Bayquşlar: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Teq: Geri qaytarıldı
Sətir 42: Sətir 42:
Bayquşların boyun arteriyasının kəllənin alt hissəsinə yaxın yerdə böyük bölmələri olduğu və bunların qan rezervuarı funksiyası daşıdığı da müəyyən edilib. Elmi işini bayquşlar haqqında yazan Kok-Merkado: "Bayquşlarla bağlı hər şeyi bildiyimizi düşünürdük, ancaq texnologiya sayəsində yeni xüsusiyyətlərini kəşf edirik", — deyib. Bu elmi tədqiqat "Science" jurnalı ilə ABŞ Milli Elm Fondunun birlikdə təşkil etdiyi "2012-ci il Beynəlxalq Elm və Mühəndislik Əsərləri" sərgisində mükafata layiq görülüb.
Bayquşların boyun arteriyasının kəllənin alt hissəsinə yaxın yerdə böyük bölmələri olduğu və bunların qan rezervuarı funksiyası daşıdığı da müəyyən edilib. Elmi işini bayquşlar haqqında yazan Kok-Merkado: "Bayquşlarla bağlı hər şeyi bildiyimizi düşünürdük, ancaq texnologiya sayəsində yeni xüsusiyyətlərini kəşf edirik", — deyib. Bu elmi tədqiqat "Science" jurnalı ilə ABŞ Milli Elm Fondunun birlikdə təşkil etdiyi "2012-ci il Beynəlxalq Elm və Mühəndislik Əsərləri" sərgisində mükafata layiq görülüb.


== Adı ==
Aygün Nəbiyeva / AZADİNFORM. Ötən əsrlərdən bəri “bayquş uğursuzluq simvoludur, fəlakət rəmzidir” düşüncəsi cəmiyyət arasında formalaşıb.
Özümüzü “hansı evin bacasında bayquş ulasa o evdən cənazə çıxar” fikrinə inandırmışıq. Evimizin ətrafında görəndə daş atıb qovmuşuq, səsini eşidəndə “bayquş kimi ulama”, “öz başını ye” demişik, kimisə qaş-qabaqlı görəndə isə bayquşa oxşatmışıq. Ancaq bayquş heç bir kimsəyə zərər verməz, məskən olaraq xarabalıqları seçər, deyilənə görə davamlı (xüsusən gecələr) Cənabı Haqqın zikri ilə məşğul olar... Ancaq bayquşda heç bir uğursuzluq yoxdur. 
Dinimizdə də İmam Rza əleyhissalamdan bayquş barədə nəql olunmuş hədis var. Hədisdə deyilir ki, qədim zamanlarda bayquş evlərdə yaşayırdı və nahar zamanı masanın kənarına qonub ev sahibləri ilə birgə yemək yeyərdi. İmam Hüseyn əleyhissalamı şəhid etdiklərinə görə insanlara etimadı azaldı və onlardan ayrılaraq xarabalıqlarda özünə yuva qurdu, orada yaşamağa başladı. Allahın yaratdığı bu heyvan insanlardan vəfasızlıq gördü. Çünki onlar peyğəmbər övladını şəhid etdilər. Belə bir insanı öldürdüklərini görüb bir gün onu da öldürəcəklərini güman etdi. Beləliklə, onlardan ayrılıb tənhalığa üstünlük verdi. Bu günə qədər də tənha yaşayıb heç bir kəslə ünsiyyət yaratmır. Gündüzlər özünü heç kimə göstərmir. Yalnız gecələr öz ruzisini arayır, sonra öz xarabalığında oturub səhərə qədər İmam Hüseyn əleyhissalamı yad edərək ağlayır, naləsi hər tərəfi bürüyür.

Bəs yaşlı insanlar bu haqda nə düşünür?
 
82 yaşlı Veysal Məmmədovun mövzuyla bağlı danışdıqları da təxminən hədisdə rəvayət olunanlarla üst-üstə düşür. Bayquş haqqında yaranmış mənfi fikirlərə təəccüblə yanaşan Veysəl kişi Bayquşun adi quş olmadığını deyir: “Bizim zamanımızda bu fikir necə yarandı bilmirəm. Bayquşun ulaması həmişə pis tərəfə yozulub. Əvvəllər bizim kənddə onu “bəy quşu” kimi tanıyırdılar. Mən öz nənəmdən eşitmişəm ki, bayquşun əsl adı “bəy quşu”dur. O İmamımızın öldürüləcəyini əvvəlcədən hiss etdiyi üçün kənara çəkilir, tənha yaşayır və o gündən ağlamağa başlayır. Yəqin ki, həmin vaxtdan onun vahiməli səsi, ulaması xalq arasında bədniyyətli, qorxulu quş kimi tanınmasına səbəb olub”.
 
