Mariya Maqdalena

Mariya Maqdalena
ivr. ‏מרים המגדלית‏‎ yun. Μαρία ἡ Μαγδαληνή
Müqəddəs Maiya Maqdalena
Rütbə	Həvarilərə bərabər
Doğum tarixi	E.ə I əsr
Doğum yeri	Maqdala, İsrail
Vəfat tarixi	I əsr
Vəfat yeri	Efes (ortodoks), Marsel (katolik)
Xatirə günü	22 iyul, 22 iyul
Rəmzləri	Qırmızı pasxa yumurtası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mariya Maqdalena ya Maqdalalı Mariya (ivr. ‏מרים המגדלית‏‎, q.yun. Μαρία ἡ Μαγδαληνή, lat. Maria Magdalena) — İsa peyğənbərin sədaqətli davamçısı, xristianlıqda müqəddəs sayılan, həvarilərə bərabər tutulan bir qadın. İsanın çarmıxa çəkilməsinin şahidi. Bəzi fərziyələrə görə İsanın zövcəsi.

Pravoslav və katolik kilsələr Mariya Maqdalenanın şəxsinə müxtəlif mövqelərdən yanaşırlar. Pravoslav kilsəsi ona sülh, müjdə daşıyıcısı kimi baxır. Katolik kilsəsi isə əksinə onun şəxsinə Maqdaladan olan bir fahişə kimi baxır.

Rəvayətə görə Mariya fahişəliklə məşğul olmuş, İsa peyğəmbəri gördükdən sonra peşəsindən əl çəkərək onun ayağını yumuş, saçları ilə silmiş, sonra isə arxasınca getmişdir. İsa çarmıxa çəkildikdən, bazar günü yenidən zühur etdikdən sonra onun ilk müjdəsini Mariya Maqdalena gətirmiş olmuşdur. Daha sonra indiki Fransa ərazisinə yerləşərək xristianlığı təbliğ etmişdir.

Konspirasiya şərhləri

Mariya Maqdalenanın xristianlıqda yeri və obrazı Qərbi Avropa mədəniyyətində uzun müddət mübahisə mövzusu olaraq hələ də qalmaqdadır.

• Mariya Maqdalina katolik kilsəsi tərəfindən bilərəkdən fahişə obrazında verilmişdir. Məqsəd onun İsa peyğəmbərin sevimli və ən yaxşı şagirdi olduğuna baxmayaraq, erkən kilsə hakimiyyətinin kişi həvvara (Müqəddəs Pyotr) məxsusluğunu göstərmək idi.
• Mariya Maqdalena və İsanın ər-arvad və ya intim münasibətdə olması.
• Mariya Maqdalena İsadan dünyaya gətirdiyi uşaq Müqəddəs Qədəhin möhtəşəm keşikçisi sülaləsinin əsasını qoymuşdur.

Bu konspirasiya şərhlərinin heç bir müəllifi indiyə qədər məlum deyildir. Bu mətnlərin İsanın çarmıxa çəkilməsindən bir neçə əsr sonra yazıldığı güman edilir. Maiya Maqdalenan bir şəxs kimi İsanın müasiri olduğuna şübhəli yanaşmalar hələ də mövcuddur.

