'''Cin''' ({{Dil-ar|جن}}) İbrahim dinlər və müasir və ya qədim dinlər və inanclarda mövcud olan ruhani mifaloji varlıqdır. Müxtəlif inanclarda müxtəlif formalarda göstərilir.
'''Cin''' [[islam]]da azad iradəli odlu məxluq, [[xristianlıq]]da isə - murdar ruh (demon, bes).
Cin [[İslam|İslamda]] gözlə görünməyən və fərqli formalara sahib olan varlıq kimi göstərilir. Bəzilərinə görə isə cinlər insanlara cinsi əlaqədə ola bilər və insanlara təsir edə bilərlər.
Gözə görünməyən məxluqların böyük hissəsini cinlər təşkil edir. Bunlar baş gözüylə görünməyən şüurlu varlıqlardır. Atəşdən yarandıqları Quranın ayələrindən məlumdur. Cinlər iradə və zəka ilə birlikdə bir sıra başqa xüsusiyyətləri ilə insana bənzəyirlər. Yer üzünün insanlardan sonra ən mühüm sakinləridirlər. Kainatda insanlardan əvvəl cinlərin yarandığı, imtahana tabe olduqları, üsyan etmələri səbəbiylə bir qisminin məhv edildiyi də ayələrdən məlumdur. Qurani Kərim onların da kitabı olub, Peyğəmbərimiz həm insanlara, həm də cinlərə vəzifələndirilmişdir. Cin surəsi ilə bir qrup cinin Peyğəmbərimizə doğru gələrək necə müsəlman olduğu danışılır. Peyğəmbərin səhabələrinin rəvayətinə görə Qəza Hamə adlı bir cin Peyğəmbərin yanına gələrək iman etdiyini orada olan insanlar görmüşdülər.
Cinlərin kafir və günahkar olanları da vardır, bunlara şeytan deyilir, ataları iblisdir(el arasında "cin ayrı, şeytan ayrı" misalı da elə bundan götürülmüşdür). Adəmə sitayiş etməyərək Allaha üsyan etmiş, işi insanları və həmcinsləri olan cinləri haqq yolundan yayındırmaqdır.Necə insanlar içində yolunu azmışlar varsa, cinlər arasında da belələri var.
== Qədim Roma və Yunanıstan ==
Cinlər də heyvanlar kimi cürbəcür olurlar. Azğınlarına ifrit adı verilmişdir, bunların yer altında məskənləri olduğu bir çox mənbələrdə göstərilmişdir. Cinlərin bir qismi insanlara bənzəməklə yanaşı, bəzi cəhətlərinə görə çox fərqlidirlər. Hər şeydən əvvəl uzun ömürlüdürlər, müxtəlif şəkillərə girə bilirlər. Təqlid etmə qabiliyyətləri mükəmməldir. Bəzi alimlər cinlərin erkək və dişi olaraq iki cinsli olduğunu söyləyirlər. Digər alimlər isə onların cinsiyyətinin olmadığını, sadəcə erkək və dişi kimi görünə bildiklərini qeyd edirlər. Toplum şəklində yaşayırlar. Müsəlman cinlər ibadət və itaətlə yaşadıqları halda, digər şeytanlaşmıs cinlər üsyandan geri qalmazlar. Ruh çağırma deyilən fal nağıllarında çağırışa gələn elə bu şeytanlaşmış cinlərdir. Zəkaları, qüvvətli yaddaşları, zaman və məkan anlayışından bir dərəcə azad olmaları, üstün təqlid qabiliyyətləri bu işdə onlara yardım edir. Buna baxmayaraq ümumi müqayisədə cinlər insanlardan üstün deyillər. Əksinə, insanlar daha mükəmməl yaradılmışlar. Cinlər insanlardan aldığını yenə insanlara satarlar.Cinlərlə təmasın tarixi insanlıq tarixi qədər qədimdir desək, mübaliğə olmaz. Keçmişdə bu cür təmas quran kimsələrə kahin və ya cinçi deyirdilər. Onlar bir və ya bir neçə cinlə əlaqə yaradar, onlardan xəbərlər alar, öyrəndiklərini digər insanlara çatdırardılar. Cinlər bəzən səmaya qalxar, mələklərdən gələcəyə aid xəbərlər almaq üçün qulaq oğurluğu edər, aldıqları məlumatı kahinlər vasitəsilə insanlara çatdırardılar.İndiki ruh cağıran falçıların vəziyyəti elə bu kahinlər kimidir. Fərq odur ki, kahinlər əlaqə yaratdıqları adamların cin olduğunu bilirdilər, amma , falçılar isə bunu da bilmirlər.
