Türk Dövlətləri Təşkilatı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 1: Sətir 1:
⚫
{{Təşkilat|tam adı=Türk Şurası|originalın dilindəki adı=Türk Şurası (Azərbaycan dili)<br/>Түркі кеңесі (Qazax dili)<br/>Түрк кеңеши (Qırğız dili)<br/>Türk Keneşi (Türk dili)<br/>Turkish Council (İngilis dili)|abreviatura=TŞ|emblemi=Turkkon_emblem.svg|şəkil=Conseilturcique.svg|Şəklin ölçüsü=300|Şəklin izahı={{legend|#00a8a6|Türk Şurasının üzvləri}}{{legend|#4fa6cf|Müşahidəçi üzv ([[Macarıstan]])}}{{Legend|#4fa62e|[[Şimali Kipr Türk Respublikası]]}}|növü=|yaranma tarixi=[[3 oktyabr]] [[2009]]|qeydiyyat tarixi=|dağılma tarixi=<!-- Təşkilatın ləğvolunma tarixi-->|dili=[[Azərbaycan dili]], [[Qazax dili]], [[Qırğız dili]], [[Türk dili]], [[İngilis dili]] <ref>[http://www.turkkon.org/docs/02_a_NahcivanAnlasmasi_Turkce.pdf Turkkon.org] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121024060432/http://www.turkkon.org/docs/02_a_NahcivanAnlasmasi_Turkce.pdf |date=2012-10-24 }} {{tr}}</ref>|mərkəzi=|sədri=[[Bağdad Amreyev]]|üzvləri={{AZE}} <br/>{{TUR}} <br/>{{KAZ}} <br/>{{KGZ}} <br/>{{UZB}}<ref>{{cite web |url=http://www.turkkon.org/en-US/congratulatory-message-of-the-secretary-general-of-the-turkic-council-ambassador-ramil-hasanov-for-the-statement-of-the-president-of-the-republic-of-uzbekistan-he-shavkat-mirziyoyev-regarding-uzbekistan%60s-accession-to-the-turkic-council;/301/352/4701 |title=Congratulatory Message of the Secretary General of the Turkic Council Ambassador Ramil Hasanov, for the statement of the President of the Republic of Uzbekistan, H.E. Shavkat Mirziyoyev regarding Uzbekistan`s accession to the Turkic Council |publisher=Turkic Council |accessdate=2018-05-01 |archive-date=2018-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180501004644/http://www.turkkon.org/en-US/congratulatory-message-of-the-secretary-general-of-the-turkic-council-ambassador-ramil-hasanov-for-the-statement-of-the-president-of-the-republic-of-uzbekistan-he-shavkat-mirziyoyev-regarding-uzbekistan%60s-accession-to-the-turkic-council;/301/352/4701 |url-status=dead }}</ref>|rəsmi saytı=[http://www.turkkon.org Turkkon.org]|Bayraq=Flag_of_the_Turkic_Council.svg|Bayrağın izahı=[[Bayraq]]}}
{{Təşkilat
|tam adı = Türk Şurası
|originalın dilindəki adı = Türk Şurası (Azərbaycan dili)<br/>Түркі кеңесі (Qazax dili)<br/>Түрк кеңеши (Qırğız dili)<br/>Türk Keneşi (Türk dili)<br/>Turkish Council (İngilis dili)
|abreviatura = TŞ
|emblemi = Turkkon_emblem.svg
|şəkil = Conseilturcique.svg
|Şəklin ölçüsü = 300
|Şəklin izahı = {{legend|#00a8a6|Türk Şurasının üzvləri}}{{legend|#4fa6cf|Müşahidəçi üzv ([[Macarıstan]])}}{{Legend|#4fa62e|[[Şimali Kipr Türk Respublikası]]}}
|növü =
|yaranma tarixi = [[3 oktyabr]] [[2009]]
|qeydiyyat tarixi =
|dağılma tarixi = <!-- Təşkilatın ləğvolunma tarixi-->
|dili = [[Azərbaycan dili]], [[Qazax dili]], [[Qırğız dili]], [[Türk dili]], [[İngilis dili]] <ref>[http://www.turkkon.org/docs/02_a_NahcivanAnlasmasi_Turkce.pdf Turkkon.org] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121024060432/http://www.turkkon.org/docs/02_a_NahcivanAnlasmasi_Turkce.pdf |date=2012-10-24 }} {{tr}}</ref>
|mərkəzi =
|sədri = [[Bağdad Amreyev]]
⚫
|üzvləri = {{AZE}} <br/>{{TUR}} <br/>{{KAZ}} <br/>{{KGZ}} <br/>{{UZB}}<ref>{{cite web |url=http://www.turkkon.org/en-US/congratulatory-message-of-the-secretary-general-of-the-turkic-council-ambassador-ramil-hasanov-for-the-statement-of-the-president-of-the-republic-of-uzbekistan-he-shavkat-mirziyoyev-regarding-uzbekistan%60s-accession-to-the-turkic-council;/301/352/4701 |title=Congratulatory Message of the Secretary General of the Turkic Council Ambassador Ramil Hasanov, for the statement of the President of the Republic of Uzbekistan, H.E. Shavkat Mirziyoyev regarding Uzbekistan`s accession to the Turkic Council |publisher=Turkic Council |accessdate=2018-05-01 |archive-date=2018-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180501004644/http://www.turkkon.org/en-US/congratulatory-message-of-the-secretary-general-of-the-turkic-council-ambassador-ramil-hasanov-for-the-statement-of-the-president-of-the-republic-of-uzbekistan-he-shavkat-mirziyoyev-regarding-uzbekistan%60s-accession-to-the-turkic-council;/301/352/4701 |url-status=dead }}</ref>
|rəsmi saytı = [http://www.turkkon.org Turkkon.org]|Bayraq=Flag_of_the_Turkic_Council.svg}}
'''Türk Şurası''' və ya '''Türk Gənəşi''' ({{Dil-kk|Түркі кеңесі}}, {{Dil-ky|Түрк кеңеши}}, {{Dil-tr|Türk Keneşi}}, {{Dil-en|Turkic Council}}) — 3 oktyabr [[Naxçıvan]]<nowiki/>da imzalanan [[Naxçıvan müqaviləsi]] ilə [[Azərbaycan]], [[Qazaxıstan]], [[Qırğızıstan]] və [[Türkiyə]] arsında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır.<ref>{{cite web
'''Türk Şurası''' və ya '''Türk Gənəşi''' ({{Dil-kk|Түркі кеңесі}}, {{Dil-ky|Түрк кеңеши}}, {{Dil-tr|Türk Keneşi}}, {{Dil-en|Turkic Council}}) — 3 oktyabr [[Naxçıvan]]<nowiki/>da imzalanan [[Naxçıvan müqaviləsi]] ilə [[Azərbaycan]], [[Qazaxıstan]], [[Qırğızıstan]] və [[Türkiyə]] arsında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır.<ref>{{cite web
|url = https://qha.com.tr/haberler/turk-dunyasinin-cati-kurulusu-turk-kenesi-10-yilinda/93438/
|url = https://qha.com.tr/haberler/turk-dunyasinin-cati-kurulusu-turk-kenesi-10-yilinda/93438/

