Gimnastika: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor
k Reverted edits by NameNamko (talk) to last version by Araz Yaquboglu: Mənbə göstərin
Teqlər: Dəyişdirildi Geri qaytarma SWViewer [1.4]
Sətir 2: Sətir 2:
'''Gimnastika''' — idmanın populyar növlərindən biridir.
'''Gimnastika''' — idmanın populyar növlərindən biridir.


Gimnastikanın aşağıdakı növləri var:
Gimnastikanın aşağıdakı növləri var: [[İdman gimnastikası]], [[bədii gimnastika]], [[akrobatik gimnastika]], [[tamblinq]]



1)    Bədii gimnastika

2)   Kişi idman gimnastikası

3)   Qadın idman gimnastikası

4)    Batut gimnastikası

5)    Akrobatika gimnastikası

6)    Aerobika gimnastikas

7)    Gimnastika hamı üçün

8)    TeamGYM--“TeamGym” Avropa Gimnastikasına aid komanda yarışı növüdür.

9)    Parkur


== İdman gimnastikası ==
== İdman gimnastikası ==
Əsas məqalə [[İdman gimnastikası]]dır

== Kişi idman gimnastikası ==
Kişi idman gimnastikası 6 alət üzərində (xalçada sərbəst hərəkətlər, dəstəli at, halqalar, dayaqlı tullanma, paralel qollar, turnik) hərəkətlərin icra olunduğu bir idman növüdür.

Gimnastlar irimiqyaslı yarışlarda, o cümlədən Olimpiya Oyunlarında fərdi çoxnövçülük, ayrı-ayrı alətlər üzrə finallar və komanda hesabında qüvvələrini

Güc, elastiklik, tutma çevikliyi, akrobatik elementlər və alətin bir tərəfindən digər tərəfinə keçmə bacarığı dəfedilməz, başdöndürən çıxış nümayiş etdirməyə imkan yaradır. Bütün yarışlarda gimnastların yerinə yetirdikləri hərəkətlər dinamika, idmançının alətdən aralanması, sıçrayış hündürlüyü və məsafə meyarları nəzərə alınmaqla, çətinlik və icra üzrə qiymətləndirilir. Digər gimnastika növləri ilə müqayisədə kişi idman gimnastikası ən çox medal dəstlərinin oynanıldığı bir yarış növüdür.

Kişi idman gimnastikasının gözəlliyi qədim zamanlardan gələn cəsarət və texnikanı saxlamaqla, müasir dövrə uyğunlaşması və daim inkişaf etməsindədir.

1896-cı ildə Afinada keçirilən Olimpiya Oyunları proqramında idman növləri sırasında kişi idman gimnastikası da öz yerini tutdu.

İdman gimnastikası üzrə ilk Dünya Çempionatı 1903-cü ildə keçirilib. 1952-ci ilin Helsinkidəki Olimpiya Oyunları zamanı gimnastikada bir növ inqilab baş verdi. İlk dəfə bu Oyunlarda müasir dövrümüzdə istifadə olunan 6 alət üzərində çıxışlar təqdim olundu.

1966-1976-cı illərdə FIG-nin prezidenti olmuş İsveçrəli məşqçi Artur Qander (1909-1981) hazırkı dövrdə də gimnastika hakimlərinin yararlandığı əsas qiymətləndirmə sisteminin əks olunduğu ilk qaydalar toplusunun yaradılmasında çox vacib rol oynamışdır.

Hazırda kişi idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı yarışları Olimpiya Oyunlarının keçirildiyi il istisna olmaqla, hər il təşkil olunur.

== Azərbaycanda kişi idman gimnastikası ==
Azərbaycanda kişi idman gimnastikası ötən əsrin 30-cu illərindən etibarən inkişaf etməyə başlamışdır. Bu növ üzrə ilk Respublika Çempionatı 1939-cu ildə Bakıda keçirilmişdir.

SSRİ yığmasının tərkibində üçqat Dünya Çempionu (komanda hesabı – 1989 və 1991-ci illərdə; dəstəli at – 1991-ci il), gimnast Valeriy Belenki Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) yığma komandası daxilində 1992-ci ildə Barselonada (İspaniya) təşkil olunan Olimpiya Oyunlarında komanda hesabında çempion olmuş və çoxnövçülükdə bürünc medal qazanmışdır.

Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ilk dəfə olaraq Şakir Şıxəliyev 2012-ci ildə Londonda (Böyük Britaniya) keçirilmiş Olimpiya Oyunlarında kişi idman gimnastikası üzrə yarışlarda ölkəni təmsil etmişdir.

Rio-2016 Olimpiya Oyunlarında (Braziliya) Azərbaycandan iki gimnast – Oleq Stepko və Petro Paxnyuk iştirak etmək hüququ əldə etdi. Oleq Stepko Rio-2016 Olimpiya Oyunlarının təsnifat mərhələsində 6 hərəkətin cəminə əsasən çoxnövçülük üzrə finala çıxmağa müvəffəq oldu və kişi idman gimnastikası tarixində ilk dəfə olaraq 24 ən yaxşı gimnast arasında çıxış etdi.

