Belarus gerbi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.1
k →‎Poqonya: Rusiya İmperiyası → Rusiya imperiyası using AWB
Sətir 55: Sətir 55:
=== Poqonya ===
=== Poqonya ===
{{Əsas|Poqonya}}
{{Əsas|Poqonya}}
[[Böyük Litva knyazlığı]]nda 1366-cı ildən [[Belarus Xalq Respublikası]]nda 1919-cu ilə qədər [[Poqonya]] adlanan qırmızı zəmin üzərində ağ atlı əsgər fiquru, Belarus torpaqlarında suverenlik quran müxtəlif dövlətlərdə rəsmi dövlət gerbi olaraq istifadə edilmişdir. Gerb, [[Böyük Litva knyazlığı]] 1795-ci ildə [[Rusiya İmperiyası]] tərəfindən ihlaq edildikdən sonra da qismən olaraq istifadə olunmağa davam etdi.<ref>{{Cite web|url= http://www3.lrs.lt/home/w5_viewer/statiniai/seimu_istorija/w5_show-p_r=4056&p_d=49325&p_k=2.html|title= The Coat of Arms of Lithuania|publisher= Lrs.lt|accesdate= 19 fevral 2017|language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160305000145/http://www3.lrs.lt/home/w5_viewer/statiniai/seimu_istorija/w5_show-p_r%3D4056%26p_d%3D49325%26p_k%3D2.html|archivedate= 2016-03-05|access-date= 2020-09-15|url-status= live}}</ref> Əslən "''Vytis''" adında bir [[Litva]] rəmzi olan fiqur, böyük knyazlıq dövründə [[belaruslar]] tərəfindən öz slavyan rəmzləri olaraq da qəbul edildi.<ref>{{cite book|title=Nationality and Nationalism|last1=Luizzi|first=Afina S.|last2=Qrozbi|first2=Stiven|publisher=I.B. Tauris|page=174|year=2004}}</ref> Belarus milliyətçiləri, [[Böyük Litva knyazlığı]]ndakı elitlərin böyük seqmentinin [[belaruslar]]dan təşkil olduğunu, bu səbəblə də gerbin belaruslara aid olduğu tezisini irəli sürmüşdürlər. Bu tezisə dayaq olaraq Böyük Litva knyazlığında Belarus dilində yazılmış qanunlar göstərilmişdir.<ref>{{cite book|title=National Purpose in the World Economy: Post-Soviet States in Comparative Perspective|last=Abdilal|first=Ravi|publisher=Kornell Universiteti Nəşriyyatı|page=135|year=2005|location=Nyu-York|url=https://books.google.co.uk/books?id=ubX9NdqScJsC}}</ref> 1916-cı ildə [[Maksim Boqdanoviç]] "Poqonya" adlı milliyətçi şeirində Belarusun müstəqilliyini qorumuşdur.<ref>{{cite book|title=Die Literatur der Weissrussen|last=Mek-Millen|first=Arnold Barret|language= |publisher=Schmitz|page=160|year=1977}}</ref> Bu görüş istiqamətində 1918-ci ildə qurulan qısa ömürlü [[Belarus Xalq Respublikası]] da bu gerbdən istifadə etmişdir.<ref>{{cite book|last=Tsitoy|first=A.|year=2010|title= Геральдыка Беларусі |language= |publisher= Менск: МФЦП |ISBN= 978-985-454-500-4|page= 144}}</ref>
[[Böyük Litva knyazlığı]]nda 1366-cı ildən [[Belarus Xalq Respublikası]]nda 1919-cu ilə qədər [[Poqonya]] adlanan qırmızı zəmin üzərində ağ atlı əsgər fiquru, Belarus torpaqlarında suverenlik quran müxtəlif dövlətlərdə rəsmi dövlət gerbi olaraq istifadə edilmişdir. Gerb, [[Böyük Litva knyazlığı]] 1795-ci ildə [[Rusiya imperiyası]] tərəfindən ihlaq edildikdən sonra da qismən olaraq istifadə olunmağa davam etdi.<ref>{{Cite web|url= http://www3.lrs.lt/home/w5_viewer/statiniai/seimu_istorija/w5_show-p_r=4056&p_d=49325&p_k=2.html|title= The Coat of Arms of Lithuania|publisher= Lrs.lt|accesdate= 19 fevral 2017|language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160305000145/http://www3.lrs.lt/home/w5_viewer/statiniai/seimu_istorija/w5_show-p_r%3D4056%26p_d%3D49325%26p_k%3D2.html|archivedate= 2016-03-05|access-date= 2020-09-15|url-status= live}}</ref> Əslən "''Vytis''" adında bir [[Litva]] rəmzi olan fiqur, böyük knyazlıq dövründə [[belaruslar]] tərəfindən öz slavyan rəmzləri olaraq da qəbul edildi.<ref>{{cite book|title=Nationality and Nationalism|last1=Luizzi|first=Afina S.|last2=Qrozbi|first2=Stiven|publisher=I.B. Tauris|page=174|year=2004}}</ref> Belarus milliyətçiləri, [[Böyük Litva knyazlığı]]ndakı elitlərin böyük seqmentinin [[belaruslar]]dan təşkil olduğunu, bu səbəblə də gerbin belaruslara aid olduğu tezisini irəli sürmüşdürlər. Bu tezisə dayaq olaraq Böyük Litva knyazlığında Belarus dilində yazılmış qanunlar göstərilmişdir.<ref>{{cite book|title=National Purpose in the World Economy: Post-Soviet States in Comparative Perspective|last=Abdilal|first=Ravi|publisher=Kornell Universiteti Nəşriyyatı|page=135|year=2005|location=Nyu-York|url=https://books.google.co.uk/books?id=ubX9NdqScJsC}}</ref> 1916-cı ildə [[Maksim Boqdanoviç]] "Poqonya" adlı milliyətçi şeirində Belarusun müstəqilliyini qorumuşdur.<ref>{{cite book|title=Die Literatur der Weissrussen|last=Mek-Millen|first=Arnold Barret|language= |publisher=Schmitz|page=160|year=1977}}</ref> Bu görüş istiqamətində 1918-ci ildə qurulan qısa ömürlü [[Belarus Xalq Respublikası]] da bu gerbdən istifadə etmişdir.<ref>{{cite book|last=Tsitoy|first=A.|year=2010|title= Геральдыка Беларусі |language= |publisher= Менск: МФЦП |ISBN= 978-985-454-500-4|page= 144}}</ref>


