası Mir Həbib Seyidməmmədov
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Qoşun növü Sovet Hərbi Hava Qüvvələri[d]
Rəhbərlik edib
Döyüşlər
Rütbəsi kapitan
Təltifləri "Lenin" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni "Qırmızı ulduz" ordeni 2-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Züleyxa Mir Həbib qızı Seyidməmmədova (22 mart 1919, Bakı – 10 noyabr 1994, Bakı) — Azərbaycan SSR ictimai təminat naziri (1952-1975), ilk azərbaycanlı təyyarəçi qadınlardan biri, II Dünya müharibəsində hərbi təyyarəçi, kapitan.

Həyatı

Züleyxa Mir Həbib qızı Seyidməmmədova 22 mart 1919-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1934-cü ildə orta məktəbi də Bakıda bitirir. Orta məktəbi bitirdikdən sonra M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Sənaye İnstitutunda ali təhsil alan Züleyxa 1935-ci ildən də institutun nəzdində Bakı aeroklubunun filialı olaraq fəaliyyət göstərən birinci tələbə aeroklubunun üzvü olur. Elə həmin ildə institutda Azərbaycan qızları arasında paraşütdən tullanmaq üzrə birinci yeri tutur.

Züleyxa Seyidməmmədova ilk fərdi uçuşunu tələbə aeroklubuna üzv olduğu illərdə edir. 1935-ci ilin oktyabrında ona təyyarədə təkbaşına uçmağa icazə verilir və SSRİ XKS nəzdində Mülki Hava Donanmasının baş idarəsi tərəfindən Təyyarəçi şəhadətnaməsi təqdim olunur. Elə həmin ildə Moskvada keçirilən paraşütçülərin Birinci Ümumittifaq toplanışında Zaqafqaziyanı təmsil edən komanda Tuşinski təyyarə meydanında qrup halında lazımı dairəyə tullanmaq üzrə birinci yeri tutur. 5 nəfərdən ibarət komandanın yeganə qız üzvü Züleyxa Seyidməmmədova idi. 1935-ci ildə Moskvada keçirilən uçuş tullantısında iştirak edən Züleyxa sonra Tuşinski aerodromunda qrup halında tullanmaq üzrə Zaqafqaziya komandasında birinci yeri tutur və Zaqafqaziya İcraiyyə Komitəsinin fəxri fərmanına və qiymətli hidiyyələrinə layiq görülür. Təyyarədən paraşütlə 50 dəfə tullandığına görə isə onu paraşüt idmanı üzrə təlmatçı vəzifəsinə təyin edirlər. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulmasının 15 illiyi ilə əlaqədar 1936-cı il yanvarın 21-də Kremldə Azərbaycanın ən yaxşı nümayəndələrinin təntənəli qəbulu keçirilir. Qəbulda Züleyxa Seyidməmmədova “Şərəf nişanı” ordeni və qızıl saatla təltif olunur. 1938-ci ildə Züleyxa Seyidməmmədova imtahan verərək Moskvada Jukovksi adına Hərbi-Hava Akademiyasına qəbul olunan ilk şturman qız olur.

Moskvadan qayıtdıqdan sonra Züleyxa Seyidməmmədova təhsilini davam etdirməklə yanaşı həm də Bakı aeroklubunda təlimatçı kimi işləməyə başlayır. Artıq aeroklubda bölmə komandiri olan Züleyxa təlimatçılıq etdiyi üç il ərzində 75 təyyarəçi və 80 paraşütçü hazırlayır. Akademiyanın şturman fakultəsində yeganə qadın tələbə olan Züleyxanın əvvəl “Duqlas”larla, sonra isə orta bombardmanlar, uzağa və sürətlə uçan təyyarələrdə səfərə çıxmağa təlimlər almağa başlayır. Ölkənin ən güclü şturmanları Sovet İttifaqı qəhrəmanları Spirin və Belyakovdan hava gəmilərinin bütün sirlərini öyrənir.