Doğurdanmı bayquş uğursuzluq rəmzidir?

Bu barədə Azadinform-a fikirlərini bildirən sosioloq, Sağlam Cəmiyyət İctimai Birliyinin sədri Lalə Mehralı qeyd edib ki, hələ qədimdən nənə-babalarımız bayquşu əslində evdə bərəkət və sabitlik rəmzi kimi sayıb, onu “bəy quşu” kimi adlandırılıblar: “Qədimdə hansı evin damına bayquş qonursa onu firavanlıq, ruzi, bolluq, sabitlik rəmzi kimi xarakterizə edərdilər. Xeyrə gəliblər deyərək, qabağına duz çörək qoyurlarmış. Zamanla dəyərlər aşınıb, insanlar nəyisə fərqli yozublar və beləcə gələcək nəsillərə dəyərlər fərqli şəkildə ötürülüb. Ona görə də bayquşun bədbəxtlik gətirdiyinə, nəhs quş olduğuna inanmıram. Belə əlamətlər mənə görə absurd şeylərdir”.
Sosioloq bildirib ki, ümumiyyətlə, qara pişik keçdi, tək ya cüt asqırmaq kimi fikirlər uydurmadan və yozumdan başqa bir şey deyildir: “Heç vaxt tək-cüt səbrə də, bayquşun uğursuzluğuna da inanmamışam. Belə şeylər mənim üçün əhəmiyyətsiz şeylər olub. Zənnimcə, elə şeylərə əhəmiyyət vermək normal deyil”.
== Bayquşların soyuqdan qoruyan tükləri ==
== Bayquşların soyuqdan qoruyan tükləri ==
Bayquşlar gecə quşlarıdır. Bu səbəblə ov etmək üçün temperaturun aşağı olduğu gecələrdə hərəkətə keçirlər. Bədən quruluşlarını tədqiq etdikdə digər yırtıcı quşlar arasında bayquşların ən qalın tüklərə sahib olduqlarını görürük. Məsələn, qarlı bölgələrdə yaşayan bir bayquş növünün, xüsusilə ayaqlarının üzəri olduqca qalın tüklərlə örtülüdür.
Bayquşlar gecə quşlarıdır. Bu səbəblə ov etmək üçün temperaturun aşağı olduğu gecələrdə hərəkətə keçirlər. Bədən quruluşlarını tədqiq etdikdə digər yırtıcı quşlar arasında bayquşların ən qalın tüklərə sahib olduqlarını görürük. Məsələn, qarlı bölgələrdə yaşayan bir bayquş növünün, xüsusilə ayaqlarının üzəri olduqca qalın tüklərlə örtülüdür.

08:46, 21 avqust 2021 tarixindəki versiya

Bayquşlar
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Amorphea
Ranqsız:
Obazoa
Ranqsız:
Opisthokonta
Ranqsız:
Holozoa
Ranqsız:
Filozoa
Aləm:
Heyvanlar
Yarımaləm:
Eumetazoylar
Klad:
ParaHoxozoa
Klad:
İkitərəflisimmetriyalılar
Klad:
Nephrozoa
Tipüstü:
Sonağızlılar
Tip:
Xordalılar
Sinif:
Quşlar
İnfrasinif:
Yenidamaqlılar
Klad:
Neoaves
Klad:
Passerea
Klad:
Telluraves
Dəstə:
Bayquşkimilər
Fəsilə:
Bayquşlar
Beynəlxalq elmi adı

Bayquşlar və ya əsl bayquşlar (lat. Strigidae) — bayquşkimilər dəstəsinə aid quş fəsiləsi. Bayquşun bədəni 17–74 sm uzunluğunda, ağırlığı isə 50 qr-dan 3,25 kq-dək olur. Yırtıcı qarmaqdimdik, qüvvətli iri caynaqları olan bayquşlar əsasən gecələr ova çıxırlar. Səssiz uçan bu quşlar dağ yamaclarındakı kolluqlarda, meşədəki ağac koğuşunda, qayalardakı yarıq yerlərdə, köhnə uçuq xarabalıq ərazilərdə və s. yaşayırlar.