Azərbaycan bu idman növü üzrə Tokio-2020 Olimpiya Oyunlarında da təmsil olunacaq. Belə ki, 2019-cu ildə Ştutqartda (Almaniya) keçirilmiş Dünya Çempionatında İvan Tixonov çoxnövçülük nəticələrinə əsasən dünyanın ən mötəbər idman yarışında iştirak üçün vəsiqəni təmin etdi.

Gimnast Oleq Stepko 2015-ci ilin Dünya Çempionatında (Qlazqo, Böyük Britaniya) müstəqil Azərbaycanın gimnastika tarixində ilk dəfə olaraq paralel qollar üzərində final hərəkətlərə görə bürünc medal qazandı və məhz bu nəticə ona Rio-2016 Olimpiya Oyunlarında iştirak etmək imkanı yaratdı.

Böyüklər yaş kateqoriyasına aid olan idman gimnastlarımız Bakıda keçirilmiş ilk çoxnövlü idman yarışı – 1-ci Avropa Oyunları zamanı Azərbaycan komandasının ümumi hesabına 5 medal yazdırmışlar. Belə ki, Оleq Stepko 1 qızıl (paralel qollar), 2 gümüş (çoxnövçülük və dəstəli at), 1 bürünc (dayaqlı tullanma) medal qazanmışdır. Bundan əlavə, o, komanda yoldaşları – Petro Paxnyuk və Eldar Səfərovla birgə komanda hesabında 3-cü yerə layiq görülmüşdür.

İki il sonra, 2017-ci ildə Bakıda keçirilmiş 4-cü İslam Həmrəyliyi Oyunları çərçivəsində kişi idman gimnastikası üzrə ümumilikdə 5 medal qazanıldı (3 qızıl medal - sərbəst hərəkətlər (Murad Ağarzayev), dəstəli at və turnik (Bense Talas); 2 gümüş medal - komanda hesabı (Murad Ağarzayev, Timur Bayramov, Bense Talas), halqalar (Bense Talas); 1 bürünc medal - paralel qollar (Bense Talas)).

Gənc gimnastlarımızın Azərbaycanın kişi idman gimnastikası tarixində ilk dəfə olaraq komanda yarışlarında iştirakı 2016-cı ildə Berndə (İsveçrə) keçirilən Avropa Çempionatında baş tutmuşdur.

2018-ci ildə Bakıda keçirilmiş Yeniyetmələrin Yay Olimpiya Oyunlarına idman gimnastikası üzrə Avropa ölkələri arasında təsnifat yarışlarında ölkəmiz gimnastika tarixində bu növ turnirə ilk lisenziyasını əldə etdi. Həmin ilin oktyabr ayında Buenos-Ayresdə (Argentina) keçirilən Oyunlarda Azərbaycanı Səməd Məmmədli təmsil etdi.

2019-cu ildə ölkəmizdə təşkil edilmiş 15-ci Avropa Gənclər Yay Olimpiya Festivalı çərçivəsində kişi idman gimnastikası üzrə yarışlarda isə Səməd Məmmədli dəstəli at proqramında fəxri kürsünün 2-ci pilləsinə yüksəldi.

Hazırda, bu idman növü üzrə Azərbaycan yığma komandasının üzvləri müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş Milli Gimnastika Arenasında (MGA) məşq edir. 2014-cü ildə ölkə prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident, Azərbaycan Gimnastika Federasiyasının prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın iştirakı ilə bu möhtəşəm idman qurğusunun açılış mərasimi baş tutdu. Bakı tamaşaçısı məhz elə bu zalda Avropanın kişi idman gimnastikası üzrə məşhur ulduzlarının möhtəşəm mübarizəsini ilk dəfə 1-ci Avropa Oyunları zamanı izlədi.

Daha sonra MGA-da 2016-cı ildə Bakıda ilk dəfə FIG “Challenge” seriyasına aid “AGF Trophy” Dünya Kuboku təşkil olundu. Həmin dövrdən etibarən bu arenada ardıcıl olaraq daha 4 Dünya Kuboku (2017, 2018, 2019 və 2020) keçirilib ki, bunlardan da son ikisi (2019 və 2020) Olimpiya Oyunlarına təsnifat xarakteri daşıyıb.

Bu yarışların hər birindən ən azı iki həftə öncə kişi idman gimnastikası üzrə dünya ulduzlarının MGA-da təlim-məşq toplanışlarına qatılması artıq bir ənənəyə çevrilmişdir.

Kişi idman gimnastikasının ölkəmizdə inkişafının əsas istiqamətlərindən birini də bu növ üzrə mütəxəssislərin yetişdirilməsi və onların mütəmadi olaraq peşəkarlıq səviyyəsinin artırılmasıdır. Bu məqsədlə, Azərbaycanda FIG Akademiyasının mütəxəssisləri tərəfindən 1-ci səviyyə (2018) və 2-ci səviyyə (2019) üzrə məşqçilik kursları, 2007 və 2017-ci illərdə isə FIG-nin beynəlxalq hakimlik kursları keçirilmişdir. Federasiya tərəfindən vaxtaşırı milli məşqçilik və hakimlik kursları da təşkil olunur.