[[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı]]nın süqut etməsindən sonra müstəqilliyini elan edən [[Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası]] 1991–1995-ci illərdə yenə [[Poqonya]] gerbindən istifadə etmişdir. Bu istifadə, 1994-cü ildə [[Aleksandr Lukaşenko]]nun prezident seçilməsinə qədər iqtidarda olan və [[Sovet]]-əvvəli dövrün rəmzlərindən istifadə edərək milli şəxsiyyət və Belarus Xalq Respublikasıyla davamlılıq imici yaratmağa çalışan [[Belarus Xalq Cəbhəsi]] tərəfindən təmin edilmişdir.<ref>{{cite book|title=Memories of Empire and Entry Into International Society: Views from the European Periphery |last=Kacarski |first=Aliyaksey |publisher=Routledge |page=31|year=2017|location=Oksford|url=https://books.google.co.uk/books?id=ubX9NdqScJsC}}</ref> Poqonyanın istifadəsi əhalinin [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] və [[Rusiya]]-meylli hissəsinin reaksiyasını almışdır.<ref>{{cite book|title=Lithuanian and Belarusian National Identity in the Context of European Integration|last1=Hofmen|first1=Stiven M.|last2=Böhr|first2=Rinii|publisher=Vıtautas Maqnus Universiteti Nəşriyyatı|page=162|year=2013|location=Kaunas|url=https://eltalpykla.vdu.lt/bitstream/handle/1/211/ISBN9789955129486.pdf?sequence=1&isAllowed=y|access-date=2017-10-03|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812061053/https://eltalpykla.vdu.lt/bitstream/handle/1/211/ISBN9789955129486.pdf?sequence=1&isAllowed=y|url-status=dead}}</ref> [[Belarus referendumu (1995)|1995-ci ildə keçirilən referendum]]dan sonra hal-hazırki gerbdən istifadə edilməyə başlandı. Bu referendumun nəticəsindən bəri ölkədəki müxtəlif müxalifət qrupları köhnə gerbdən [[Belarus prezidentlərinin siyahısı|Belarus Dövlət Prezidenti]] [[Aleksandr Lukaşenko]]ya qarşı bir mitinq simvolu olaraq istifadə etmişdilər.<ref>{{cite web |url= http://pbnf.org/symvol.html |title= Сымболіка |publisher= Pbnf.org |accesdate= 19 fevral 2017 |language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20081228130854/http://pbnf.org/symvol.html |archivedate= 2008-12-28 |access-date= 2017-10-03 |url-status= dead }}</ref> Müxalifət simvolu olaraq göründüyündən Poqonyanın istifadəsi Lukaşenko hökumətinə tərəfindən qadağan edilməsə də, istifadəsinə qarşı cəzalandırıcı tədbirlər alınmışdır. 2015-ci ildə Poqonya gerbi ilə poz göstərən dörd hərb məktəbi şagirdi məktəbdən atılmışdı. Buna reaksiya olaraq "''Poqonya Yandırın''" ("Poqonya" Belarus dilində "qaçdı-tutdu" deməkdir) [[heşteq]]i bütün ölkə üzrə sosial mediyada istifadə edilmişdir. Bundan əlavə olaraq, [[ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı]]na layiq görülmüş [[belarus]] yazıçısı [[Svetlana Aleksandrovna]] hərb məktəbi şagirdlərinə dəstəyini bildirmişdir. Daha sonra şagirdlərin məktəbə yenidən qəbul ediləcəyi açıqlanmışdır.<ref>{{cite web|url= http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-34583843|title= Belarus: Nobel laureate wades into national emblem row|language= |publisher= BBC|date= 21 oktyabr 2015|accesdate= 12 mart 2017|archiveurl= https://web.archive.org/web/20170120143232/http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-34583843|archivedate= 2017-01-20|access-date= 2017-10-03|url-status= live}}</ref>
[[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı]]nın süqut etməsindən sonra müstəqilliyini elan edən [[Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası]] 1991–1995-ci illərdə yenə [[Poqonya]] gerbindən istifadə etmişdir. Bu istifadə, 1994-cü ildə [[Aleksandr Lukaşenko]]nun prezident seçilməsinə qədər iqtidarda olan və [[Sovet]]-əvvəli dövrün rəmzlərindən istifadə edərək milli şəxsiyyət və Belarus Xalq Respublikasıyla davamlılıq imici yaratmağa çalışan [[Belarus Xalq Cəbhəsi]] tərəfindən təmin edilmişdir.