Həsən Sabbah: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor
Sətir 1: Sətir 1:
{{mənbə azlığı}}
{{mənbə azlığı}}
{{Dövlət xadimi|doğum tarixi=[[1050]]-ci illər|titul=[[Nizari İsmaili dövləti]]nin 1-ci [[Dai (ismaililik)|Baş Dai]]si|sələfi=''Vəzifə təsis edilib''|bayraq=Flag_of_Nizari_Ismaili_state_(1090-1162).svg|bayraq2=Flag_of_Nizari_Ismaili_state_(1162-1256).svg|xələfi=[[Kiya Büzürgümmid]]|vəfat tarixi=[[Ələmut]], [[Nizari İsmaili dövləti]]|adı=Həsən bin Əli bin Məhəmməd bin Cəfər bin Hüseyn bin Məhəmməd as-Sabbah ([[Fəzlullah Rəşidəddin]]ə görə)|dini=[[İsmaili]] [[Şiəlik|Şiəliyin]] [[Batınilik]] qolu|milliyyəti=[[Ərəb]]}}
{{Şəxs
|adı = Həsən Sabbah
|orijinal adı = Həsən ibn Əli ibn Məhəmməd ibn Cəfər ibn Hüseyn ibn Məhəmməd əs-Sabbah əl-Həmyari əl-Yəməni ([[Fəzlullah Rəşidəddin]]ə görə)
|şəkil = Hasan-e Sabah, rycina, XIX w.jpg
|şəklin ölçüsü =
|şəklin izahı =
|digər adı =
|doğum tarixi = 1055
|doğum yeri = [[Səlcuqlu Dövləti|İran]], [[Qum]]
|vəfat tarixi = 1124
|vəfat yeri =
|vəfat səbəbi =
|dəfn yeri =
|vətəndaşlığı =[[Böyük Səlcuq İmperiyası]] <br /> [[Fatimilər xilafəti]] <br />[[Nizari-İsmaili dövləti]]
|milliyyəti =[[Ərəb]]
|dini =[[İsmaililər|İsmaili məzhəbi]], [[Batinilər|Batinilik]], [[Nizarilər|Nizari İsmaililiyi]]
|ixtisası =
|təhsili =
|fəaliyyəti =
|fəaliyyət illəri =
|tanınır =[[Nizari-İsmaili dövləti]]nin hökmdarı (Hakimiyyət illəri: 4 sentyabr 1090-23 may 1124; Xələfi -- [[Kiya Büzürgümmüd]]); [[Haşhaşilər|Haşhaşi Fədailərinin]] lideri
|mükafatları =
|imzası =
|imzanın ölçüsü =
|imzanın izahı =
|saytı =
|vikianbar =
}}


'''Həsən Sabbah''' ([[Ərəbcə]]:حسن الصّباح) – [[Ələmut|Ələmut qalası]]nda yaratdığı [[Nizari İsmaili dövləti|Nizari İsmaililər dövlətinin]] ilk hökmdarı (hakimiyyət illəri: 1090-1124). Əsl adı '''Həsən ibn Əli ibn Məhəmməd əs-Sabbah'''dır.
'''Həsən Sabbah''' ([[Ərəbcə]]:حسن الصّباح) – [[Ələmut|Ələmut qalası]]nda yaratdığı [[Nizari İsmaili dövləti|Nizari İsmaililər dövlətinin]] ilk hökmdarı (hakimiyyət illəri: 1090-1124). Əsl adı '''Həsən ibn Əli ibn Məhəmməd əs-Sabbah'''dır.

11:04, 20 yanvar 2021 versiyası

Həsən bin Əli bin Məhəmməd bin Cəfər bin Hüseyn bin Məhəmməd as-Sabbah (Fəzlullah Rəşidəddinə görə)
ərəb. حسن صباح
1081 – 1090
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı الحَسن بن عَلي بن مُحمد الحِميري
Doğum tarixi 1050-ci illər
Doğum yeri
Vəfat tarixi Ələmut, Nizari İsmaili dövləti
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi Yoluxucu xəstəliklər
Milliyyəti Ərəb
Təhsili
Fəaliyyəti dini rəhbər[d], hərbi lider[d], qubernator, yazıçı, avtobioqraf[d], ilahiyyatçı, fəqih, missioner, astronom, riyaziyyatçı, filosof
Uşağı 4[1]
Dini İsmaili Şiəliyin Batınilik qolu
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi kəlam, fəlsəfə, fiqh, Şəriət, astronomiya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həsən Sabbah (Ərəbcə:حسن الصّباح) – Ələmut qalasında yaratdığı Nizari İsmaililər dövlətinin ilk hökmdarı (hakimiyyət illəri: 1090-1124). Əsl adı Həsən ibn Əli ibn Məhəmməd əs-Sabbahdır.

Həyatı

1055-ci ildə İranda Qum şəhərində dünyaya gəlmişdir. (Bəzi tarixçilərə görə bura Kufədən köç etmişdir.) Zamanın qabaqda gələn məktəblərində oxumaq şansı tapmışdır. Ailəsiylə birlikdə Rey şəhərinə getdiyində burada şiə inancının başçıları ilə təmas etmiş və Şiəliyi mənimsəmişdir. Dini işlərini inkişaf etdirmək üçün Fatimilerin hakim olduğu Qahirəyə getmişdir. İrana döndüyündə Səlcuqlu sarayında məşhur Böyük Səlcuqlu vəziri Nizamülmülkün əmrində işə başlamışdır.

