Aleksandr Puşkin: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 32: Sətir 32:
}}
}}


'''Aleksandr Sergeyeviç Puşkin''' ([[rus dili|rus.]] ''Александр Сергеевич Пушкин''; [[26 may]] ([[6 iyun]]) [[1799]] — [[29 yanvar]] ([[10 fevral]]) [[1837]]) — rus şairi, dramaturq və nasiri, rus ədəbi dilinin reformatoru, tənqidçi, tarixçi, publisist.
'''Aleksandr Sergeyeviç Puşkin''' ([[rus dili|rus.]] ''Александр Сергеевич Пушкин''; [[26 may]] ([[6 iyun]]) [[1980]] — [[29 yanvar]] ([[10 fevral]]) [[1837]]) — rus şairi, dramaturq və nasiri, rus ədəbi dilinin reformatoru, tənqidçi, tarixçi, publisist.


Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib.
Adı [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]na daxil edilib.

18:05, 22 dekabr 2020 versiyası

Aleksandr Sergeyeviç Puşkin
rus. Александр Сергеевич Пушкин
Təxəllüsləri Aleksandr NKŞP
İvan Petroviç Belkin
R. (P.)
St. Arz. (Starıy Arzamasets)
A. B. (А. Б.)
Feofilakt Kosiçkin (jurnalda)
Doğum tarixi
Doğum yeri Moskva
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Sankt-Peterburq
Vəfat səbəbi güllə yarası[d]
Dəfn yeri
  • Svyatoqorski monastırı[d][2]
Vətəndaşlığı
Həyat yoldaşı
Təhsili
  • Çarskoselsk liseyi[d] (18111 (13) iyun 1817)
Fəaliyyəti Şair, dramaturq, nasir, publisist, ədəbiyyat tənqidçisi
Fəaliyyət illəri 1813-1837
Əsərlərinin dili Rus, fransız
İstiqamət Romantizm, realizm
Janrlar Şeir, povest, poema, şeir-roman, dram
İlk əsəri Şair dostuma (К другу стихотворцу; 1914)
Tanınmış əsərləri
İmza
Vikimənbənin loqosu Aleksandr Puşkin Vikimənbədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aleksandr Sergeyeviç Puşkin (rus. Александр Сергеевич Пушкин; 26 may (6 iyun) 198029 yanvar (10 fevral) 1837) — rus şairi, dramaturq və nasiri, rus ədəbi dilinin reformatoru, tənqidçi, tarixçi, publisist.

Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

Həyatı

Rus romantik ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olan Puşkin Rusiyanın "ən böyük şairi" və müasir rus ədəbiyyatının banisi sayılır.

1799-cu il iyunun 6-da Moskvada anadan olan Puşkinin dünyagörüşünün formalaşmasında şairin nənəsi Mariya Alekseyevnanın (Hannibal), tərbiyəsində isə dayəsi Arina Radionovnanın rolu böyük olub. Dayəsini çox sevən Puşkin ona bir neçə gözəl şeir də həsr edib. Arina Radionovna məharətlə nağıl danışar, xalq inanclarını, atalar sözlərini, tapmacaları yaxşı bilirdi. Sonradan Puşkin dayəsinin süjetlərindən istifadə edərək və "Çar Saltan haqqında nağıl", "Qızıl xoruz haqda nağıl", "Ölmüş çar qızı haqda nağıl" və başqa əsərlər yazır.

1811-ci ildə Puşkin Çarskoselsk liseyinə qəbul olur. Liseydə oxuduğu 6 il onun şairlik istedadının inkişafına köklü şəkildə təsir göstərir. Həmin illərdə gənc Puşkin ədəbi fəaliyyətə başlayır. 16 yaşında Derjavinin qarşısında "Çar kəndində xatirələr" şerini oxuyur. 1817-ci ildə liseyi kollec katibi rütbəsində bitirən şair Xarici İşlər Kollegiyasına təyinat alır, 1819-cu ildə isə dekabristlərin rəhbərlik etdiyi "Yaşıl çıraq" ədəbi-teatr cəmiyyətinə üzv olur.