<ref>{{cite book|title=Memories of Empire and Entry Into International Society: Views from the European Periphery |last=Kacarski |first=Aliyaksey |publisher=Routledge |page=31|year=2017|location=Oksford|url=https://books.google.co.uk/books?id=ubX9NdqScJsC}}</ref> Poqonyanın istifadəsi əhalinin [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] və [[Rusiya]]-meylli hissəsinin reaksiyasını almışdır.<ref>{{cite book|title=Lithuanian and Belarusian National Identity in the Context of European Integration|last1=Hofmen|first1=Stiven M.|last2=Böhr|first2=Rinii|publisher=Vıtautas Maqnus Universiteti Nəşriyyatı|page=162|year=2013|location=Kaunas|url=https://eltalpykla.vdu.lt/bitstream/handle/1/211/ISBN9789955129486.pdf?sequence=1&isAllowed=y|access-date=2017-10-03|archive-date=2017-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812061053/https://eltalpykla.vdu.lt/bitstream/handle/1/211/ISBN9789955129486.pdf?sequence=1&isAllowed=y|url-status=dead}}</ref> [[Belarus referendumu (1995)|1995-ci ildə keçirilən referendum]]dan sonra hal-hazırki gerbdən istifadə edilməyə başlandı. Bu referendumun nəticəsindən bəri ölkədəki müxtəlif müxalifət qrupları köhnə gerbdən [[Belarus prezidentlərinin siyahısı|Belarus Dövlət Prezidenti]] [[Aleksandr Lukaşenko]]ya qarşı bir mitinq simvolu olaraq istifadə etmişdilər.<ref>{{cite web |url= http://pbnf.org/symvol.html |title= Сымболіка |publisher= Pbnf.org |accesdate= 19 fevral 2017 |language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20081228130854/http://pbnf.org/symvol.html |archivedate= 2008-12-28 |access-date= 2017-10-03 |url-status= dead }}</ref> Müxalifət simvolu olaraq göründüyündən Poqonyanın istifadəsi Lukaşenko hökumətinə tərəfindən qadağan edilməsə də, istifadəsinə qarşı cəzalandırıcı tədbirlər alınmışdır. 2015-ci ildə Poqonya gerbi ilə poz göstərən dörd hərb məktəbi şagirdi məktəbdən atılmışdı. Buna reaksiya olaraq "''Poqonya Yandırın''" ("Poqonya" Belarus dilində "qaçdı-tutdu" deməkdir) [[heşteq]]i bütün ölkə üzrə sosial mediyada istifadə edilmişdir. Bundan əlavə olaraq, [[ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı]]na layiq görülmüş [[belarus]] yazıçısı [[Svetlana Aleksandrovna]] hərb məktəbi şagirdlərinə dəstəyini bildirmişdir. Daha sonra şagirdlərin məktəbə yenidən qəbul ediləcəyi açıqlanmışdır.<ref>{{cite web|url= http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-34583843|title= Belarus: Nobel laureate wades into national emblem row|language= |publisher= BBC|date= 21 oktyabr 2015|accesdate= 12 mart 2017|archiveurl= https://web.archive.org/web/20170120143232/http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-34583843|archivedate= 2017-01-20|access-date= 2017-10-03|url-status= live}}</ref>
Sətir 61: Sətir 61:
Pahonia - Пагоня, Grand Duchy of Lithuania COA (1575) cut.png|[[XVI əsr|XVI]] əsrdən bəri istifadə edilən [[Böyük Litva knyazlığı]] gerbi
Pahonia - Пагоня, Grand Duchy of Lithuania COA (1575) cut.png|[[XVI əsr|XVI]] əsrdən bəri istifadə edilən [[Böyük Litva knyazlığı]] gerbi
Lob Rech Pospolita.svg|[[Reç Pospolita]] gerbi
Lob Rech Pospolita.svg|[[Reç Pospolita]] gerbi
Vitebsk gub coa.png|[[Rusiya İmperiyası]]na aid olan [[Vitebsk vilayəti]]nin gerbi (1856-cı ildən)
Vitebsk gub coa.png|[[Rusiya imperiyası]]na aid olan [[Vitebsk vilayəti]]nin gerbi (1856-cı ildən)
Vilna Governorate COA.gif|[[Rusiya İmperiyası]]na aid olan [[Vilna vilayəti]]nin gerbi
Vilna Governorate COA.gif|[[Rusiya imperiyası]]na aid olan [[Vilna vilayəti]]nin gerbi
Герб Княжества и области белорусские и литовские 1882.svg|[[Rusiya İmperiyası]] gerblərindən yaradılmış, [[Belarus|Belorusiya]] və [[Litva]] vilayətlərinin ümumi gerbi (1882)
Герб Княжества и области белорусские и литовские 1882.svg|[[Rusiya imperiyası]] gerblərindən yaradılmış, [[Belarus|Belorusiya]] və [[Litva]] vilayətlərinin ümumi gerbi (1882)
Postcard BNR.jpg|[[Belarus Xalq Respublikası]] rəmzi (1918-ci ildən, vahid bir dizayn təsdiqlənməmişdir)
Postcard BNR.jpg|[[Belarus Xalq Respublikası]] rəmzi (1918-ci ildən, vahid bir dizayn təsdiqlənməmişdir)
Герб БНР 1918.svg|[[Belarus Xalq Respublikası gerbi]]
Герб БНР 1918.svg|[[Belarus Xalq Respublikası gerbi]]