Müharibənin ilk günlərində onların polku paytaxtın müdafiəsinə yollanır. Həmin günlərdə isə Züleyxa Kommunist Partiyasına üzv qəbul olunur. İkinci Dünya müharibəsində qırıcı təyyarəçi və qadınlardan ibarət qırıcı aviasiya polkunun komandir müavini olmuş, 500-dən artıq döyüş uçuşu keçirmişdir. Züleyxa Seyidməmmədova müharibədən qəhrəman aviasiya kapitanı kimi dönür. Rəşid Behbudovun müraciətilə görkəmli bəstəkar Tofiq Quliyev Züleyxa haqqında mahnı bəstələyir. Rəşid Behbudovun Moskvaya qastrol səfəri ərəfəsində hazır olan mahnı elə müğənninin öz istəyilə rus dilində Tofiq Quliyevin müşayiəti ilə lentə alınır. Sonradan isə vala yazılan bu mahnı yüksək tirajla satılır. 1938-ci ildə Züleyxa institutu mühəndis-neftçi ixtisası üzrə bitirir. Anası Mina xanımın narazılığına baxmayaraq, Züleyxa Moskvaya, Jukovski adına Hərbi Hava Akademiyasına məktub göndərir. Oradan “qadınlar şturman fakültəsinə qəbul olunmur” cavabını alır. O, arzusunu həyata keçirmək üçün atasının məsləhəti ilə Mir Cəfər Bağırovun qəbuluna gedir. Hərbi Hava Akademiyasına daxil olmaq üçün bu dəfə Mərkəzi Komitənin adından göndərilən məktuba razılıq gəlir. 1938-ci ilin avqustunda sınaq imtahanları verərək SSRİ aviasiya kadrları hazırlayan təhsil müəssisəsinin şturman fakültəsinə qəbul olunanlar içərisində yeganə qız Z.Seyidməmmədova idi.[1] Akademiyada oxuyarkən 1969-cu il dekabrın 19-da Züleyxa Moskva şəhər sovetinə deputat seçilir və Sov.İKP sıralarına daxil olur.

1946-1952-ci illərdə məsul komsomol və partiya vəzifələrində çalışmışdır. 1952-ci ildə Z.Seyidməmmədova Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Azərbaycan SSR ictimai təminat naziri təyin olunur. Züleyxa xanım həm də Sosial təminat naziri postunda çalışan ilk qadın nazir olub. 1975-ci ilə qədər fasiləsiz olaraq nazir vəzifəsində çalışmışdır.[2]

Eyni zamanda o, qiyabi olaraq Moskvada Ali partiya məktəbini (17 aprel 1953-cü il), Qırmızıbayraqlı Leninqrad Hərbi mühəndis Akademiyasını bitirmişdir (28 noyabr 1957-ci il). Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 25 illiyi ilə əlaqədar təyyarəçi rəfiqələri və 586-cı aviasiya alayının döyüş fəaliyyəti haqqında xatirələrindən ibarət “Təyyarəçinin qeydləri” (Bakı, 1969-cu il, rus dilində) və “Pensiya təminatında yeniliklər” (Bakı, 1973-cü il) kitabları nəşr olunmuşdur.

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində 1963-cu ilin iyununda Moskvada Dünya qadınlarının konqresi zamanı Z.Seyidməmmədovaya Braziliya qadınlarının hədiyyə etdikləri boyunbağı və iki bilərzik, 1964-cü ilin martında Türkmənistan qadınlarının IV qurultayında iştirakı zamanı hədiyyə edilmiş bəzəkli taxtadan metal zəncirli medalyon, həmin ildə Rumıniyada olarkən hədiyyə edilmiş dəstəkləri rumın milli nəqşilə bəzədilmiş taxta qaşıq və çəngəl, 1965-ci ildə Vilnüsdə qadınlar qurultayı zamanı bağışlanmış milli ornamentli toxunma kəmər, 1968-ci ildə Konqodan Bakıya gəlmiş qadınlardan ibarət nümayəndə heyətinin hədiyyəsi—göy rəngli pambıq parçadan şərf, 1972-ci ildə Azərbaycan qadınlarının IV qurultayının iştirakçıları olan vyetnamlı qadınların hədiyyəsi—vurulub salınmış Amerika təyyarəsinin qalıqlarından düzəldilmiş üzük qorunub saxlanılır. Döyüş orden və medalları ilə mükafatlandırılmış Z.Seyidməmmədova ictimai təminat naziri vəzifəsində ikən 1960-cı il martın 8-də Beynəlxalq qadınlar gününün 50 illiyi münasibətilə əməkdə və xüsusi məhsuldar ictimai fəaliyyətdə görkəmli nailiyyətlərinə görə SSRİ Ali Soveti Rəyasət heyətinin qərarı ilə Lenin ordeni və 1967, 1971-ci illərdə “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordenləri ilə təltif olunmuşdur.

1975-ci ildən Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyəti Rəyasət Heyəti sədrinin müavini işləmişdir.

Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (2, 6, 7, 8-ci çağırış) deputatı olmuşdur.

Mükafatları

Filmoqrafiya

İstinadlar

  1. ↑ Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi. Bakı: "Elm və Təhsil". 2015. səh. 164.
  2. ↑ Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi. Bakı: "Elm və Təhsil". 2015. səh. 169.

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Züleyxa_Seyidməmmədova&oldid=5514070"