Kişi idman gimnastikası üzrə yığma komandanın Baş məşqçisi, FIG-nin ən yüksək, 1-ci dərəcəli hakimlik kateqoriyasına malik Rza Əliyev 2019-cu ildə Ştutqartda keçirilən idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı çərçivəsində “Uzun müddətli fərqlənən hakimlik” fəaliyyətinə görə FIG tərəfindən “Qızıl Diplom”la təltif olunub. Azərbaycanlı hakim artıq üç Olimpiya Oyunları (London-2012, Rio-2016, Tokio-2020) çərçivəsində təşkil edilən kişi idman gimnastikası üzrə yarışlarda çıxışların qiymətləndirilməsi üçün FIG tərəfindən dəvət olunmuşdur.

Bu gün kişi idman gimnastikası üzrə bölmələr Sumqayıt, Masallı, Şirvan və Balakəndə də fəaliyyət göstərir.

Bakıda təşkil olunan hər bir yerli yarış, beynəlxalq arenada qazanılmış hər bir uğur öz növbəsində ölkəmizdə yetişən gənc nəslin nümayəndələrinin bu idman növünə marağının artmasına xidmət edir.

== Alətlər ==
Digər gimnastika növləri ilə müqayisədə, ən çox alətlərdən istifadə olunan növ kişi idman gimnastikasıdır - xalçada sərbəst hərəkətlər, dəstəli at, halqalar, dayaqlı tullanma, paralel qollar, turnik. Bir qayda olaraq hər bir məşhur idman gimnastının özünü tam sərbəst hiss etdiyi və bütün dünyada çıxışları ilə yadda qaldığı sevimli aləti və ya alətləri vardır.

'''Sərbəst hərəkətlər'''

Sərbəst hərəkətlər ölçüsü 12x12 m və əlavə 1 m “məhdudlaşdırıcı təhlükəsizlik xətti” ilə əhatə olunmuş xüsusi gimnastika xalçasında yerinə yetirilir. Sərbəst hərəkətlər özündə gücü, elastikliyi və tarazlığı əks etdirən templi akrobatik və qeyri-akrobatik elementləri birləşdirir. Burada mayallaq aşma, salto, şpaqat, əllər üstə dayanma və digər elementlər nümayiş etdirilir.

'''Dəstəli at'''

Alətin hündürlüyü 115 sm, eni 35 sm, uzunluğu isə 160 sm təşkil edir. Dəstələrin uzunluğu 12 sm, onların arasındakı məsafə isə 40-45 sm bərabərdir. Dəstəli at üzərində çıxış zamanı yalnız əllərlə alətə toxunmaq olar. Bu alət üzərində hərəkətlər davamlı fırlanma, dairələr, ayaqlar aralı və bitişik şəkildə yellənmələr, qolaylanmalar, iki ayaqla dönmələr, “qayçı” hərəkətləri, həmçinin əllər üzərində duruş elementlərindən ibarətdir.


'''Halqalar'''

Bu alət diametri 18 sm olan iki halqadan ibarətdir və yerdən 2.8 m hündürlükdə yerləşir. Halqalar arasında məsafə isə 50 sm təşkil edir. Halqalarda çıxışın əsasını qolaylanma, güc və statik elementlər təşkil edir. Gimnastların çıxış proqramı əllərdə duruş, qolaylanma, burulma və s. elementlərdən ibarət olur. Bu hərəkətlər idmançının yalnız elastikliyini deyil, həm də gücünü nümayiş etdirir.

'''Dayaqlı tullanma'''

Dayaqlı tullanma alətinin hündürlüyü 135 sm, uzunluğu (dayaq hissəsi) 1.20 m, eni 95 sm təşkil edir. Qaçış cığırının uzunluğu 25 m, eni isə 1 metrdir. Ən sürətli alət sayılan dayaqlı tullanmada hərəkət əlavə təkandan istifadə edilərək qaçışla həyata keçirilir. İdmançı xüsusi cığırda qaçaraq, amortizasiya qurğulu körpücükdən ayaqları ilə itələnərək, alətdən əlləri ilə əlavə təkan verir. İdmançı yerə enərək çıxışını bitirənə kimi nə qədər çox fırlanma və vint elementləri icra edərsə, proqramı daha çətin hesab olunar və daha yüksək xal alar.

'''Paralel qollar'''

Alətin yerdən hündürlüyü 2 m, uzunluğu isə 3.5 m təşkil edir. Bu alətin hündürlüyü gimnastın göstəricilərinə uyğun olması üçün tənzimlənə bilər. Gimnast qolların yuxarı hissəsində dayaq və asılma vəziyyətindən müxtəlif qolaylanma və uçuş elementləri icra edir. Paralel qollarda hərəkətləri yerinə yetirərkən elementlər bir-birini rəvan şəkildə əvəz etməlidir.

'''Turnik'''

Turnikin hündürlüyü 2.8 m, eni 2.4 m, diametri isə 2.8 sm təşkil edir. Turnikdə nümayiş olunan hərəkətlər möhtəşəmliyi ilə daha cəlbedicidir. Çıxış zamanı gimnast fasiləsiz olaraq qolaylanma, müxtəlif tutma, əlləri alətdən çəkərək yenidən tutma, fırlanma elementləri və uçuş elementləri, o cümlədən həmin elementlərin birindən digərinə dəqiqliklə keçid hərəkətlərini nümayiş etdirməlidir.