Mariya Maqdalena fahişəlik etdiyinə görə, rəcm (daşlamaq) olunacaqdı. Əsəbiləşmiş insan kütləsi əllərində daşlarla sinəsinədək yerə basdırılmış Mariyaya yaxınlaşanda İsa kənardan çıxıb “Sizlərdən kim günahsızdırsa, ona birinci daş atsın” deyir və onu müdafiə edir. Kütlədən yaxasını qurtaran Mariya İsanın yanına düşür və oradan uzaqlaşır. İspan rəssam Joze de Ribera əsərində (“Mariya Maqdalena”) Mariya Maqdalenanı İsanın sevgilisi kimi çəkmişdi. Yazıçı Den Braun isə “Da Vinçi şifrəsi”ndə İsanın Mariya ilə evləndiyindən və uşaqlarının olmasından yazırdı. Broun kitabı 1945-ci ildə Misirin Naq Həmmadi faktları əsasında yazıb. Naq Həmmadi papirusları xristian dünyasında geniş müzakirələrə səbəb oldu. Faktlar həvarilərdən biri Mariya Maqdalenanın (Maqdalalı Məryəm) fahişə olduğu, İsanın bu qadınla evləndiyini, hətta ondan bir uşağın da dünyaya gəldiyini bildirirdi. Papirusları Həmmadinin bir kəndində gübrə axtaran misirli iki qardaş tapıb. Məhəmməd Əli və qardaşı 1945-ci ilin dekabrında gübrə axtarmaq məqsədilə torpağı qazırlar və oradan gildən hazırlanmış küp tapırlar. Məhəmməd Əlinin batil inancları vardı. Küpün içində “cin” olduğuna inanaraq ona toxunmur. Lakin içində qızılın olacağı zənni ilə küpü qırdırır. Oradan qızıl əvəzinə 13 ədəd yazılı papirus çıxır. Həmin vaxt cinayətdən şübhəli bilinən Məhəmməd Əli papirusların polis tərəfindən ələ keçiriləcəyindən narahat olaraq, onları bir rahibə verir. Kəndin tarix müəllimi Raqif papirusları görür və bunların çox qiymətli tapıntı olduğunu bildirir. Papiruslar bir müddət sonra tarixi əsər qaçaqmalçılarının əlinə keçir və dolayı yollarla Misirin yüksək vəzifəli məmurlarına çatır. Papirusun 12-i Misir səlahiyyətlilərində qalsa da, 13-cü dəlil (“Flippos” surəsi) qaçaq yolla ABŞ-a aparılır. Bunlar yunan dilində yazılmış 1500 illik qipti tərcümələri idi. Miladdan sonra 120, 150-ci illərdə yunanca yazılmış “Filippos” surəsi və digər kitabələr 350, 400-cü illərdə qipti dilinə tərcümə olunmuşdu. “İsa tez-tez dodaqlarından öpərdi” Papiruslar 1970-ci illərdə kitab formalarında dərc olundu. Həmin mənbələrdə Mariya Maqdalena və İsa Məsihin sevgili olması barədə iddialar yer alırdı. Papiruslar əsasında 1982-ci ildə Henri Linkoln, Maykl Bagent və Riçard Leyç imzasıyla nəşr olunan “Müqəddəs qan – Müqəddəs qədəh” adlı kitabda xristianlığın “Müqəddəs qədəh” sirrinin Mariya Maqdalena ilə bağlı olduğu iddia edilirdi. Həmin mənbələr Den Braunun “Da Vinçi Şifrəsi” romanının istinad mənbəsinə çevrildi. Papiruslardan biri olan “Filippos” surələrində isə Mariya Maqdalena və İsa haqqında deyilir: “İsa onu digər müridlərindən daha çox sevər, tez-tez dodaqlarından öpərdi. Digər müridlər bundan inciyər və bu hərəkətinə görə İsanı qınayardılar. Digər müridləri ona belə deyərdilər: “Onu niyə bizdən daha çox sevirsən?” O da bu cavabı verərdi: “Onu sevdiyim kimi sizi niyə sevmirəm?”. “O, məni çox sevir” İsa çarmıxa çəkiləndə həvarilərindən yalnız Mariya Maqdalena orada idi. Öldükdən sonra yenə də İsayla maraqlanan yeganə şəxs Mariya olur. “İncil”ə görə, İsanın məzarından səmaya qalxmasını görən yeganə şəxs də Maqdalena idi. Qnostiklərə məxsus sənədlərdə də İsa və Mariya Maqdalena arasında cinsəl münasibətlərin olmasında dair qeydlər var. Həmin mənbələrdə İsanın digər həvarilərinə açmadığı sirri Mariyaya deməsi barədə şübhələr də yer alıb. Mariya Maqdalenanın məhz İsa öldükdən sonra qısqanclıq zəminində qətlə yetirilməsi deyilir. “Luka İncili”ndə çarmıxa çəkilmiş İsanın ayaqlarını yuyan, saçlarıyla qurulayan, öpən və yaralarına məlhəm sürtən bir qadından bəhs olunur. Amma adı çəkilmir. “İsa günahlarından təmizlənir, buna görə də məni çox sevir”, deyir qadın “Luka İncili”ndə. Avropa və ABŞ-ın bir sıra mənbələri həmin qadının Mariya Maqdalena olması şübhəsini ortaya qoyurlar. Məsələn, ilahiyyatçı Elayn Pagel o qadının Mariya olmasını istisna etmir: “Detalları bilmirik, ancaq o qadının İsayla xüsusi bir əlaqəsi ola bilərdi. “İncil”lərdəki “Məryəm” surələrində o qadına digərlərinə açmadığı sirlərindən danışdığı bildirilir. Bu xüsusi bir sevgi idi. İsanın ona hansı sirləri açdığı isə bilinmir”.