20:58, 13 dekabr 2021 tarixindəki versiya

Belarus gerbi
Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь[1]
Detallar
Armiger Belarus Respublikası
Təsis edilib 7 iyun 1995
Təsdiq edilib 7 iyun 1995 (2012-ci ildə gerbə kiçik dəyişikliklər əlavə edildi)
Zirvə Qırmızı ulduz
Gerbin lövhəsi Qırmızı və yaşıl xəttlər
Tərəfkeş Avrasiyanı göstərən qlobus, yüksələn günəş
Şüar Рэспубліка Беларусь (azərb. Belarus Respublikası‎)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Belarus Respublikasının Dövlət Gerbi (belar. Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь, Dziaržaŭny herb Respubliki Biełaruś; rus. Государственный герб Республики Беларусь, Gosudarstvennyĭ gerb Respubliki Belarus) — Belarus Respublikasının dövlət gerbi. Gerb bayraq və himn ilə yanaşı, Belarus dövlətinin dövlət rəmzidir. Gerb 1995-ci ildə keçirilmiş referendumla 1991–1995-ci illərdə istifadə edilən Poqoniya gerbinin yerinə ictimaiyyət tərəfindən seçilmişdir. Belarusun dövlət rəmzlərindən biri olan gerbin mərkəzində, Şimali Avrasiya torpaqlarını göstərən dünya xəritəsindən doğan bir günəş və günəş şüaları ilə əhatə olunmuş yaşıl rəngli Belarus xəritəsindən ibarətdir. Gerbin sağ və sol tərəflərində Belarus bayrağındakı rənglər olan qırmızı və yaşıl rəngli lentlərin bükülmüş olduğu buğda sapı fiqurları mövcuddur. Sol buğda saplarında yonca, sağ buğda saplarında isə kətan təsvir olunmuşdur. Gerbin zirvəsində qırmızı ulduz mövcuddur. Gerbin aşağı hissəsində isə, Belarus dilində "Рэспубліка Беларусь" (azərb. Belarus Respublikası‎) yazılıb.

Gerb Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası tərəfindən istifadə edilən gerblərin oxşar bir versiyasıdır. Aralarındakı ən diqqətə çarpan fərq isə, gerbin mərkəzində yerləşən oraq və çəkic fiqurunun yerinə Belarus xəritəsinin olmasıdır. Gerb, 2012-ci ildə bəzi dəyişikliklərə məruz qalmışdır.[2][3]

Təsviri

Dizayn

Gerbin mərkəzində günəş şüalarının üstündə yerləşdirilmiş yaşıl rəngli Belarus xəritəsi yerləşir. Günəş, qlobusun böyük bir hissəsi ilə örtülüdür. Bu qlobusda Avrasiya qitəsinin bir hissəsini göstərən bənövşəyi rəngdəki quru ərazisi və mavi rəngdəki su ərazisi yerləşir. Gerbin sağ və sol tərəfində çiçəklərlə birlikdə buğda sapları mövcuddur. Sol tərəfdə yonca, sağ tərəfdə isə kətan çiçəyi yerləşir. Buğda saplarının ətrafı Belarus bayrağının rəngləri olan qırmızı və yaşıl rəngdəki lentlərlə örtülmüşdür. Gerbin alt hissəsində Belarus dilində "Рэспубліка Беларусь" (azərb. Belarus Respublikası‎) yazısı, zirvəsində isə kommunizmin simvolu olan qırmızı ulduz yerləşir.[4][5][6]

