Fyodor Dostoyevski: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Bot redaktəsi əlavə edilir: mwl:Fiódor Dostoiévski
k Bot redaktəsi əlavə edilir: yo:Fyodor Dostoyevsky
Sətir 166: Sətir 166:
[[wa:Fyodor Mixhaylovitch Dostoyevskiy]]
[[wa:Fyodor Mixhaylovitch Dostoyevskiy]]
[[war:Fyodor Dostoevsky]]
[[war:Fyodor Dostoevsky]]
[[yo:Fyodor Dostoyevsky]]
[[zh:費奧多爾·陀思妥耶夫斯基]]
[[zh:費奧多爾·陀思妥耶夫斯基]]
[[zh-min-nan:Fyodor Dostoevsky]]
[[zh-min-nan:Fyodor Dostoevsky]]

21:55, 28 noyabr 2009 tarixindəki versiya

FYODOR DOSTOYEVSKİ
rus. Фёдор Михайлович Достоевский
Fayl:Fyodr.jpg
Doğum tarixi 30 oktyabr (11 noyabr) 1821[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 yanvar (9 fevral) 1881[2][1][…] (59 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi Epilepsiya, Emfizem
Dəfn yeri
  • Tixvin qəbiristanlığı[d][2]
Dəfn tarixi 14 fevral 1881
Həyat yoldaşları
Fəaliyyəti tərcüməçi, roman yazıçısı, esseist, hekayə yazıçısı[d], jurnalist, filosof, bioqraf, yazıçı, publisist, nasir
Fəaliyyət illəri 1844–1880
Üzvlüyü
İmza
fedordostoevsky.ru
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

|}

Fyodor Mixayloviç Dostoyevski (rusca: Фёдор Михайлович Достоевский) (11 noyabr 1821 - 9 fevral 1881) - Rusiya ədəbiyyatının ən görkəmli nümayəndəlindən biri. Əsərlərinin XX əsr dünya ədəbi və fəlsəfi düşüncə tərzinə misilsiz təsiri olmuşdur.

Həyatı

Dostoyevski romanları XIX əsr siyasi, sosial və ruhi gərginlıklərdə boğulan Rusiya cəmiyyətində insan psixologiyasının ətraflı təsvirinı canlandırır. Bir çox müəlliflər "Yeraltından məktublar" romanı ilə Dostoyevskinin XX əsr ekzistintializm fəlsəfi cərəyanının əsasını qoymasını düşünürlər. Amerika filosofu Valter Kofman isə bu romanı ekzistintializmə dair yazılmış bütün dövrlərin ən mükəmməl müqəddiməsi kimi təsvir edir.

1877-ci ildə Dostoyevski Istanbulun Rusiya tərəfinden zəbt edilməsi ideyasını irəli sürmüşdür [mənbə göstərin].


thumb|right|170px|Dostoyevski

İlk yaradıcılıq nümunələri

Ordudan ayrıldıqdan sonra Dostoyevski ilk əsəri "İnsancıqlar"ı 1846-cı ildə yazdı.Cəmiyyətin qatı qaydaları içində yaşlı bir məmurun yetim bir qıza duyduğu məhəbbəti,ruhundakı çaxnaşmaları işlədi.Ədəbi mühit tərəfindən sevilən kitabdan sonra Belinski onu "gələcəyin böyük yazıçısı" kimi təqdim etdi.Şair Nikolay Neksarov,Dostoyevski barəsində "yeni bir Qoqol doğuldu" demişdir.Ədəbi dünyada tanındıqdan sonra yazıçı "Dvojnik" adlı kitabını qələmə aldı.Fəqət roman Belinski də daxil olmaqla əsər heç bir ədəbi tənqidi tərəfindən bəyənilmədi.

Dostyoevski 1847-ci ildə "Ev sahibəsi" adlı romanını bitirdi.Bu əsəri də tənqidlərə məruz qalınca Dostoyevski psixolojik problelomlər yaşadı və bir müddət xəstə oldu.Ancaq yazıçılığa davam etdi və 1848-ci ildə "Bəyaz Gecələr" və "Yumşaq ürəkli" adlı kitablarını nəşr etdirdi.Bunlar öncəkilərə görə daha çox maraq yaratsa da yazıçı yenə də gözlədiyi uğuru qazanmadı.Bu hadisədən sonra ədəbiyyata soyuyan Dostoyevski siyasətlə maraqlanmağa başladı "Gənc Liberallar" qrupuna daxil oldu.

Sibir sürgünü

Dostoyevski 23 aprel 1849-cu ildə dövlətə qarşı başqaldırma iddiası ilə həbs edildi.Ölüm cəzası verildikdən sonra yazıçı səkkiz ay həbsxanada qaldı.Edam edilmək üçün aparıldıqları meydana gedərkən qəfil Çar tərəfindən bağışlandılar.Edam cəzası sürgün ilə əvəz edildi.Cinayət və cəza qavramları ilə burda yaxından tanış olan yazıçı bu illərdə sara xəstəliyi səbəbi ilə dəfələrlə xəstəxanaya düşdü.