[[Qədim Roma]] və [[Qədim Yunanıstan]] inanclarında cinlər yarı tanrı və ya başqa bir formada olan ruhlar olaraq düşünülmüşdür. İnanclara görə cinlər insanlardan üstündür. Cinlər [[Qızıl Əsr (mifologiya)|Qızıl Əsrdə]] ölən və yaşayan insanları qoruyan ruhlar idi. Amma indiki dövrdə qəhrəmancasına ölən insan da öldükdən sonra cin ola bilər.<ref>Nigel Guy Wilson ''Encyclopedia of Ancient Greece'' Psychology Press (s. 216)</ref> [[Platon|Platona]] görə cin [[Tanrı|Tanrıdan]] gələn şüa olaraq düşünülə bilər.<ref>Sir William Smith '''A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology''' (s. 242)</ref> Bəzi yazıçılar cinlərlə tanrıları bərabər tuturdular. Romalılara cinlərə qurbanlar təklif etmişdir.<ref>Sir William Smith '''''A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology''' (s. 242)''</ref> Cinlər həmçinin kahinlərin köməkçisi idi.<ref>Amira El-Zein ''Islam, Arabs, and Intelligent World of the Jinn (s. 59)''</ref> Yunan filosofu [[Sokrat|Sokrata]] görə cin ''"daxili səs"'' idi.
== Mesopotamiya ==
Peyğəmbərimizin dövründə səma yolları qapandı, cinlərin səma ilə əlaqəsi kəsildi. "İstədik göyə çıxaq, yanar odla sılahlı, güclü keşikçilərlə(mələklərlə) dolu gördük biz göyü. Göyə qulaq vermək üçün( mələklərin söhbətini eşitmək üçün) göyün bəzi yerlərində yer tutub oturardıq. İndi göyün söhbətini kim dinləmək istəsə ona tuş gələcək bir alovla rastlaşar. Şərmı istənilmiş yer üzündə olanlara,xeyirmi diləmiş Rəbbi onlara, bilmərik. Aramızda yaxşılar da var, pislər də. Ayrı-ayrı yolların yolçularıyıq. «Biz bildik ki, əsla Allahı yer üzündə (Onun məqsədlərinə qarşı çıxmaqla) aciz edə bilməyəcəyik və (Onun qüdrətindən) qaçmaqla əsla Onu aciz (zəif) edə bilməyəcəyik». Doğru yolu nişan verən Quranı dinləmişik, ona iman gətirmişik." <ref>Cin surəsi, ayələr 8-13.</ref>
[[Fayl:Blessing genie Dur Sharrukin.jpg|thumb|265x265px|[[Assuriya|Qədim Assuriyada]] çəkilmiş cin şəkli]]
Qədim Mesapatomiya əhalisi yeraltı dünyanın cinlərin məskəni olduğunu düşünürdülər. Bu cinlər bəzən yeraltı dünyanı tərk edə bilərdilər. Yeraltı dünyada yaşadığına inanılan bir növ cin qalla olaraq bilinirdi. Onların əsas məqsədi bədbəxt ölümləri Kur-a geri qaytarmaq idi. Cadulu yazılarda daha çox yer alırlar. Əsasən yeddi rəqəmi olaraq təqdim edilirlər. Dövrümüzə gəlib çatmış bəzi şeirlərdə tanrı Dumuzidin yeraltı dünyaya apardığı qalladan bəhs edilir.
[[Lamassu]] "aslan bədəni, eşşək dişləri, çılpaq sinəsi, tüklü bədəni, qanlı əlləri, uzun barmaqları və dırnaqları və Anzunun ayaqları" olan cin tanrıçası idi. İnsan uşaqlarının qanı ilə qidalandığına inanılırdı. Uşaq ölümlərinin günahkarı olaraq da bilinirdi.