== Kişi idman gimnastikası dünyada ==
Gimnastikanın kökü qədim Yunanıstana söykənir. Qədim romalılar da gimnastika ilə məşğul olurdular. Lakin burada gimnastika daha çox hərbçilərin fiziki hazırlığının yüksəldilməsi üçün istifadə olunurdu. Orijinal gimnastika alətlərindən biri əsgərlərə ata qalxmağın və enmənin kompleks üsullarını öyrətmək məqsədilə Romalılar tərəfindən təqdim olunmuş dəstəli atdır.

Fridrix Ludviq Yan (1778-1852) müasir gimnastikanın banisi hesab olunur. Alman pedaqoqu ilk dəfə qruplara bölüşdürülən hərəkətlərə dair qaydaların əsasını qoymuşdur. Bir qədər sonra isə artıq bu növ üzrə yarışlar təşkil olunmağa başlanmışdır. İlk vaxtlarda yarışlar açıq havada kanatla qalxma, halqalar və digər müxtəlif alətlərin istifadəsi ilə nümayiş olunan çıxışlarla keçirilirdi. Burada həmçinin qrup şəklində ritmik gimnastika hərəkətləri və paralel qollar üzərində komanda çıxışları nümayiş etdirilirdi.

== Maraqlı faktlar ==

* Qədim dövrdə dayaqlı tullanma aləti mövcud olmayıb, bunun əvəzinə idmançılar buğa üzərindən tullanırmışlar.
* Tarixdə Olimpiya Oyunlarının ilk mütləq çempionu 1900-cü ildə fransız Qustav Sandra olmuşdur.
* Gimnastlar maqneziya tozundan istifadə edirlər, bu da əlləri quru saxlayaraq, tutma elementini yüksək səviyyədə icra etməyə kömək edir.
* Çətin gimnastika elementlərinin adı, adətən onları ilk dəfə icra edən idmançıların adı ilə bağlı olur.
* İlk dəfə 1903-cü ildə keçirilmiş Dünya Çempionatında yalnız 4 ölkə - Belçika, Fransa, Lüksemburq və Niderland iştirak etmişdir.
* Müəyyən alətlərdəki çıxışlarına görə bir sıra məşhur gimnastlara həmin alətlərdəki çıxışlarına və bacarıqlarına uyğun ləqəblər verilmişdir. Məsələn, turnik üzərində hərəkətlərə görə Olimpiya çempionu Niderland gimnastı Epke Zonderland “Uçan holland” adlandırılıb.



== Bədii gimnastika ==
== Bədii gimnastika ==
Əsas məqalə [[bədii gimnastika]]dır.

Bədii gimnastika - gimnastika və rəqs hərəkətlərinin musiqi müşayiəti ilə alətsiz və alətlərlə (ip, halqa, top, gürzlər, lent) icra olunduğu bir idman növüdür.

Son zamanlar dünya miqyaslı yarışlarda alətsiz çıxışlar bir qayda olaraq nümayiş olunmur. Qrup hərəkətləri komandaları isə iki proqram üzrə çıxış edirlər: birincisi - beş eyni alətlə (məsələn: 5 top, beş cüt gürz, 5 halqa) ikincisi isə, iki fərqli alətlərlə (məsələn: halqalar və gürzlər, lent və toplar, ip və toplar).Bütün çıxışlar ölçüsü 13x13 m olan gimnastika xalçası üzərində yerinə yetirilir. Musiqi kompoziyasının seçimi gimnast və məşqçinin istəyindən asılıdır. Fərdi proqramda hər bir çıxış bir dəqiqə yarımdan, qrup hərəkətlərində isə iki dəqiqə otuz saniyədən artıq olmamalıdır. Klassik çoxnövçülük (fərdi proqramda 4, qrup hərəkətləri proqramında 2 çıxış) – Olimpiya proqramına daxildir. Çoxnövçülükdən əlavə fərdi birincilikdə və qrup hərəkətləri komandalarının tərkibində çıxış edən gimnastlar ənənəvi olaraq ayrı-ayrı alətlər üzrə final yarışlarında da medallar uğrunda mübarizə aparırlar (Olimpiya Oyunlarından başqa). Bundan əlavə, komanda hesabında da yarışlar mövcuddur və burada bir neçə gimnastın, bəzən də eyni zamanda fərdi gimnastlar və qrup hərəkətləri komandalarının da göstərdikləri toplam nəticələr nəzərə alınır (nəticələr müxtəlif yaş qruplarına da aid ola bilər).

== Bədii gimnastika dünyada ==
Bədii gimnastikanın kökü qədim zamanlara söykənir. Qədim Misirə məxsus saxsı qablar və piramidaların üzərində beli bükülü vəziyyətdə, hətta toplarla rəqs edən bir qrup qadının təsvir olunması buna sübutdur.