Mariya “Sonuncu şam yeməyi”ndə

Ən maraqlı iddia Leonardo Da Vinçinin “Sonuncu şam yeməyi” əsərində İsa və həvariləri arasında əyləşmiş qadının Mariya Maqdalena olması ilə bağlıdır. Corctaun Universitetinin professoru Apostolos Kappadona bunun qəribə iddia olduğunu deyir: “Bu tamamilə feminist teologiya, yaxud teologiyanın postfeminist dövrünə uyğundur. Amma həqiqət ola bilməz. “Sonuncu şam yeməyi” əsərində bəzən İsa masanın başında, bəzən ortasında təsvir olunur. Lakin bütün hallarda yalnız həvarisi Yəhya İsanın yanında əyləşir. XX, XXI əsr anlayışı ilə baxsaq, Yəhya soft və femen bir gənc təsiri bağışlayır. Leonardonun əsərində həmçinin saqqalı olmayan və feminist kimi görünən başqa bir gənci görürük. Amma orta əsrlərdən fərqli olaraq, bu gün bizim kişi və qadına aid etdiyimiz bir sıra şeylər XV əsr dəbi ilə eyni deyil. O qadın və kişi də ola bilərdi”. Xristianlığın “Müqəddəs qədəh” anlayışının sirri Milanın “Santa Maria delle Grazie” kilsəsinin divarından asılmış “Sonuncu şam yeməyi” freskində qıfılını sındırır. İsanın 12 həvarisiylə birlikdə yemək yeyib şərab içdiyi bu freskdə sağ tərəfində əyləşən şəxslərdən biri kişi deyil. O, qırmızı saçları və iri döşləri ilə bir qadındır, yəni Mariya Maqdalenadır. Lakin freskdə “Müqəddəs qədəh” görünmür. Tədqiqatlar bu “Müqəddəs qədəh”in məhz Mariya olduğunu ortaya qoyur. Bu qədəh əslində qadınlıq rəmzidir. “Müqəddəs qədəh” müqəddəs dişi və kilsə tərəfindən tamamilə yox edilmiş tanrıçanı təmsil edir. Orta əsrlər Avropasında kişilərin suveren kilsəsi qadınların yüksəlişini cinayət hesab edirdi. Buna görə də qadın şeytaniləşdirildi və ona “günahkar” deyildi “Məsih çarmıxa çəkiləndə Mariya hamilə idi”