[[Fayl:Hieronymus Bosch - The Fall of the Rebel Angels (obverse) - WGA2572.jpg|thumb|294x294px|''Düşmüş mələklər'']]
[[Kateqoriya:Ərəb mifologiyası]]
Xristian dinində əsasən cin və şeytan eyni varlıq olaraq bildirilir. Onlar pis güclərdir və ilahilərə qarşı üsyan edirlər.
[[Kateqoriya:Cin]]
[[Kateqoriya:Ruhlar]]
Xristianlığa görə bir və ya daha çox çin insanın bədəninə girə bilər. Bu cinlərin bədəninə girdiyi insanın bədənindən çıxarılması mümkündür. Cinlərin fəaliyyəti üç əsas qrupa bölünür: insanlara cinsi yaxınlaşmaları (cinsi əlaqə), saxta inancları dəstəkləmələri (dini) və insanlara əziyyət vermələri (şiddət). Cinlərin xüsusi gücləri ilə insanların beyinlərinə təsir edə bilmələrinə inanılır. Həmçinin cinlərin yuxular vasitəsiylə insanlara xüsusi mesajlar göndərməsinə də inanılır.
[[Yehovanın Şahidləri]] cinlərin insanlara fiziki zərər verə biləcəyini amma [[Yehova|Yehovaya]] inansaq və cinlərdən qorunmaq üçün dua etsək cinlərin bizə heç bir şey edə bilməyəcəyini deyir.
[[Fayl:Descending into cave.jpg|thumb|240x240px|[[Oman|Omanda]] cinlərin toplaşdığı mağara]]
[[Quran|Qurana]] görə [[Məhəmməd]] peyğəmbər həm insanlara, həm də cinlərə göndərilmişdir. Quranın 72-ci surəsi - [[Cinn surəsi]] iyimi səkkiz ayədən ibarət olub cinlər haqqında bəhs edir. Səba məlikəsi [[Bilqeys]] haqqında bəzi rəvayətlərdə onun cin olduğu deyilir.
Qurana görə insan torpaqdan (palçıqdan), cinlər isə alovun və havanın qarışığından yaranmışdır. ''"(Cinlərin əcdadı) cannı da tüstüsüz (təmiz) oddan O xəlq etdi."'' ([[ər-Rahmən]], 15), ''"Biz insanı başqa şəklə düşmüş qara palçıqdan, toxunduqda saxsı kimi səs çıxaran quru gildən yaratdıq. Cinləri isə daha öncə qızmar alovdan yaratmışdıq."'' ([[Hicr surəsi|əl-Hicr]], 26-27).
İslam dinində cinlərin insanlardan əvvəl yarandığına inanılır. Bəzi inanclara görə insanlara oxşayırlar; iradələri var, müsbət və ya mənfi əməllər edirlər, insanlar kimi yeyib-içirlər, evlənirlər və ölürlər. Erkək və dişi cinslərinin də olduğuna inanılır. Amma ömürlərinin insanlara nisbətən daha çox olduğuna inanılır.
İslamda cinlər də insanlar kimi Allaha inanan və inanmayan olaraq mömin və kafir qruplarına ayrılırlar. Kafir cinlərin daha çox olduğu düşünülür. İnsanlar kimi Allaha ibadət etməlidirlər. Mömin cinlər mömin insanlara birlikdə [[Cənnət|cənnətə]], kafir cinlərin isə kafir insanlarla birgə [[Cəhənnəm|cəhənnəmə]] gedəcəyinə də inananılır.
==== Cinlərlə şeytanların fərqi ====
[[Fayl:Kitab al-Bulhan --- devils talking.jpg|thumb|270x270px|Cinlərin qara kralı Malik. Malik Quranda cəhənnəm növbətçisidir.]]
Cinlər və şeytanlar saf [[Od|oddan]] yəni, dumansız odun tüstüsündən və havadan yaradılmış ruhani varlıqlardır. Amma cinlərdə hava, şeytanda isə od çoxdur. Cinlər də şeytanlar kimi gözə görünməyən gizli varlıqlardır. Həmçinin ikisi də müxtəlif formalara çevrilə bilir və çətin işləri həll edə bilirlər. Amma cin yaradılış baxımından şeytandan fərqlidir. Cinlərin atası Canndır. Şeytanların atası isə [[İblis|İblisdir]].<ref>https://dx.doi.org/10.2307/1579002</ref>
Cinlər də insanlar kimi evlənə bilərlər. Onlar da Allaha ibadət etməlidirlər. Bəziləri üsyankar olub kafir, bəziləri də itaətli olub mömindir. Şeytanların isə mömini və kafiri yoxdur. Şeytanların hamısı üsyankar və kafirdir. Ancaq şər işlərlər məşğul olan və insanları doğru yoldan yayındırmağa çalışan varlıqlardır.