12:19, 21 iyun 2021 tarixindəki versiya

Türk Şurası
TŞ
Türk Şurası (Azərbaycan dili)
Түркі кеңесі (Qazax dili)
Түрк кеңеши (Qırğız dili)
Türk Keneşi (Türk dili)
Turkish Council (İngilis dili)
Loqonun şəkli
Bayraq
Bayraq
  Türk Şurasının üzvləri   Müşahidəçi üzv (Macarıstan)   Şimali Kipr Türk Respublikası
  Türk Şurasının üzvləri
  Müşahidəçi üzv (Macarıstan)
  Şimali Kipr Türk Respublikası
Yaranma tarixi 3 oktyabr 2009
Rəsmi dili Azərbaycan dili, Qazax dili, Qırğız dili, Türk dili, İngilis dili [1]
Mərkəzi
Sədr Bağdad Amreyev
Üzvləri Azərbaycan Azərbaycan
Türkiyə Türkiyə
Qazaxıstan Qazaxıstan
Qırğızıstan Qırğızıstan
Özbəkistan Özbəkistan[2]
Turkkon.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Türk Şurası və ya Türk Gənəşi (qaz. Түркі кеңесі, qırğ. Түрк кеңеши, türk. Türk Keneşi, ing. Turkic Council) — 3 oktyabr Naxçıvanda imzalanan Naxçıvan müqaviləsi ilə Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə arsında qurulmuş olan beynəlxalq təşkilatdır.[3]

Özbəkistan 30 aprel 2018-ci ildə qatılma niyyətinin olduğunu açıqlamış və 14 sentyabr 2019-cu ildə də Türk Keneşinə üzv olmuşdur. Bu əməkdaşlıq şurasının qurulması fikri ilk dəfə 2006-cı ildə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev tərəfindən təklif edilmişdir. 24 may 2019-cu il tarixində Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təklifi və şura üzvlərinin razılığı ilə Nursultan Nazarbayev Türk Şurasının ömürlük fəxri rəhbəri ünvanını almışdır. 2018-ci ilin sonlarından bu yana Macarıstan müşahidəçi dövlətdir və yaxın zamanda Türk Şurasına tam üzvlük tələbini etməsi gözlənilir.