Xristianlıq doktrinası İsa Məsihin heç vaxt evlənmədiyi, çarmıxa çəkildiyi, dirilib səmaya qalxdığı inancını irəli sürür. Xristianlıq həmçinin İsanı fahişə Mariyanı doğru yola çəkdiyi qravürünə də inanır. Braun isə Misir papirusları əsasında əsasında İsanı Mariya ilə evləndirir və uşaqlarını dünyaya gətirir. Həqiqətdə də İsanın Mariya Maqdalena evli olması daha məntiqlidir. Çünki İsa yəhudi idi və yəhudi dünyagörüşü yetkinlik yaşına çatmış bir kişinin subay qalmasını qadağan edirdi. İsa evli olmasaydı, “İncil” ayələri bundan bəhs edərdi. 1945-ci ildə Misirdən tapılmış “İncil” ayələrində də İsanın Mariya Maqdalena ilə evli olması faktını ortaya qoyulur. Ayələrdə işlədilən “aramicede” sözü də həyat yoldaşı mənasını verir. Sion təriqətinə görə, İsa çarmıxa çəkiləndə arvadı Mariya hamilə idi. “Müqəddəs qədəh” əfsanəsində İsanın qanı ilə dolu qədəh də sion təriqətində Mariya Maqdalenaya işarə olduğu bildirilir. Orta əsrlərdə xristianların Şərqə Səlib yürüşlərinin bir məqsədi də İsanın evli olması faktlarını aradan qaldırmaq idi. Betaniyalı, yoxsa maqdalalı? Kilsənin Maqdalalı Məryəmə əmanət edilməsini istəyən ilk feminist İsa idi. Lakin dövrünün inancları qarşısında Məryəm dağıdıcı Şeytani gücdü. O, İsa tərəfindən təkcə, kilsəqurma işlərinin başında dayanmasına layiq görülməmişdi. İsanın nəzərində bu cazibədar qadın həmçinin yeni insan nəsli dünyaya gətirməyin fiziki dəliliydi. Kilsə buna görə də, Məryəmi fahişə kimi tanıtdı və İsa ilə evlənməsinə dair bütün faktları gizlətdi. “İncil”də 10 Məryəmdən (Mariya) bəhs olunur: İsanın anası Müqəddəs Məryəm, həvari Ceymsin anası Məryəm, Yəhyanın anası Məryəm, kim olduğu bilinməyən və gözəl qadın “Digəri” deyə adlandırılan Məryəm, fahişə Məryəm, Mariya Yakob adlanan soyadıyla tanınan Məryəm, Maqdalalı Məryəm (Mariya Maqdalena olduğu deyilir), Betaniylı Məryəm və Misirli Məryəm və s. İsanın anası Məryəmdən başqa digərilərindən açıq formada bəhs edilmir. Bu Məryəmlərdən hansının Mariya Maqdalena olması da məlum deyil. Hətta Maqdalenanın İsanın dayəsi olması da deyilir. Bir sıra mənbələrdə iddia olunur ki, öz anası xaricində İsa bu 10 Məryəmdən biri ilə evlənib. Xüsusilə XX əsrdə aparılan elmi araşdırmaların ümumi rəyi İsanın Mariya Maqdalena ilə evlənməsi ilə bağlıdır. Bir sıra tədqiqatçılar isə İsanın Betaniyalı Məryəmlə evlənməsi versiyasını da ortaya atırlar. Həmin tədqiqatçılara görə, Betaniyalı Məryəm və Mariya Maqdalenanın hər ikisi İsayla evlənmək istəyiblər. 1990-cı illərdə üzə çıxarılan “Markus İncili”ndə İsanın Bataniyalı Məryəmlə sevgi əlaqələrindən bəhs edir. “Markus” Bataniyalı Məryəmin İsaya kömək etmək üçün uzaqlardan göndərildiyini təlqin edir. Amerikalı və avropalı elm adamları bu günədək mövcud olan və təhrif olunmuş “İncil”lərin orijinal versiyalarında İsanın evli olması ilə bağlı kifayət qədər dəlillərin olduğunu bildirirlər. Evliliyin gizlədilməsi İsanın evlənməsi ilə bağlı 1970-ci ildə ilk elmi işi ortaya qoyan protestant ilahiyyatçı Uilyam E.Pipps idi. O, tədqiqatı nəticəsində bu qənaətə gəldi ki, İsa dövründə qadınlara olan mənfi münasibəti aradan götürmək üçün evlənib. Lakin Pippsin İsayla evləndiyini iddia etdiyi Mariya Maqdalena “İncil”də fahişə qadın kimi təsvir olunur. 1960-cı illərdə Harvard Universitetinin ilahiyyatçıları bu fahişəlik məsələsinin “İncil”ə sonradan daxil edildiyini bildirdilər. Onların qənaətinə görə, Mariyanın fahişə olması ilə bağlı iddianı “İncil”ə Bizans imperatoru Konstantin tərəfindən salınıb. Bu, İsanın evlənməsi faktının gizlədilməsinə xidmət edirdi.