Bəzi iddialara görə Nizamülmülk, Ömər Xəyyam və Həsən Sabbah birlikdə eyni dövrlərdə tələbə və yaxın dost olduqlarına bağlı olmuşlar. Ömər Xəyyam, Həsən Sabbah və Nizamülmülk orta məktəbdə oxuyanda söz verirlər ki, əgər biri mövqe qazansa, o birilərini himayə etsin. Amma Həsən Sabbahla Nizamülmülk arasında olan münasibətin dostluğa heç bir dəxli yoxdur. Belə ki, Sabbah saraya gələndən bir az sonra Nizamülmülklə toqquşmalı olur. Məlumata görə, vergi və maliyyə işləri ilə tanış olan Həsən Sabbah bu qərara gəlir ki, çoxlu yeyinti və mənimsəmə var, bunları üzə çıxarsa, özünə yaxşı mövqe qazana bilər. O, saraya Nizamülmülkün təqdimatı ilə gəldiyindən böyük nüfuz qazanmışdı. Amma bu, Nizamülmülkdə qısqanclıq doğurur. Bir gün Sabbah sultanın qulağına çatdırır ki, maliyyə işlərində yoxlama aparmaq lazımdır. Təcrübəli Nizamülmülk yoxlamaya altı ay vaxt lazım olduğunu deyir. Həsən Sabbah isə iki həftə vaxta bu işi çözəcəyini bildirir. Hesabatın belə qısa müddətdə baş tutması Nizamülmülkün sonu demək idi. Ona görə o, yaxın adamlarını Sabbahın qrupuna daxil edir. Onlar hər şey haqda onu xəbərdar edir, sonra vərəqləri bir dəftərdən başqasına qoymaqla hər şeyi pozurlar. Hesabat günü məlum olur ki, hər şey alt-üstdür. Sabbah rüsvay olur və şahın hüzurundan qovulur. Bundan qeyzlənən Həsən əvvəl Misirə qaçır, sonra Ələmut qalasına çəkilir, gizli terrrorçu təşkilat yaradır və səlcuqilərə qarşı mübarizə aparır. O, türklərlə mübarizə üçün çox orijinal metod seçir: elan edir ki, türklər Adəmdən əmələ gəlməyiblər. Onlar cindən törəyiblər və onlara xidmət edənləri öldürməklə cənnətə düşmək olar. O, Nizamülmülkə də “borclu qalmır”. Ömrünün qoca çağlarında vəzir onun göndərdiyi terrorçunun əli ilə öldürülür. Bu barədə sonra.. Lakin bu əfsanənin doğruluğuna dair hər hansı bir məlumat yoxdur. Digər tərəfdən Nizamülmülk ilə Həsən Sabbah arasında təxminən 30 illik yaş fərqi vardır. Digər tərəfdən bunun doğru ola bilməsi üçün üçünün də Nişapurda oxumuş olması lazımdır. Halbuki Həsən Sabbah təhsilini doğulduğu şəhər olan Qumda və daha sonra Reydə almışdır. Bu mövzuda maraqlı bir rəvayət də, Həsən Sabbahın, Ömər Xəyyamla bir söhbəti əsnasında Ömərin ona, “bu insanlar cənnət üçün yaşayırlar, ancaq onlara bir cənnət verbilseən onları idarə edərsən ” sözündən bir strategiya çıxardığı istiqamətindədir.

Nizamülmülk və Həsən Sabbah

Səlcuq dövlətində özünə yer tutmaq üçün fars zadəganları xüsusi canfəşanlıq göstərirdilər. Hətta belə rəvayət var ki, Ömər Xəyyam, Həsən Sabbah və Nizamülmülk orta məktəbdə oxuyanda söz verirlər ki, əgər biri mövqe qazansa, o birilərini himayə etsin. Amma Həsən Sabbahla Nizamülmülk arasında olan münasibətin dostluğa heç bir dəxli yoxdur. Belə ki, Sabbah saraya gələndən bir az sonra Nizamülmülklə toqquşmalı olur. Məlumata görə, vergi və maliyyə işləri ilə tanış olan Həsən Sabbah bu qərara gəlir ki, çoxlu yeyinti və mənimsəmə var, bunları üzə çıxarsa, özünə yaxşı mövqe qazana bilər. O, saraya Nizamülmülkün təqdimatı ilə gəldiyindən böyük nüfuz qazanmışdı. Amma bu, Nizamülmülkdə qısqanclıq doğurur. Bir gün Sabbah sultanın qulağına çatdırır ki, maliyyə işlərində yoxlama aparmaq lazımdır. Təcrübəli Nizamülmülk yoxlamaya altı ay vaxt lazım olduğunu deyir. Həsən Sabbah isə iki həftə vaxta bu işi çözəcəyini bildirir. Hesabatın belə qısa müddətdə baş tutması Nizamülmülkün sonu demək idi. Ona görə o, yaxın adamlarını Sabbahın qrupuna daxil edir. Onlar hər şey haqda onu xəbərdar edir, sonra vərəqləri bir dəftərdən başqasına qoymaqla hər şeyi pozurlar. Hesabat günü məlum olur ki, hər şey alt-üstdür. Sabbah rüsvay olur və şahın hüzurundan qovulur. Bundan qeyzlənən Həsən əvvəl Misisrə qaçır, sonra Ələmut qalasına çəkilir, gizli terrrorçu təşkilat yaradır və səlcuqilərə qarşı mübarizə aparır. O, türklərlə mübarizə üçün çox orijinal metod seçir: elan edir ki, türklər Adəmdən əmələ gəlməyiblər. Onlar cindən törəyiblər və onları və onlara xidmət edənləri öldürməklə cənnətə düşmək olar. O, Nizamülmülkə də "borclu qalmır". Ömrünün qoca çağlarında vəzir onun göndərdiyi terrorçunun əli ilə öldürülür.

Qalereya

İstinadlar

Xarici keçidlər