Təməlləri 1992-ci ildən bu yana müəyyən fasilələrlə toplanan Türkcə Danışan ölkələr Zirvəsinə dayanna şuranın qurumsal mərkəzləri İstanbul (ümumi katiblik), Bakı (parlamentar assambleyası) və Nur-Sultandır (Türk Akademiyası)

Mənşə (Etimologiya)

Gənəş sözü fikir alışverişində olmaq, məsləhətləşmək, müzakirə etmək manalarında olan Gənəşmək feilindən törəmişdir. Eski Türkcədə feil Keñəşmək, ad isə Keñəş şəklində idi. Gənəş sözünde "qarşılıqlı aqıl alma, məsləhətləşmə, estişarə, müşavərə, konsultasiya, müzakirə, şura, həyət kimi manalar vardır. Azərbaycan dilində Türk Şurasına elavə olaraq Türk Gənəşi də deyiləbilər.

Orqanlar

Türk Şurasının üç mərkəzi vardır. Bunlar İstanbul, Bakı və Nur-Sultandır. İstanbul ümumi katibliyinin, Bakı parlamentar assambleyasının, Nur-Sultan isə Türk Akademiyasının mərkəzidir.

  • Ümumi Katiblik (İstanbul)
    • Dövlət Rəhbərləri Şurası
    • Xarici İşlər Nazirləri Şurası
    • Təcrübəli Məmurlar Şurası
    • Ağsaqqallar Şurası
  • Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) (Ankara)
  • Türk Parlamenterlər Assambleyası (TÜRKPA) (Bakı)
  • Türk Akademiyası (Nur-Sultan)
  • Türk Kültür və Miras Vəqfi (Bakı)
  • Türk Ticarət və Sənaye Otağı (İstanbul)
  • Türk İş Şurası
  • Köçəri Mədəniyyət Mərkəzi (Bişkek)

Ölkələrin dövlət rəhbərləri ildə bir dəfə rəsmi, bir dəfə də qeyri-rəsmi olaraq müxtəlif şəhərlərdə toplanırlar. Bundan əlavə, üzv ölkələrin xarici işlər nazirləri və bürökratları da il ərzində davamlı olaraq iclaslar keçirirlər. Məclis rəhbərləri və heyətləri də Bakıda toplanır.

Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə dövlət rəhbərləri tərəfindən ümumi katib seçilən türkiyəli diplomat Xəlil Akınçı bu vəzifəni sentyabr 2010, sentyabr 2014 tarixləri arasında icra etmişdir. Bundan sonra rəhbərliyi Ramil Həsənov yerinə yetirmiş, onu vəzifədə Bağdad Amreyev əvəzləmişdir.

Bayraq

22 avqust 2012-ci ildə Bişkekdə təşkil olunan Türk Keneşinin II zirvə görüşündə qəbul edilmişdir. 12 oktyabr 2012-ci ildə isə İstanbulda üzv ölkələrin bayraqları ilə birlikdə Qazaxıstanın dövlət rəhbəri Nursultan Nazarbayev və Türkiyə prezidenti Abdullah Gül tərəfindən dalğalandırılmışdır.

Bayrağın dizaynı üzv ölkələrin bayraqlarında olan ünsürlərin bir araya gətirilməsi ilə yaradılmışdır. Azərbaycan bayrağının ulduzu, Qazaxıstan bayrağının rəngi, Qırğızıstan bayrağının günəşi və Türkiyə bayrağının ayparasından istifadə edilmişdir.