Dişi bayquş yuvasında qoyduğu 8–10 yumurtadan 2–3 cücə çıxarır. Onlar kənd təsərrüfatına zərər vuran həşəratlar və sünbülqıran gəmiricilərlə qidalanırlar. Bayquşlar əkin sahələrinə, meşədəki ağaclara zərər verən həşərat və xırda gəmiriciləri məhv etdiyindən xeyirli quşlardır.

Bayquşlar gecə ov ovlamaq üçün başlarını 270 dərəcə çevirməlidirlər. Çünki gözləri kəllədəki göz çuxurlarında sabit durur. Odur ki, görmə bucağını dəyişdirmək üçün başlarını hərəkət etdirməlidirlər.ABŞ-dakı Con Hopkins Universitetinin tibb fakültəsindən doktor Filip Qeyllud (Philippe Gailloud) bayquşların bunu müxtəlif səbəblərə görə bacardığını bildirir.Bayquşların boynu insanın boynundan daha elastikdir. Onlarda 14, bizdə isə 7 boyun fəqərəsi var. Bundan başqa, bayquşda oksigenli qanın beyinə daşınma forması çox fərqlidir.

F.Qeyllud və elmi dizayner Fabian de Kok-Merkado (Fabian de Kok-Mercado) 12 ölü bayquş üzərində dəqiq anatomik tədqiqatlar aparıb. Tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, bayquşlarda böyük arteriya damarı insandakı kimi boyunun yan tərəfində deyil, onurğa sütununun qarşısında, dönmə mərkəzinə yaxın yerdən keçir.Beləliklə, bu damarlar daha az çevrilmə və gərilməyə məruz qalır və zərər çəkmə ehtimalı azalır.

Dr. Qeyllud insanda boyun fəqərələri arasındakı boşluğun sadəcə damarın keçəcəyi genişlikdə olduğunu, lakin bayquşda bu kanalın damardan 10 dəfə geniş və hava torbacığı ilə örtülü olduğunu deyir.Bayquşlarda əsas arteriyaya əlavə birləşən və qan üçün alternativ daşıma yolu olan çoxlu sayda kiçik damarlar da var. Beləliklə, başını çevirərkən əsas arteriyadan qan keçməsində maneə yaranarsa, əlavə damarlar işə düşür.

Bayquşların boyun arteriyasının kəllənin alt hissəsinə yaxın yerdə böyük bölmələri olduğu və bunların qan rezervuarı funksiyası daşıdığı da müəyyən edilib. Elmi işini bayquşlar haqqında yazan Kok-Merkado: "Bayquşlarla bağlı hər şeyi bildiyimizi düşünürdük, ancaq texnologiya sayəsində yeni xüsusiyyətlərini kəşf edirik", — deyib. Bu elmi tədqiqat "Science" jurnalı ilə ABŞ Milli Elm Fondunun birlikdə təşkil etdiyi "2012-ci il Beynəlxalq Elm və Mühəndislik Əsərləri" sərgisində mükafata layiq görülüb.

Adı

Aygün Nəbiyeva / AZADİNFORM. Ötən əsrlərdən bəri “bayquş uğursuzluq simvoludur, fəlakət rəmzidir” düşüncəsi cəmiyyət arasında formalaşıb. Özümüzü “hansı evin bacasında bayquş ulasa o evdən cənazə çıxar” fikrinə inandırmışıq. Evimizin ətrafında görəndə daş atıb qovmuşuq, səsini eşidəndə “bayquş kimi ulama”, “öz başını ye” demişik, kimisə qaş-qabaqlı görəndə isə bayquşa oxşatmışıq. Ancaq bayquş heç bir kimsəyə zərər verməz, məskən olaraq xarabalıqları seçər, deyilənə görə davamlı (xüsusən gecələr) Cənabı Haqqın zikri ilə məşğul olar... Ancaq bayquşda heç bir uğursuzluq yoxdur.  Dinimizdə də İmam Rza əleyhissalamdan bayquş barədə nəql olunmuş hədis var. Hədisdə deyilir ki, qədim zamanlarda bayquş evlərdə yaşayırdı və nahar zamanı masanın kənarına qonub ev sahibləri ilə birgə yemək yeyərdi. İmam Hüseyn əleyhissalamı şəhid etdiklərinə görə insanlara etimadı azaldı və onlardan ayrılaraq xarabalıqlarda özünə yuva qurdu, orada yaşamağa başladı. Allahın yaratdığı bu heyvan insanlardan vəfasızlıq gördü. Çünki onlar peyğəmbər övladını şəhid etdilər. Belə bir insanı öldürdüklərini görüb bir gün onu da öldürəcəklərini güman etdi. Beləliklə, onlardan ayrılıb tənhalığa üstünlük verdi. Bu günə qədər də tənha yaşayıb heç bir kəslə ünsiyyət yaratmır. Gündüzlər özünü heç kimə göstərmir. Yalnız gecələr öz ruzisini arayır, sonra öz xarabalığında oturub səhərə qədər İmam Hüseyn əleyhissalamı yad edərək ağlayır, naləsi hər tərəfi bürüyür.