Bədii gimnastika idman növü kimi XIX əsrdə formalaşmağa başlamışdır. Fransız vokal pedaqoqu, səhnə sənətinin nəzəriyyəçisi Fransua Delsart (1811-1871) müvazinət, gözəllik, sağlamlığın saxlanılması və uğurun əldə olunmasında fiziki hərəkətlərin böyük rol oynadığına inanırdı. Delsartın “ifadə sistemi”nin vokal və teatr quruluşlarının ifaları, rəqslərin təkmilləşdirilməsində faydası önə çəkilmişdir. Onun hərəkət və estetika ilə bağlı ideyaları müasir bədii gimnastikanın əsas prinsipini formalaşdırmışdır: hərəkət vasitəsilə ifadə etmə.

İsveçrə bəstəkarı və pedaqoqu Emil Jak-Dalkrozun (1865-1950) ideyaları isə musiqi və rəqsin vəhdətindən ilhamlanırdı. Onun tərəfindən Cenevrədə yaradılan institut bədii gimnastlara ilk dəfə olaraq Emil Jak-Dalkroz tərəfindən hazırlanmış, musiqinin müşayiəti ilə ritmik fiziki hərəkətlər sisteminin metodlarını tədris etməyə davam edir.

1911-ci ildə Dalkroz məktəbinin alman pedaqoqu Rudolf Bode bədii gimnastika üzrə Bode məktəbini təsis etdi və tez bir zamanda yüzlərlə müəllim yetişdirdi. Bu gün də fəaliyyət göstərən məktəb bədii gimnastikanın texniki inkişafına böyük töhfəsini vermişdir.

1963-cü ildə bədii gimnastika rəsmi olaraq Beynəlxalq Gimnastika Federasiyasının (FIG) idman növü kimi tanınmışdır. Elə həmin ildə bu növ üzrə ilk Dünya Çempionatı keçirilmişdir. 1984-cü ildə isə bədii gimnastika yalnız fərdi çıxış proqramında təmsil olunmaqla Olimpiya Oyunlarına daxil edildi. 12 il sonra, 1996-cı ildə qrup hərəkətləri komandaları da dünyanın ən böyük çoxnövlü idman yarışlarına qoşuldu.

'''Bədii gimnastika Azərbaycanda'''

Azərbaycanda bədii gimnastikanın yaranma və inkişaf tarixi ötən əsrin 40-cı illərinə təsadüf edir. Ölkəmizdə bu idman növünün formalaşması Nadejda Merkulovanın adı ilə bağlıdır. Azərbaycan gimnastları beynəlxalq arenada SSRİ yığmasının tərkibində çıxış edirdilər. Bu gimnastlar arasında ilk olaraq Lina Vinnikova 1961-ci ildə Almaniyada keçirilən 1-ci Ümumdünya gimnastika turnirində iştirak etmişdir.

2002-ci ilin oktyabrında ölkənin Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın Azərbaycan Gimnastika Federasiyasının (AGF) prezidenti seçilməsi ilə Azərbaycanda gimnastika növlərinin, xüsusilə də bədii gimnastikanın dirçəliş dövrü başlandı.

2003-cü ildə Azərbaycan gimnastı Dinara Gimatova Budapeştdə (Macarıstan) keçirilən Dünya Çempionatında çıxış edərək, milli gimnastika tarixində ilk dəfə olaraq Afina-2004 Olimpiya Oyunlarına lisenziya qazandı. Bu yarışda Azərbaycanı Anna Qurbanova təmsil edərək, zədə səbəbindən Olimpiadada iştirak edə bilməyən komanda yoldaşı Dinara Gimatovanı əvəz etdi.2008-ci ildə təşkil olunan Olimpiya Oyunlarında Azərbaycan tam heyətlə təmsil olundu – yarışlarda fərdi proqram üzrə iki gimnast (Aliyə Qarayeva və Dinara Gimatova), həmçinin müstəqil Azərbaycanın gimnastika tarixində ilk dəfə olaraq qrup hərəkətləri komandası (Vəfa Hüseynova, Anna Bitiyeva, Valeriya Yeqay, Alina Tryopina, Anastasiya Prasolova və Dina Qorina) iştirak etdi. Çoxnövçülük finalında Aliyə 6-cı, qrup isə 7-ci yerdə qərarlaşdı.

4 il sonra, 2012-ci ildə Londonda baş tutan Olimpiya Oyunlarında Aliyə Qarayeva yenidən çoxnövçülük finalında mübarizə apardı və nəticədə 4-cü yeri tutdu.

Rio-2016 Olimpiya Oyunlarında isə ölkəmizi Marina Durunda təmsil edərək 10 ən güclü idmançılar arasında finalda çıxış etdi.

2019-cu ildə Bakıda keçirilmiş Dünya Çempionatının nəticələrinə əsasən Azərbaycan yığma komandası Tokio-2020 Olimpiadasına iki lisenziya əldə etdi. Fərdi proqramda ölkə üçün lisenziyanı Zöhrə Ağamirova qazandı. Aliyə Paşayeva, Diana Əhmədbəyli, Darya Sorokina, Ayşən Bayramova, Zeynəb Hümmətovadan ibarət qrup hərəkətləri komandası da Olimpiya Oyunlarında iştirak etmək hüququnu təmin etdi. Belə ki, ölkəmiz yenidən Olimpiadada həm fərdi birincilikdə, həm də qrup hərəkətləri komandalarının yarışlarında təmsil olunacaq.