Sürgündə keçirdiyi 4 ildən sonra 1854-cü ildə orduya girdi.Burda 5 il xidmət edən Dostoyevski zabit rütbəsinə qədər yüksəldi.1857-ci ilin fevral ayında dul və vərəm əstəliyindən əziyyət çəkən Mariya Dmitrievna İsayeva ilə evləndi.

Sürgündən sonrakı yazıçılıq təcrübəsi

thumb|200px|left|1863-cü il. Dostoyevski. 1859-cu ildə ordudan ayrılan Dostoyevski Sankt Peterburqa qayıtdı.Qardaşı Mixail ve dostu Strahov ilə birlikdə "Vremya" və "Epoxa" adlı jurnalları nəşr etdi.Məqalələrində "Panislavizm"i müdafiə etdi.Bu dövrdə yazdığı "Alçaldılmışlar və təhqir olunmuşlar" , "Ölü evindən xatirələr" ilə tanındı.1863-cü ildə Avropaya səfər etdi.Xəstəliyi və qumar səbəbi ilə maddi problemlər yaşayan yazıçı 1864-cü ildə "Yer altından məktublar" adlı romanını nəşr etdirdi."Cinayət və cəza" ilə Qumarbaz" adlı əsərləri 1866-cı ildə işıq üzü gördü.Qardaşına yazdığı bir məktubda "cinayət və cəza" romanı üçün:

" Mövzusu doğrudan çox gözəldir.Romanın qəhrəmanı isə bugünə qədər heç işlənməmiş bir obrazdır.Ama günümüzdə Rusiyada bu cür insan tez-tez qarşımıza çıxmaqdadır. " yazmaqdaydı.


Dostoyevski bu əsərində Raskolnkovun öz həqiqətləri uğruna işlədiyi cinayətləri və vicdan ilə hesablaşmasını ələ aldı.Yazıçı kiçik bir otel otağında və maddi problemlər içində qələmə aldığı "Cinayət və Cəza" romanını 1866-cı ildə tamamladı.Yazdığı digər əsərlər-Səfeh,əcinnilər,vencıy muj isə sırası ilə 1866,1870,1872-ci illərdə nəşr edildi.Arvadının ölümündən sonra katibəsi Anna Qriqoryevna ilə evləndi.Bu evlilikdən bir qızı olsa da erkən yaşda vəfat etdi.Bu Dostoyevsknin böyük sarsıntılar keçirməsinə səbəb oldu.1875-ci ildə "Dəliqanlı",1876-da "Bir yazıçının gündəliyi",1879-də isə "Karamazov Qardaşlar" romanlarını yayınladı.Sonuncusunda İvan və Alyoşa Karamazov obrazları üçün filosof Vladimir Serqeyeviç Solovyovdan ilham aldı."Bir böyük günahkarın həyatı" adlı əsərini isə tamamlaya bilmədi.1881-ci ilin yanvar ayında iç qanama keçirdi və o ilin 28 yanvarında vəfat etdi.Yas günü Dostoyevskinin cənazəsinin ardınca 30.000 insan yürüdü.

Əsərləri

Romanları

  • "Zavallılar" (1846)
  • "Axirətdən məktublar" (1860)
  • "Alçaldılmış və təhqirolunmuşlar" (1861)
  • "Yeraltından məktublar" (1864)
  • "Cinayət və cəza" (1866)
  • "Qumarbaz" (1866)
  • "Səfeh" (1868)
  • "Həmişəlik ər" (1869)
  • "Əcinələr" (1872)
  • "Yeniyetmə" (1875)
  • "Karamazov qardaşları" (1880)

Povest və hekayələri

  • "Oxşar" (1848)
  • "Gülünc insanın yuxusu" (1848)
  • "Bəyaz gecələr" (1848)
  • "Dayısının oğlu" (1859)
  • "Yay xatirələri haqda məktublar" (1862)
  • "Nalayiq lətifə" (1864)1

Şablon:Link FM Şablon:Link FM

Şablon:Link FM

  1. ↑ 1 2 Белкин А. А. Достоевский Ф. // Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 2.
  2. ↑ 1 2 3 Кирпичников А. Достоевский, Федор Михайлович (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. XI. С. 72–81.
  3. ↑ 1 2 Достоевская, Анна Григорьевна (rus.). // Доде — Евразия 1931. Т. 23. С. 331–332.
  4. ↑ 1 2 3 Catalog of the German National Library (alm.).
  5. ↑ Кирпичников А. Достоевский, Федор Михайлович (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. XI. С. 72–81.
  6. ↑ Бороздин А. К. Достоевский, Федор Михайлович (rus.). // Русский биографический словарь СПб: 1905. Т. 6. С. 608–670.
  7. ↑ http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0304347981900478.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Fyodor_Dostoyevski&oldid=582760"