Bəs yaşlı insanlar bu haqda nə düşünür?   82 yaşlı Veysal Məmmədovun mövzuyla bağlı danışdıqları da təxminən hədisdə rəvayət olunanlarla üst-üstə düşür. Bayquş haqqında yaranmış mənfi fikirlərə təəccüblə yanaşan Veysəl kişi Bayquşun adi quş olmadığını deyir: “Bizim zamanımızda bu fikir necə yarandı bilmirəm. Bayquşun ulaması həmişə pis tərəfə yozulub. Əvvəllər bizim kənddə onu “bəy quşu” kimi tanıyırdılar. Mən öz nənəmdən eşitmişəm ki, bayquşun əsl adı “bəy quşu”dur. O İmamımızın öldürüləcəyini əvvəlcədən hiss etdiyi üçün kənara çəkilir, tənha yaşayır və o gündən ağlamağa başlayır. Yəqin ki, həmin vaxtdan onun vahiməli səsi, ulaması xalq arasında bədniyyətli, qorxulu quş kimi tanınmasına səbəb olub”.   Doğurdanmı bayquş uğursuzluq rəmzidir?

Bu barədə Azadinform-a fikirlərini bildirən sosioloq, Sağlam Cəmiyyət İctimai Birliyinin sədri Lalə Mehralı qeyd edib ki, hələ qədimdən nənə-babalarımız bayquşu əslində evdə bərəkət və sabitlik rəmzi kimi sayıb, onu “bəy quşu” kimi adlandırılıblar: “Qədimdə hansı evin damına bayquş qonursa onu firavanlıq, ruzi, bolluq, sabitlik rəmzi kimi xarakterizə edərdilər. Xeyrə gəliblər deyərək, qabağına duz çörək qoyurlarmış. Zamanla dəyərlər aşınıb, insanlar nəyisə fərqli yozublar və beləcə gələcək nəsillərə dəyərlər fərqli şəkildə ötürülüb. Ona görə də bayquşun bədbəxtlik gətirdiyinə, nəhs quş olduğuna inanmıram. Belə əlamətlər mənə görə absurd şeylərdir”. Sosioloq bildirib ki, ümumiyyətlə, qara pişik keçdi, tək ya cüt asqırmaq kimi fikirlər uydurmadan və yozumdan başqa bir şey deyildir: “Heç vaxt tək-cüt səbrə də, bayquşun uğursuzluğuna da inanmamışam. Belə şeylər mənim üçün əhəmiyyətsiz şeylər olub. Zənnimcə, elə şeylərə əhəmiyyət vermək normal deyil”.

Bayquşların soyuqdan qoruyan tükləri

Bayquşlar gecə quşlarıdır. Bu səbəblə ov etmək üçün temperaturun aşağı olduğu gecələrdə hərəkətə keçirlər. Bədən quruluşlarını tədqiq etdikdə digər yırtıcı quşlar arasında bayquşların ən qalın tüklərə sahib olduqlarını görürük. Məsələn, qarlı bölgələrdə yaşayan bir bayquş növünün, xüsusilə ayaqlarının üzəri olduqca qalın tüklərlə örtülüdür.

Sinonimi

  • Striginae sensu Sibley & Ahlquist

Təsnifatı

  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
  2. ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bayquşlar&oldid=6106609"