Gimnastlarımız Dünya Çempionatlarının komanda hesabında (2007, 2009, 2010), ayrı-ayrı alətlər üzrə final mərhələlərində (Aliyə Qarayeva / 2009, 2010) və çoxnövçülüyündə (Aliyə Qarayeva / 2011) mükafatçılar sırasında olmuşlar.

2007-ci ildə Aliyə Qarayeva ölkənin gimnastika tarixində ilk dəfə olaraq iplə hərəkətlərdə Avropa çempionu adına layiq görülmüşdür. Bu uğurun ardınca gimnastlarımız Avropa Çempionatlarının komanda hesabında (2007, 2009), ayrı-ayrı alətlər üzrə finallarında (Anna Qurbanova / 2009; Marina Durunda / 2015) və çoxnövçülüyündə (Aliyə Qarayeva / 2010, 2012) fəxri kürsüyə yüksəlmişlər.

2014-cü ilin Bakıda keçirilmiş Avropa Çempionatında Bakı tamaşaçısının gurultulu alqışları ilə Siyana Vasileva, Aliyə Paşayeva, Diana Doman, Aleksandra Platonova, Aynur Mustafayeva və Səbinə Abbasovadan ibarət qrup hərəkətləri komandası Azərbaycan gimnastika tarixində ilk dəfə olaraq, böyüklər proqramı üzrə 3 top və 2 lentlə hərəkətlərin finalında gümüş medal qazanmışdır.

2018-ci ildə İspaniyada (Quadalaxara) keçirilən Avropa Çempionatında qrup hərəkətləri komandamız (Siyana Vasileva, Aliyə Paşayeva, Diana Doman, Ayşən Bayramova və Zeynəb Hümmətova / 3 top və 2 ip) bürünc medala layiq görülmüşdür.

Elə həmin tərkibli qrup hərəkətləri komandamız 2018-ci ilin “Challenge” seriyasına aid Dünya Kuboku mərhələlərində topladıqları ümumi xala əsasən 3 top və 2 iplə qalib oldu.

2019-cu ildə fərdi gimnast Zöhrə Ağamirova Neapolda (İtaliya) baş tutmuş Ümumdünya Yay Universiadası çərçivəsində çoxnövçülük və gürzlərlə finalda gümüş medal qazanmışdır.

Böyük gimnastlarımız Bakıda keçirilmiş çoxnövlü idman yarışları zamanı da öz çıxışları ilə fərqlənmişlər. Marina Durunda 1-ci Avropa Oyunları çərçivəsində (2015) lentlə finalda bürünc medala layiq görüldü. Bədii gimnastika üzrə fərdi proqramın ilk dəfə təmsil olunduğu 4-cü İslam Həmrəyliyi Oyunları (Bakı-2017) zamanı gimnastlarımız 8 medal qazandı (4 qızıl medal – komanda hesabı (Zöhrə Ağamirova, Marina Durunda, Jalə Piriyeva), halqa (Marina Durunda), top (Jalə Piriyeva), lent (Marina Durunda); 2 gümüş medal – gürzlər (Marina Durunda), lent (Jalə Piriyeva); 2 bürünc medal – halqa (Jalə Piriyeva), top (Marina Durunda)).

Gənc gimnastlarımıza gəlincə isə, onlar öz çıxışları ilə dəfələrlə Avropa Çempionatlarında fərqlənmişlər:

{| class="wikitable"
|2009 / Bakı, Azərbaycan:
|2-ci yer / 5 lent / qrup hərəkətləri
|-
|
|Səbinə Abbasova, Nigar Abdusalimova, Yevgeniya Jidkova, Kamilla Məmmədova, Ayelita Xələfova və Lalə Məhərrəmova
|}
{| class="wikitable"
|2010 / Bremen, Almaniya:
|3-cü yer / çoxnövçülük / qrup hərəkətləri
|-
|
|Aliyə Paşayeva, İradə Əhədzadə, Mənsurə Mehdiyeva, Mədinə Həsənova
|-
|
|2-ci yer / top / fərdi proqram – Lalə Yusifova
|}
{| class="wikitable"
|2011 / Minsk, Belarus :
|3-cü yer / 5 ip / qrup hərəkətləri
|-
|
|Siyana Vasileva, Lalə Yusifova, Aynur Cabbarlı, Səbinə Qaratova, Ayşə Mustafayeva, Mənsurə Baqiyeva
|}
{| class="wikitable"
|2012 / Nijniy Novqorod, Rusiya
|3-cü yer / halqa / fərdi proqram - Nilufər Niftalıyeva
|-
|
|3-cü yer / lent / fərdi proqram – Gülsüm Şəfizadə
|}
{| class="wikitable"
|2013 / Vyana, Avstriya
|2-ci yer / 5 halqa / qrup hərəkətləri
|-
|
|Səbinə Hümmətova, Aynur Mustafayeva, Aleksandra Platonova, Gülsüm Şəfizadə, Nilufər Niftalıyeva, Emilya Baqiyeva
|}
{| class="wikitable"
|2014 / Bakı, Azərbaycan
|3-cü yer / komanda hesabı Jalə Piriyeva və Züleyxa İsmayılova
|-
|
|2-ci yer / halqa / fərdi proqram – Jalə Piriyeva
|}
{| class="wikitable"
|2018 / Quadalaxara, İspaniya
|3-cü yer / top / fərdi proqram – Arzu Cəlilova
|}
Bununla yanaşı, Yeniyetmələrin Olimpiya Oyunlarında ölkəmizi bədii gimnastika üzrə təmsil etmiş ilk gimnast Yelizaveta Luzan olmuşdur. Belə ki, o, 2018-ci ildə Buenos-Ayresdə keçirilən Oyunlarda qarışıq komanda hesabında qızıl medal qazanmışdır.