Dekabristlər Puşkinin həyatında

Puşkin heç vaxt, bilavasitə, dekabristlər hərəkatına qoşulmasa da onun dostları gizli təşkilatlarda iştirak edir və aktiv fəaliyyət göstərirdilər. Dekabristlərlə ünsiyyət şairin yaradıcılığında öz izini buraxır. O, "Çaadayevə", "Kənd" və başqa bu kimi siyasi şeirlər yazır. 1820-ci ildə Puşkin hələ liseydə təhsil alan zaman başladığı "Ruslan və Lyudmila" poemasını bitirir. Poema tənqidçilər tərəfindən yaxşı qarşılanmır, şair poema janrının yüksək kanonlarını aşağı salmaqda ittiham olunur. Aleksandr Puşkini siyasi əsərlərinə görə Sibirə sürgün edə bilərdilər. Qlinka, Karamzin, Çaadayev kimi dostlarının himayəsi onun cəzasının yüngülləşdirilməsi və sürgün əvəzinə xidməti yerinin Ekatirinoslava dəyişdirilməsi ilə nəticələnir. 1820-ci ildə epiqramlar yaydığı üçün şair cənuba sürgün edilir. Sürgündə olduğu dörd il Puşkin üçün hədər getmir. Bu illər də o, "Qafqaz əsiri", "Baxçasaray fontani", "Quldur qardaşlar" əsərlərini yazır, gələcəkdə ona böyük şöhrət gətirəcək "Yevgeni Onegin" romanı üzərində işə başlayır.

Aleksandr Puşkin Mixaylovskda

1823-cü ildə Puşkinin xidməti yeri Odessaya dəyişdirilir. Bir il sonra istefa üçün müraciət edən şair bu dəfə şimal sürgününə, malikanəsinin olduğu Mixaylovsk kəndinə göndərilir. Burada o, "Yevgeni Onegin" romanı üzərində işi davam etdirir, "Boris Qodunov"u yazır. Mixaylovskda olarkən ona dekabristlərin üsyanı və dostlarının edam edilməsi xəbəri çatır. Axtarışdan ehtiyatlanan şair avtobioqrafik qeydlərini məhv edir. 1826-cı ildə I Nikolay Puşkini Moskvaya çağırır və onu himayəyə götürəcəyini bildirir. Lakin çar tərəfindən verilən azadlıq uzun sürmür. 1828-ci ildə Dövlət şurası Puşkin üzərində nəzarət üçün sərəncam verilir. Bu sərəncamdan sonra şair özbaşına Moskvanı tərk edərək Qafqaza, dostlarının yanına gedir. Səfər zamanı təəssüratlarını Puşkin "Ərzuruma səyahət" oçerkində, "Qafqaz", "Uçqun", "Gürcüstan təpələrində" şeirlərində oxuculara çatdırır.

Boldino dövrü

Aleksandr Puşkinin Azərbaycan Milli Kitabxanası binasının fasadında yerləşən heykəli

1830-cu ildə Puşkin Natalya Qonçarova ilə evlənmək qərarına gəlir. Toydan əvvəl atası tərəfindən ona hədiyyə olunmuş Boldino malikanəsinin yaxınlığında yerləşən Kistenevka kəndinə gedir. Moskvada baş qaldırmış vəba epidemiyası üzündən üç ay burada qalmağa məcbur olan şairin yaradıcılığının bu dövrü "Boldino payızı" kimi tanınır. Boldinoda Puşkin "Mərhum İvan Petroviç Belkinin povestləri", "Kiçik faciələr", "Kolomnada evcik" və bir çox başqa əsərlər yazır, "Yevgeni Onegin" romanını bitirir. 1831-ci ildə Natalya Qonçarova ilə evlənib Peterburqa köçən Puşkin həmin dövrdə tarixi mövzuda yazılmış "Dubrovski", "Kapitan qızı"[3] və digər əsərləri qələmə alır.