Əsas üzvlər

Ölkə Əhali (2018) Sahə (km²) Ümumi Daxili Məhsul (nominal) (2018)[4] Kişi başına GSYİH
(nominal) (2018)[4] 		Kişi başına Ümumi Daxili Məhsul
(nominal) (2019)
Azərbaycan 9,898,085 86,600 $46,940 milyar $4,721 $11,674
Qazaxıstan 18,272,400 2,724,900 $170,539 milyar $9,331 $20,609
Qırğızıstan 6,389,000 199,900 $8,093 milyar $1,281 $1,898
Özbəkistan 33,254,000 447,400 $50,500 milyar $1,532
Türkiyə 82,003,882 783,562 $766,509 milyar $9,311 $13,301
Türk Şurası 149,817,367 4,242,362 $1,042,581 milyar $7,047 $13,718

Müşahidə edən ölkələr

Ölkə Əhali (2018) Sahə (km²) Ümumi daxili məhsul (nominal)
(2018) 		Kişi başına Ümumi daxili məhsul
(nominal) (2018)
Macarıstan 9,771,000 93,030 $163,541 milyar $16,723
Ümumi 9,771,000 93,030 $163,541 milyard $16,723

Zirvə Toplantıları

Türk Dili Danışan Ölkələr Zirvələri (1992-2010)
Tarix Ev Sahibi Ölkə Ev Sahibi Şəhər Ev Sahibi Lider Qeydlər
1. 30 Oktyabr 1992  Türkiyə Ankara Turqut Özal
− 12 İyul 1993  Qazaxıstan Almatı Nursultan Nazarbayev Almatı Razılaşması: TÜRKSOY 'un quruluşu
2. 18 Oktyabr 1994  Türkiyə İstanbul Süleyman Dəmirəl
3. 28 Avqust 1995  Qırğızıstan Bişkek Əsgər Akayev
4. 21 Oktyabr 1996  Özbəkistan Daşkənd İslam Kərimov
5. 9 İyun 1998  Qazaxıstan Astana Nursultan Nazarbayev
6. 8 Aprel 2000  Azərbaycan Bakı Heydər Əliyev
7. 26 Aprel 2001  Türkiyə İstanbul Əhməd Necdət Sezər
8. 17 Noyabr 2006  Türkiyə Antalya Əhməd Necdət Sezər
− 21 Noyabr 2008  Türkiyə İstanbul Abdullah Gül İstanbul Andlaşması: Türk PA 'nın quruluşu
9. 3 Oktyabr 2009  Azərbaycan Naxçıvan İlham Əliyev Naxçıvan Sazişi: Türk Şurasının quruluşu
10. 15 Sentyabr 2010  Türkiyə İstanbul Abdullah Gül
Türk Şurası Zirvələri (2011-bu gün)
Tarix Ev Sahibi Ölkə Ev Sahibi Şəhər Ev Sahibi Lider Mövzu
1. 20-21 Oktyabr 2011  Qazaxıstan Almatı Nursultan Nazarbayev İqtisadi və Ticarət Əməkdaşlıq
2. 22-23 Avqust 2012  Qırğızıstan Bişkek Almazbek Atambayev Təhsil, Elm və Mədəniyyət Əməkdaşlıq[5]
3. 15-16 Avqust 2013  Azərbaycan Qəbələ İlham Əliyev Nəqliyyat Əməkdaşlıq[6]
4. 4-5 İyun 2014  Türkiyə Bodrum Abdullah Gül Turizm Əməkdaşlıq[7]
5. 10-11 Sentyabr 2015  Qazaxıstan Astana Nursultan Nazarbayev Medya ve Enformasyon İşbirliği

Baş Katibləri

No. Ad Ölkə Vəzifəyə gəlib Vəzifədən gedib
1 Halil Akıncı Türkiyə 3 oktyabr 2009 16 iyul 2014
2 Ramil Həsənov Azərbaycan 16 iyul 2014 3 iyul 2018
3 Bağdad Amreyev Qazaxıstan 3 iyul 2018 -

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ Turkkon.org Arxivləşdirilib 2012-10-24 at the Wayback Machine tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
  2. ↑ "Congratulatory Message of the Secretary General of the Turkic Council Ambassador Ramil Hasanov, for the statement of the President of the Republic of Uzbekistan, H.E. Shavkat Mirziyoyev regarding Uzbekistan`s accession to the Turkic Council". Turkic Council. 2018-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-01.
  3. ↑ "Türk Keneşi". qha.com. 28 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ 1 2 Dünya Bankası
  5. ↑ http://www.mfa.gov.tr/the-second-summit-of-turkic-council-was-held-in-bishkek.en.mfa
  6. ↑ http://www.mfa.gov.tr/the-third-turkic-council-summit-meeting-was-held-in-gabala.en.mfa
  7. ↑ http://www.mfa.gov.tr/declaration-of-the-fourth-summit-of-the-cooperation-council-of-turkic-speaking-states_-5-june-2014_-bodrum_-turkey.en.mfa

Xarici keçidlər

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_Dövlətləri_Təşkilatı&oldid=6013484"