Son illər bədii gimnastika üzrə formalaşmış Bakı məktəbinin daha bir gənc gimnastı Arzu Cəlilova Azərbaycanın gimnastika tarixinə Moskva (Rusiya, 2019-cu il) şəhərində keçirilmiş gənclər arasında 1-ci Dünya Çempionatının gümüş (top) və bürünc (ip) medalçısı kimi daxil oldu.

Gimnastların beynəlxalq arenadakı uğurları ilə yanaşı, ölkədə 7 Dünya Kuboku mərhələsi (2003, 2004, 2005, 2016, 2017, 2018, 2019), 2 Dünya Çempionatı (2005, 2019), 4 Avropa Çempionatının (2007, 2009, 2014, 2019) keçirilməsi Azərbaycanda bədii gimnastikanın məşhurlaşmasına xidmət etmişdir.

Hal-hazırda Milli Gimnastika Arenasında (MGA) bədii gimnastika üzrə Azərbaycan yığma komandasının məşq etməsi üçün bütün lazımi şərait yaradılmışdır. 2014-cü ildə ölkə prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident, AGF-nin prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın iştirakı ilə bu möhtəşəm idman qurğusunun açılış mərasimi baş tutdu. 2014-cü ilin bədii gimnastika üzrə Avropa Çempionatı yalnız gimnastika növləri üzrə ixtisaslaşmış MGA-da təşkil olunan ilk iri miqyaslı beynəlxalq yarış oldu.

Qeyri-yarış günlərində MGA-da yaradılmış şəraitdən təkcə yığma komandanın gimnastları deyil, həmçinin Bakıya təlim-məşq toplanışlarına dünyanın müxtəlif ölkələrindən gəlmiş idmançılar da yararlanırlar.

Yüksək səviyyəli gimnastların yetişdirilməsi ilə yanaşı, ölkədə peşəkar məşqçi və hakimlərin ixtisaslarının artırılması AGF-nin əsas məqsədlərindən biridir. Bununla əlaqədar olaraq, Bakıda FIG Akademiyasının mütəxəssisləri tərəfindən 1-ci səviyyə (2013), 2-ci səviyyə (2014) və 3-cü səviyyə (2018) üzrə məşqçilik kursları təşkil edilmişdir. 2017-ci ildə ilk dəfə olaraq Bakıda Bədii Gimnastika üzrə Qitələrarası və Beynəlxalq Hakimlik Kursları təşkil olundu. Eləcə də, federasiya tərəfindən vaxtaşırı milli səviyyədə məşqçilik və hakimlik kursları təşkil olunur.

Azərbaycanın bədii gimnastika üzrə yığma komandasının Baş məşqçisi Mariana Vasileva 2019-cu ildə FIG tərəfindən “əməkdar məşqçi” diplomu ilə təltif olunub.

Azərbaycan mütəxəssisləri Dünya və Avropa Çempionatlarının hakimliyində iştirak edir, o cümlədən çıxışların qiymətləndirilməsi üçün Avropa Gimnastikası və FIG tərəfindən neytral hakim qismində dəvət olunurlar.

2010-cu ildən etibarən bölgələrdə bədii gimnastika üzrə bölmələr açılmağa başlamış və hazırda Xırdalan, Sumqayıt, Göyçay, Gəncə, Lənkəran, Masallı, Naxçıvan, Qusar, Şirvan, Kürdəmir, Mingəçevir, İsmayıllı, Şəmkir, Zaqatala, Qax, Qobustan, Ağdaşda bölmələr fəaliyyət göstərir. Bölgələrarası Kuboklar 2014-cü ildən başlayaraq milli yarışlar çərçivəsində keçirilir. Bədii gimnastika üzrə Azərbaycan Çempionatı ilk dəfə olaraq 2011-ci ildə paytaxtdan kənarda – Qusar Olimpiya İdman Kompleksində keçirilmişdir.

Son illər ərzində bədii gimnastika ölkəmizdə qızların sevimli idman növünə çevrilmiş və bu idman növünə axın artmışdır. Təbii ki, yetişən gənc nəsli gimnastlarımızın uğurları və bütünlüklə ölkəmizdə bu gimnastika növünün inkişafı ruhlandırır. Paytaxtımızın ev sahibliyi etdiyi iri miqyaslı beynəlxalq yarışlar zamanı tamaşaçılar çıxış edən hər bir gimnastın sevinc və uğursuzluğunu bölüşür, çünki tamaşaçıların çıxışların qiymətləndirilməsində olan qaydalardan anlayışları daha çoxdur.