30-cu illərin yaradıcılığı

1832-ci ildə Puşkin "Dubrovski" romanını yazmağa və Puqaçovun üsyanı barədə roman üçün material toplamağa başlayır. Bundan başqa o, bu dövr yaradıcılığının ən gözəl nümunələrindən olan "Qaratoxmaq qadın", "Andjelo", "Mis atlı", "Balıqçı və qızıl balıq haqda nağıl", "Ölmüş şahzadə və yeddi pəhləvan" əsərləri üzərində də işləyir. Peterburqa qayıtdıqdan sonra maddi çətinliyə düşən şair 1834-cü ildə istefaya çıxır və bundan sonra həyatı dərc olunmuş əsərlərinin gətirdiyi qeyri-sabit gəlirlərdən asılı olur. Puşkin dühasının tənəzzülündən xəbər verən maddi çətinlik və tənqidçilərin aramsız hücumları şairin yaradıcılığında böhranın baş verməsinə səbəb olur. Lakin vaxtını hədər keçirməyən Aleksandr Puşkin I Pyotr zamanının tarixi sənədlərinin tədqiqi ilə məşğul olur, "Kapitan qızı" romanını dərc etdirdiyi "Sovremennik" ədəbi nəşrinin təməlinin qoyulmasında iştirak edir.

Həyatının son illəri

1834-cü ildə Peterburqa gələn fransız baron Jorj Dantes Puşkinin həyat yoldaşı Natalya Qonçarovaya vurulur və ona diqqət göstərməyə başlayır. Bu bir çox dedi-qodunun yaranmasına səbəb olur. Bu səbəbdən Puşkin Dantesi duelə çağırsa da onun Natalyanın bacısı Yekaterina Nikolayevnaya evlənmək təklif etməsindən sonra duel çağırışını geri götürür. Lakin evləndikdən sonra belə Dantes Puşkinin həyat yoldaşına diqqət yetirməkdə davam edir. İntriqanın böyüməsində Dantesin atası baron Qekkernin də rolu az olmur. Bu hadisələrdən usanan Puşkin Dantesin onu duelə çağıracağına ümid edərək baron Qekkernə təhqiramiz məktub yazır. Belə də olur, 1837-ci il yanvarın 27-də duel baş tutur. Puşkin qarnından ölümcül yaralanır və 2 gündən sonra 1837-ci il yanvarın 29-da vəfat edir. Nümayişlərin başlayacağından ehtiyat edən çar Puşkinin nəşini Peterburqdan məxfi olaraq çıxarılmasını əmr edir.

Dahi şairin ölümü dünya ədəbiyyatını kədər içində boğur. Azərbaycan dramaturqu Mirzə Fətəli Axundov şairin ölümünə şeir-mərsiyə həsr edir.

Puşkin Şərq mövzusundakı əsərlərində qəzəl formasından istifadə etmişdir.

Əsərləri

  • Poemalar:

"Ruslan və Lyudmila"

"Qafqaz əsiri"

"Baxçasaray fontanı"

"Qaraçılar"

"Tazit"

"Mis atlı"

Mənzum roman:

"Boris Qodunov"

"Xəsis cəngavər"

"Mosart və Salyeri"

"Daş qonaq"

"Vəba zamanı qonaqlıq"

"Su pərisi"

  • Nəsr əsərləri:

"Böyük Pyotrun ərəbi"

Mərhum İvan Petroviç Belkinin povestləri, ("Atəş", "Çovğun", "Tabutçu", "Stansiya gözətçisi", "Kəndli-xanım")

"Dubrovski"

"Qaratoxmaq qadın"

"Kapitan qızı"

  • Nağıllar:

"Çar Saltan, onun oğlu şöhrətli və qüdrətli pəhləvan knyaz Qvidon Saltanoviç və gözəl qu quşu şahzadəqız haqqında nağıl"

"Balıqçı və balıq haqqında nağıl"

"Ölü şahzadə və yeddi pəhləvan haqqında nağıl"

"Qızıl xoruz haqqında nağıl"

İstinadlar

  1. 1,0 1,1 Kindred Britain.
  2. различные авторы Пушкин, Александр Сергеевич // Энциклопедический словарь (rus.). / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1907. Т. XXVa. С. 826–851.
  3. RTV. "Kitabşünas. "Kapitan qızı"" (az.). Youtube.com. 06.03.2016. İstifadə tarixi: 2016-07-24.

Xarici keçidlər