Gerb 2012-ci ildə biraz dəyişdirilərək daha canlı rənglərə sahib olan bir versiyaya çevrilmişdir.[2][7][8]

Simvolizm

Belarus gerbini təşkil edən elementlər Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası (Belorusiya SSR) tərəfindən istifadə olunan gerblərdə mövcud olan elementlərin oxşar bir versiyasıdır. Belorusiya SSR gerbinin mərkəzində işçiləri və kəndliləri xarakterizə edən oraq və çəkic fiquru, hal-hazırda istifadə edilən gerbin mərkəzində isə, yaşıl rəngli Belarus xəritəsi var. O biri tərəfdən köhnə gerbdə sadəcə kommunizmi təmsil edən qırmızı rəngdən istifadə edilərkən, Belarus Respublikası gerbində həm qırmızı, həm də yaşıl rəngdən istifadə edilir. Buna baxmayaraq, SSRİ gerblərinə xas olan qırmızı ulduz, buğda buketləri və qlobus, gerbdə hələ də mövcuddur.[5][9]

Qanun

Minsk şəhərində yerləşən bir binanın üstündə Belarus gerbi
Gerbin yerləşdiyi Belarus pasportu

Hal-hazırda istifadə edilən gerbin istifadəsini idarə edən qanun, 5 iyul 2004 tarixində qüvvəyə girmişdir. Konstitusiyanın 3-cü Fəslində yerləşən 9-cu Maddədəki 301-ci, 302-ci və 303-cu qanunlar gerbin istifadəsini müəyyənləşdirir. Gerb rəsmi olaraq rəngli, monoxrom və ya iki rəngdən istifadə edərək istifadə oluna bilər. Belarusun dövlət gerbi 10-cu maddəyə əsasən, bəzi rəsmi dövlət yerlərində davamlı olaraq mövcud olmalıdır. Bunlara Belarus dövlət prezidentinin rəsmi iqamətgahı, məclis binası, mərkəzi və yerli hökumət qurumu, nazirliklər, Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi, Mərkəzi Bank, səfirliklər, məhkəmələr, hərbi binalar, dəmiryol stansiyaları, təhsil qurumları və s. aiddir. Gerbin sərhəd girişləri və ümumi təhlükəsizlik nəzarət nöqtələrinə də qoyulacağı bildirilmişdir. Bununla birlikdə pasport, pul, marka və rəsmi sənədlər də daxil olmaqla hökumət tərəfindən çıxarılan sənədlərdə də istifadə edilə bilər.[4][10]

Qanun həmçinin gerbin başqa kontekstlərdə istifadəsini məhdudlaşdırır. Bunlara şəhərlər, qəsəbələr və ya oblastlar aiddir. Bundan əlavə olaraq, dövlət rəmzləri qanununda adı çəkilməyən müəssisələr gerbdən yalnızca icazəylə istifadə edə bilərlər. Gerb həm əcnəbilər, həm də Belarus vətəndaşları tərəfindən yalnız rəmzə hörmət göstərildiyi müddətcə istifadə edilə bilər. Hökumət vəzifəlisi olmayan vətəndaşlar blankların və ya biznes kartların üzərində dövlət gerbindən istifadə edə bilməzlər.[10]

Belarus dövlət gerbi, ölkənin milli buzüstü xokkey komandasının formasının üzərində

Gerb, qanunda sadalanan standard istifadələrə əlavə olaraq müxtəlif hallarda isifadə edilmişdir. Ölkənin milli himni olan Мы, беларусы (azərb. Biz Belaruslar‎)-ın video klipin əvvəlində və sonunda Belarus bayrağı ilə birlikdə televiziyada tez-tez göstərilir. Bununla yanaşı gerbdən ümummilli və regional seçkilər ərzində seçki qutularında və kampaniyalarda da istifadə edilir. Həmçinin, Belarusun sərhəd postlarında da gerb mövcuddur.[11]