“Və İsa onlara dedi ki, arvadım...”

2012-ci ildə bir kolleksiyaçının Suriyadan tapdığı qədim papirus xristian dünyasını silkələdi. Kolleksiyaçı papirusu tədqiq etmək üçün Harvardın “Divinity School”nun professoru Karen Kingə verir. Kiçik kart böyüklüyündə olan papirusu King tərcümə edir. Papirusda yazılan cümlə belə başlayırdı: “Və isa onlara dedi ki, arvadım...”. Məlumat mediada işıq sürəti ilə yayılarkən Vatikandan sənədə “saxta” adı verildi. Kilsə kardinalları və tarixçiləri papirusda yazılmış cümlədə qrammatik səhvlərin olduğunu iddia etdilər. Şübhələrin aradan qaldırılması üçün ABŞ-ın nüfuzlu universitetlərindən ibarət elmi işçi heyəti 2 illik tədqiqat apardıqdan sonra 2014-cü ildə nəticələri açıqladılar. Sənədin 6-9-cu əsrlərə aid olduğu bildirildi. Analizlər sənədin qədim olduğu və qətiliklə saxta olmadığı, papirusun Sent Janın istifadə etdiyi qədim papiruslarla eyni olduğu deyildi. “Le Novel Observatur” papirusun xristianlıqla əlaqədar bu günədək olan faktları darmadağın edəcəyini deyir: “Bu xristianlığın tarixini dəyişəcək. Elm və kilsə bu məsələyə görə qarşı-qarşıya gəlib. Onlardan hansının qalib gələcəyini zaman göstərəcək”. Təsadüfi deyildir ki, bütün dünya xristianları “İncil”də adı fahişə kimi keçməsinə baxmayaraq, 22 iyulu “Mariya Maqdalena günü” kimi qeyd edirlər. Vatikanın da fahişə kimi tanıdığı bu qadının anadan olması gününün niyə müqəddəsləşdirdiyi də müəmmalıdır. Vatikan və Qərbin tanınmış ilahiyyatçıları “Mariya günü”nə hansısa don biçə bilmirlər. Pipps kimi ilahiyyatçılar da İsayla evli olduğu üçün Mariyanın Vatikan tərəfindən də müqəddəs hesab olunduğunu bildirirlər: “Şübhəsiz Mariya təhrif olunmuş “İncil”lərdəki deyildiyi kimi fahişə deyil. O, İsanın həyat yoldaşı olacaq qədər müqəddəsdir”.

“Mariya İsayla yenidən evlənəcək”