Böyük fərdi gimnastlar 4 alətlə çıxış edirlər: bunlar halqa, top, gürzlər və lentdir. FIG-nin qaydalarına əsasən növbəti Olimpiya dövründə (2021-2024) gənc fərdi gimnastların çıxışlarında ipi halqa əvəzləyəcək, növbəti illər ərzində isə ip yalnız gənclərdən ibarət qrup hərəkətləri komandalarının proqramına daxil olacaq.


'''İp'''

İp -çətənə lifi və ya digər sintetik materialdan hazırlanır. Bu alət həm bir rəngli, həm də müxtəlif rəngli ola bilər, uzunluğu isə gimnastın boyunun uzunluğuna uyğun olmalıdır. İplə hərəkətlər çeviklik, tullanma bacarığı və koordinasiya tələb edir.


'''Halqa'''

Halqa- plastikdən hazırlanır. Halqanın daxili diametri 80-90 sm arasında dəyişir, çəkisi isə 300 qr təşkil edir. Bir çox gimnastlar gözəllik üçün halqanı müxtəlif rənglərdə bəzəyirlər (çox zaman gimnastın geyiminin rənginə uyğun olaraq).

'''Top'''

Rezindən və ya sintetik materialdan hazırlanır. Topun diametri 18-20 sm, çəkisi isə 400 qr təşkil edir. Top istənilən rəngdə ola bilər. Dinamik alət olmağına baxmayaraq, top ənənəvi olaraq daha çox hərəkətlərdə zəriflik və lirika nümayiş etdirmək imkanı yaradır.


'''Gürzlər'''

Gürzlər sintetik materialdan hazırlanır. Gürzlərin uzunluğu 40-50 sm olur, gürzlərin hər birinin çəkisi isə 150 qramdır. Onlar bir rəngli və ya müxtəlif rənglərlə bəzədilmiş ola bilər. Gürzlər daha çox həm sağ, həm də sol əlini eyni dərəcədə istifadə etməyi bacaran gimnastlar arasında xüsusilə məşhurdur.


'''Lent'''

Lent çubuqdan və lentin özündən ibarət olur. Onun uzunluğu böyük gimnastlar üçün 6 metr və gənclər üçün 5 metr, eni isə 4-6 sm olur. Lent həm monoton, həm də istənilən rənglərlə bəzədilmiş ola bilər. Çubuq silindrik və konus formasında olur və əsasən plastik, bambuk və ya orqanik şüşədən hazırlanır. Lent bütün gimnastika alətlərindən ən çox göz oxşayan alətdir. Lentin idarə olunması çiyin və əl əzələlərinin güclü olmasını tələb edir.


== Akrobatik gimnastika ==
== Akrobatik gimnastika ==
Əsas məqalə [[akrobatik gimnastika]]dır.


== Tamblinq ==
Əsas məqalə [[tamblinq]]dir.


== Maraqlı faktlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}
{{İdman növləri}}

* Bədii gimnastika üzrə ilk Dünya Çempionatında cəmi 10 ölkədən 28 gimnast iştirak etmişdir.
* Bədii gimnastika Olimpiya Oyunlarına daxil yalnız qadın növü olan iki idman növündən biridir. İkincisi sinxron üzgüçülükdür.
* Bədii gimnastikada ilk Olimpiya Çempionu Kanada gimnastı Lori Fanq olmuşdur.
* Əvvəllər bədii gimnastlar şərflərlə çıxışlar nümayiş etdirmişlər. Alətlərlə bağlı xüsusi tələblər olmadığından məşqçilər öz fantaziyalarına uyğun alətlərdən istifadə etmişlər. Hazırkı müasir alətlər ötən əsrin 60-cı illərində təsdiq olunmuşdur.
* Bolqar gimnastı Mariya Gigova 3 dəfə Dünya Çempionu olmuş (1969, 1971, 1973) ilk bədii gimnastdır. 22 ildən sonra onun bu nəticəsini təkrarlayan digər bolqar gimnastı Mariya Petrova (1993, 1994, 1995) olmuşdur. 16 ildən sonra bu nailiyyətə Rusiya gimnastı Yevgeniya Kanayeva (2009, 2010, 2011) və 4 ildən sonra daha bir Rusiya gimnastı Yana Kudryavtseva (2013, 2014, 2015) imza atmışlar.
{{İdman növləri|Maraqlı faktlar=Maraqlı faktlar}}
{{idman-qaralama}}
{{idman-qaralama}}


21:00, 6 yanvar 2021 tarixindəki versiya

Gimnastika — idmanın populyar növlərindən biridir.

Gimnastikanın aşağıdakı növləri var: İdman gimnastikası, bədii gimnastika, akrobatik gimnastika, tamblinq

İdman gimnastikası

Əsas məqalə İdman gimnastikasıdır

Bədii gimnastika

Əsas məqalə bədii gimnastikadır.

Akrobatik gimnastika

Əsas məqalə akrobatik gimnastikadır.

Tamblinq

Əsas məqalə tamblinqdir.

İstinadlar

 İdman ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Gimnastika&oldid=5695708"