Tarix

Poqonya

border=none Əsas məqalə: Poqonya

Böyük Litva knyazlığında 1366-cı ildən Belarus Xalq Respublikasında 1919-cu ilə qədər Poqonya adlanan qırmızı zəmin üzərində ağ atlı əsgər fiquru, Belarus torpaqlarında suverenlik quran müxtəlif dövlətlərdə rəsmi dövlət gerbi olaraq istifadə edilmişdir. Gerb, Böyük Litva knyazlığı 1795-ci ildə Rusiya imperiyası tərəfindən ihlaq edildikdən sonra da qismən olaraq istifadə olunmağa davam etdi.[12] Əslən "Vytis" adında bir Litva rəmzi olan fiqur, böyük knyazlıq dövründə belaruslar tərəfindən öz slavyan rəmzləri olaraq da qəbul edildi.[13] Belarus milliyətçiləri, Böyük Litva knyazlığındakı elitlərin böyük seqmentinin belaruslardan təşkil olduğunu, bu səbəblə də gerbin belaruslara aid olduğu tezisini irəli sürmüşdürlər. Bu tezisə dayaq olaraq Böyük Litva knyazlığında Belarus dilində yazılmış qanunlar göstərilmişdir.[14] 1916-cı ildə Maksim Boqdanoviç "Poqonya" adlı milliyətçi şeirində Belarusun müstəqilliyini qorumuşdur.[15] Bu görüş istiqamətində 1918-ci ildə qurulan qısa ömürlü Belarus Xalq Respublikası da bu gerbdən istifadə etmişdir.[16]

Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının süqut etməsindən sonra müstəqilliyini elan edən Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası 1991–1995-ci illərdə yenə Poqonya gerbindən istifadə etmişdir. Bu istifadə, 1994-cü ildə Aleksandr Lukaşenkonun prezident seçilməsinə qədər iqtidarda olan və Sovet-əvvəli dövrün rəmzlərindən istifadə edərək milli şəxsiyyət və Belarus Xalq Respublikasıyla davamlılıq imici yaratmağa çalışan Belarus Xalq Cəbhəsi tərəfindən təmin edilmişdir.[17] Poqonyanın istifadəsi əhalinin SSRİ və Rusiya-meylli hissəsinin reaksiyasını almışdır.[18] 1995-ci ildə keçirilən referendumdan sonra hal-hazırki gerbdən istifadə edilməyə başlandı. Bu referendumun nəticəsindən bəri ölkədəki müxtəlif müxalifət qrupları köhnə gerbdən Belarus Dövlət Prezidenti Aleksandr Lukaşenkoya qarşı bir mitinq simvolu olaraq istifadə etmişdilər.[19] Müxalifət simvolu olaraq göründüyündən Poqonyanın istifadəsi Lukaşenko hökumətinə tərəfindən qadağan edilməsə də, istifadəsinə qarşı cəzalandırıcı tədbirlər alınmışdır. 2015-ci ildə Poqonya gerbi ilə poz göstərən dörd hərb məktəbi şagirdi məktəbdən atılmışdı. Buna reaksiya olaraq "Poqonya Yandırın" ("Poqonya" Belarus dilində "qaçdı-tutdu" deməkdir) heşteqi bütün ölkə üzrə sosial mediyada istifadə edilmişdir. Bundan əlavə olaraq, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüş belarus yazıçısı Svetlana Aleksandrovna hərb məktəbi şagirdlərinə dəstəyini bildirmişdir. Daha sonra şagirdlərin məktəbə yenidən qəbul ediləcəyi açıqlanmışdır.[20]

SSRİ dövrü

border=none Əsas məqalə: Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası gerbi

Belarus, Belorusiya Sovet Sosialist Respublikasının 1920-ci ildə qurulmasından Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının süqutundan sonra, 1991-ci ildə müstəqilliyini elan etməsinə qədər digər sovet respublikalarının dövlət gerblərinə oxşar bir gerbdən istifadə edirdi. İlk rəsmi gerb 1919-cu ildə təsdiqlənmişdir. Bu gerb həmin dövrdə təsdiqlənən Ukrayna Sovet Sosialist Respublikası və Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası dövlət gerblərinə çox oxşayırdı. Gerbin mərkəzində günəş şüalarının bəzədiyi qırmızı bir qalxan və sarı günəşin üstündə, qalxanın mərkəzində fəhlələr və kəndlilər arasındakı birliyi təmsil edən oraq və çəkic fiquru yerləşir. Oraq və çəkicin üstündə respublikanın Belarus dilində tam adının abreviaturası olan "Б.С.С.Р." (azərb. B.S.S.R.‎) yazılmışdır. Gerbin sağ və sol hissələrində buğda saplaqları yerləşir. Gerbin alt hissəsində qırmızı zəmin üzərində qara rəngdə Belarus dilində, SSRİ-nin rəsmi şüarı olan "Bütün ölkələrin proletarları birləşin!" yazılmışdır.[9]