Mariya Maqdalenanın tam adı Mari Maqoq Dio Lunadır. Maqoq mələk nəslindən Ay Tanrıçasıdır. Qədim yəhudi inancına görə, Mari Maqoq 7 kafir demon tərəfindən lənətlənib. Şeytan da bu demonların pisliklərinə dözə bilməz. 7 demonun lənətlədiyi Mari isə saf, təmiz ürəyi olan Məsihi aldadıb özünə tabe edib. Xristian və Yəhudi dini inancına görə, Qiyamət günü Qoq və Maqoq adlı iki Şeytan nəslinin ortaya çıxmasından sonra baş verəcək. Mariyanın Maqoq nəslindən olması təsadüf deyil. Çünki yəhudilər Şeytanın qadınla yaxınlıq etdiyi və günahlarına görə, Tanrının qeybə çəkdiyinə inanırlar. Qərbdən olan bir sıra ilahiyyatçılar da bildirirlər ki, Sinaqoq və Vatikan Qiyamət gününə az qalmış Mariya Maqdalenanın (lənətdən təmizlənmiş halda) da zühur edib yenidən İsayla evlənəcəyini dair müəyyən yazılı mənbələri gizlədirlər. 13-cü həvari 300-dən çox kitabda İsanın Mariya Maqdalena ilə əlaqələrində eyni – “İsa Mariya ilə evli idi” iddiası irəli sürülür. Məsələn, tədqiqatçı Qordon Tomas “13 həvari” adlı kitabında İsanın 13-cü həvarisindən bəhs edir. Bu İsaya bağlı olan bir qadındır – Mariya Maqdalena: “İsanın ən sadiq həvarilərindən biri olan Mariya Maqdalena sadiq və ehtiraslı qadındır. O, inanc dolu həyatın ən gözəl nümunəsidir”. Q.Tomas İsanın Mariya ilə evləndiyini, bu barədə olan iddiaların əfsanə olmadığını deyir. Tədqiqatçıya görə, İsanın adını açıqlamadığı 13-cü həvarisi Maqdalalı Mariyadır. Hubert Riçards “İlk pasxa” adlı kitabında da İsanın Mariya ilə xüsusi əlaqələrinə münasibətdə Qordonun fikirlərini bölüşür. Tədqiqatçı Alis Veston da eyni iddialarla çıxış edir. Tədqiqatçılar kitablarında İsaya məxsus bur sirrin Vatikanın 2 min ildir saxladığından yazırlar. Hətta bir az da irəli gedərək, İsanın Mariya ilə uşaqlarının olduğunu da bildirirlər. “The Lost Gospel” (“İtirilmiş İncil”) kitabının müəllifləri iddia edirlər ki, İsa Məsihin Mariya Maqdalena adlı gizli arvadı olub, həmin arvaddan da iki oğlu. Kanadanın York Universitetinin professoru Barri Vilson və rejissor Simça Yakoboviçi deyirlər ki, xristian peyğəmbərinin əsl kimliyi əsrlər boyu yalan məlumatlar və yozumlar içində gizlədilib: “Vatikanın həmişə qorxduğu məsələ axır ki, həqiqətə çevrilib üzə çıxdı”. Kitab arami dilində yazılan və 1500 il yaşı olan əlyazmaya əsaslanır. Həmin əlyazma Britaniya kitabxanasında tapılıb. Heyvan dərisi üzərindəki həmin yazılar Britaniyaya 1847-ci ildə Misirdəki kilsələrin birindən gətirilib. O zamanın alimləri əlyazmanı tədqiq edib və əhəmiyyətsiz eksponat kimi arxivə veriblər.

Məshin nəsli davam edir

Qnostik inanca görə, İsanın fahişə Mariya Maqdalenadan Sara adlı bir qızı olub. İsa çarmıxa çəkilərkən hamilə Mariya doğulmamış uşağı qorumaq üçün Fransaya gəlib, yəhudilərin arasına sığınıb. Burada onun Sara adlı qızı dünyaya gəlir. İsanın nəsli Fransada gizlicə çoxalır. Bununla Merovingian nəsli yaranır və onlar Paris şəhərini qururlar. Mariya Maqdalena İsanın müridlərindən olan Maksimusla dəniz yolu ilə Efesdən Fransanın Marsel şəhərinə gəlib. Hətta fransızların milli “Madeleyn” çörəyi də ilk dəfə Mariya Maqdalenanın yaşadığı bir monastırda hazırlanıb. Təsadüf deyil ki, 22 iyul “Mariya Maqdalena Günü” fransızlar tərəfindən milli dini bayram kimi qeyd olunur. Qnostiklərin Mariya Maqdalenaya həsr etdiyi şeir:

Mən fahişə və müqəddəs olanam.

Mən həyat yoldaşı və xanım

Mən ana və qızam.

Mən toyu möhtəşəm olanam

Və hələ ki, bir ər seçmədim.