1920-ci illərdə dövlət gerbi üçün çoxlu fərqli dizayn mövcud idi.[21] 11 aprel 1927 tarixində köhnə gerb yenidən dizayn edildi. Gerbin mərkəzində yerləşən qalxan fiquru çıxarılmış və daha çox söz ehtiva edən yəni bir gerbdən istifadə edilməyə başlandı. Yeni gerbin sağ hissəsində meşə yarpağı, sol hissəsində isə buğda saplaqları mövcud idi. Gerbin mərkəzində qlobusun arxasından yüksələn bir günəş təsvir edilmişdir. Oraq və çəkic fiquru yeniləndi və zirvəyə qırmızı ulduz simvolu əlavə edildi. Köhnə gerbin sağ və sol hissəsində yerləşən buğda saplaqlarına kommunizmin simvolu olan qırmızı rəngli lent əlavə edildi və üstlərinə soldan sağa Belarus dilində, İdiş dilində, polyak dilində və rus dilində "Bütün ölkələrin proletarları birləşin!" yazıldı. Alt hissədə respublikanın Belarus dilində tam adının abreviaturası olan "Б.С.С.Р." (azərb. B.S.S.R.‎) ağ rəngdə yazılmışdır. Gerb 1937-ci ildə kiçik yeniləmələrə məruz qalmışdır.[22]

1950-ci ildə yeni bir gerb dizayn edilmişdir. Gerbin sağ və sol hissəindəki çiçək fiqurları yenilənmişdi. Gerbin sol hissəsinə yonca, sağ hissəsinə isə kətan yerləşdirilmişdi. Bu gerb dizaynı Belorusiya Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının 119. maddəsində müəyyənləşdirilmişdir. 28 fevral 1958 tarixində əvvəlki gerbə oxşayan yeni bir gerbdən istifadə edilməyə başlandı.[23]

1995 referendumu

border=none Əsas məqalə: Belarus referendumu (1995)
Belarus dövlət gerbini ehtiva edən bir medal (1999)
Belarus gerbi Azərbaycan poçt markası üzərində (2013)[24]

14 may 1995 tarixində Belarusun bütün bölgələrində referendum keçirilmişdir. Referandumda dörd sual soruşuldu. Suallardan biri "Belarus Respublikası üçün dövlətin tövsiyə etdiyi bayraq və gerbi dəstəkləyirsiniz?" idi. Seçicilərin 64,7%-nin qatıldığı referandumda gerblə əlaqədar iştirakçıların 75,1%-i (3,622,851 nəfər) bəli, 24,9%-i (988,839 nəfər) isə, xeyr səsini verdi. 3:1 nisbətində bəli səsi çıxması nəticəsində yeni dövlət gerbi qəbul edildi. Referandumda cəmi 211,732 səs etibarsız qəbul edildi.[25][26] 1995 referandumu yeni gerbi dəstəkləyən "yeni sovetçi" Aleksandr Lukaşenko hökumətiylə Belarus Xalq Cəbhəsinin köməyi ilə təşkil edilmiş qərb-meylli, milliyətçi cəbhənin qarşı-qarşıya gəldiyi bir müddət idi.[27] Mübahisəli referandum əvvəli müxalifətə görə, dövlət mətbuatı Poqonya gerbini, gerbin İkinci Dünya müharibəsi dövründə Barbarossa əməliyyatı çərçivəsində faşistlərin Belarusu işğal etdiyi müddətdə də istifadə etməsi səbəbiylə nasizm ilə əlaqələndirilmişdi. Muxalifət həmçinin səs kompasında yeni gerbin şəklinin olmamasını tənqid etdi və iştirak qiymətləndirildikdə seçicilərin 50%-i sandıqda bəli səsindən istifadə etmiş olsa da berin dəyiştirilməsinin konstitusiyaya zidd olduğunu iddia etdi.[28] Akademik ədəbiyyatda referendumdan çıxan nəticənin Belarusun avtoritarlığa geri qayıtmasının göstəricisi olduğu ifadəsinə yer verildi.[29] Referandum nəticəsi həmçinin Lukaşenkonun sovet ənənəsini ehtiva edən siyasətlərinə xalqda geniş dəstək olduğunu göstərməkdə idi.[29] Yeni gerbin qəbulu ilə Belarus sovet dövrü rəmzlərinə geri qayıdan tək ölkə oldu.[27]

Lukaşenko, bu referandumun xüsusilə Böyük Vətən müharibəsi əsnasında əldə edilən qalibiyyətlə əlaqəli olduğunu vurğuladı və referandum nəticəsini qalibiyyət elan edərək "Vuruşduğunuz ölkənin bayrağını sizə geri qaytardıq. Sizə həm xatirəni həm də qüruru geri qaytardıq" ifadələrindən istifadə etdi.[30]

26 mart 1998 tarixində qəbul edilən qanuna görə may ayının ikinci bazar günü "Dövlət Gerbi və Milli Bayraq Günü" olaraq qeyd olunması qərarlaşdırıldı.[31]

  • 1995–2012-ci illərdə istifadə edilən gerb.
    1995–2012-ci illərdə istifadə edilən gerb.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ https://president.gov.by/be/gosudarstvo/simvolika/gerb (belar.). 2023.
  2. ↑ 1 2 "The Flag and the Coat of Arms of Belarus: what changes has been in 2012 and how makes symbols of belarussian country". СТВ.
  3. ↑ The emblem in the redaction of 2012
  4. ↑ 1 2 "Государственная символика Республики Беларусь". Belarus Respublikası Prezidentliyi. 2017-02-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-30.
  5. ↑ 1 2 "Symbols and Anthem of the Republic of Belarus". Belarus.by. 2016-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-30.
  6. ↑ President of the Republic of Belarus Description of the National emblem. Alınma tarixi: 1 mart 2006.
  7. ↑ "Флаг и герб Беларуси: какие изменения произошли в 2012 году и как создаются символы белорусской государственности" (Rusça). Ctv.by. 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyun 2018.
  8. ↑ "The State Emblem of the Republic of Belarus" (İngilizce). Belarus.by. 2016-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyun 2018.
  9. ↑ 1 2 "TГербы Советской Белоруссии, 1919". 2007-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-30.
  10. ↑ 1 2 "Belarus Respublikası qanun № 301-303 / Belarus Respublikası Dövlət Rəmzləri Qanunu".
  11. ↑ "Государственный пограничный комитет Республики Беларусь". Gpk.gov.by. 2009-02-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-02.
  12. ↑ "The Coat of Arms of Lithuania". Lrs.lt. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
  13. ↑ Luizzi, Afina S.; Qrozbi, Stiven. Nationality and Nationalism. I.B. Tauris. 2004. səh. 174.
  14. ↑ Abdilal, Ravi. National Purpose in the World Economy: Post-Soviet States in Comparative Perspective. Nyu-York: Kornell Universiteti Nəşriyyatı. 2005. səh. 135.
  15. ↑ Mek-Millen, Arnold Barret. Die Literatur der Weissrussen. Schmitz. 1977. səh. 160.
  16. ↑ Tsitoy, A. Геральдыка Беларусі. Менск: МФЦП. 2010. səh. 144. ISBN 978-985-454-500-4.
  17. ↑ Kacarski, Aliyaksey. Memories of Empire and Entry Into International Society: Views from the European Periphery. Oksford: Routledge. 2017. səh. 31.
  18. ↑ Hofmen, Stiven M.; Böhr, Rinii. Lithuanian and Belarusian National Identity in the Context of European Integration (PDF). Kaunas: Vıtautas Maqnus Universiteti Nəşriyyatı. 2013. səh. 162. 2017-08-12 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-03.
  19. ↑ "Сымболіка". Pbnf.org. 2008-12-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-03.
  20. ↑ "Belarus: Nobel laureate wades into national emblem row". BBC. 21 oktyabr 2015. 2017-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-03.
  21. ↑ Byerastıyen, S. Дыялог па-над часам. Літаратура і мастацтва. 1972. səh. 15.
  22. ↑ "Гербы Беларуси". Heraldicum.ru. 2016-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-05.
  23. ↑ İmzasız. Флаг и Герб СССР. Moskva. 1972. səh. 26.
  24. ↑ 11.06.2013. Azərbaycan və Belarusiya diplomatik əlaqələrin 20 illiyinə həs olunmuş marka. Arxivləşdirilib 2018-11-30 at the Wayback Machine azermarka.az  (az.)
  25. ↑ Z. Zıbiyeka. Historia Białorusi 1795-2000 (azərb. Belarus tarixi 1795-2000‎). Lubnin. 2002.
  26. ↑ "Центральной комиссии Республики Беларусь по выборам и проведению республиканских референдумов" (PDF). Rec.gov.by. 2016-10-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-07.
  27. ↑ 1 2 Viktoroviç Ioffe, Qriqoriy. Understanding Belarus and how Western Foreign Policy Misses the Mark. Rowman & Liitlefield. 2008. səh. 64.
  28. ↑ "Belarusian state symbol "Pahonia" - "Chase" / "Pahonia" Today". Belarusguide.com. 2016-04-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-07.
  29. ↑ 1 2 Davişa, Keren; Perrott, Brus; Mixalişko, Ketliin C. Democratic Changes and Authoritarian Reactions in Russia, Ukraine, Belarus and Moldova. Kembric Universiteti Nəşriyyatı. 1997. səh. 265.
  30. ↑ Vitali Silitski. "A Partisan Reality Show" (ingilis). Belarus News and Analysis. 11 may 2005. 5 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2017.
  31. ↑ Vitali Silitski. "Указ Президента Республики Беларусь 26 марта 1998 г. N 157 "О государственных праздниках, праздничных днях и памятных датах в Республике Беларусь"". Ncpi.gov.by. 26 mart 1998. 2016-03-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-07.

Xarici keçidlər

Vikianbarda National emblem of Belarus ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Belarus_gerbi&oldid=6241763"