Cinlər Allahın icazəsi olmadan heç kimə nə yaxşılıq, nə də pislik edə bilər. Cinlər qeybi bilməz. Cinlər insanların beynini, düşüncəsini tamamilə ələ keçirə bilməzlər. Bu haqdakı [[Hədis|hədislər]] səhih (doğru) olaraq qiymətləndirilmişdir.
Şeytanlar isə tamamilə fərqlidir. Onlar insanların qəlbini və inanc hissəsini ələ keçirə bilərlər. Şeytan insanın qəlbində olanda, ona vəsvəsə verər və onu ələ keçirib doğru yoldan döndərməyə çalışar.
Cinlərin kafirinə Şeytan, müsəlman olanlarına isə cin deyilir.
Fars mənbələrində şeytanlar [[Div|divlərlə]] müqayisə edilmişdir.<ref>https://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.40297</ref>
== Cinlərlə əlaqəli varlıqlar ==
* [[Fayl:Imam Ali and the Jinn.jpg|thumb|303x303px|[[Əli|İmam Əli]] ilə divlərin müharibəsi, ''naməlum rəssam,'' ''1568,'' ''[[Gülüstan sarayı (Tehran)|Gülüstan sarayı]]'']]'''''Cinni''''': Cinə ''cinni'' də deyilir.
* '''''[[Pəri]]''''': Cinlərin dişilərinə <u>''pəri''</u> deyilir.
* '''[[İfritə|''İfritə'']]''': Cinlərin kafir erkəklərinə ''ifritə'' deyilir. Gücü çox olan və hər şeyi edə bilən kafir cindir.
* '''''[[Div]]''''': Çox güclü, qüvvətli, nəhəng və insan cildində olan cinlərə ''div'' deyilir.
* '''''[[Xortdan]]''''': Qəbirstanlıqda yaşayan kafir cinlərə ''xortdan'' deyilir.
* '''''[[Qaf dağı]]''''': Divlərin yaşadığı düşünülən yer. (Adı olub özü olmayan dağdır)
* '''''[[Simurq quşu]]''''': Cinlərin quş formasında olanları.
* '''''[[Cadugər]]''''': Kafir olan qoca dişi cinlər.
* '''''[[Ammar]]''''': İnsanlarla birlikdə yaşayan cinə ''ammar'' və yaxud ''ummar'' deyilir.
* '''''[[Ruh|Ervah]]''''': Uşaqların qarşısına çıxan cinə ''ervah'' deyilir.
* '''''[[Marid]]''''': Şeytandan daha pis olan cinə ''marid'' deyilir. (Mariddən daha pis və güclü olana ''ifritə'' deyilir)
* '''''[[Şeytan]]''''': Əgər cin pis və yaxud pis əməllərə niyyət edirsə, o şeytandır.
Cin (ərəb.جن) İbrahim dinlər və müasir və ya qədim dinlər və inanclarda mövcud olan ruhani mifaloji varlıqdır. Müxtəlif inanclarda müxtəlif formalarda göstərilir.
Cin İslamda gözlə görünməyən və fərqli formalara sahib olan varlıq kimi göstərilir. Bəzilərinə görə isə cinlər insanlara cinsi əlaqədə ola bilər və insanlara təsir edə bilərlər.
Quranda cinlərin Allah tərəfindən "tüstüsüz od"dan yaradıldığı yazılır.[1]
Qədim Roma və Qədim Yunanıstan inanclarında cinlər yarı tanrı və ya başqa bir formada olan ruhlar olaraq düşünülmüşdür. İnanclara görə cinlər insanlardan üstündür. Cinlər Qızıl Əsrdə ölən və yaşayan insanları qoruyan ruhlar idi. Amma indiki dövrdə qəhrəmancasına ölən insan da öldükdən sonra cin ola bilər.[2]Platona görə cin Tanrıdan gələn şüa olaraq düşünülə bilər.[3] Bəzi yazıçılar cinlərlə tanrıları bərabər tuturdular. Romalılara cinlərə qurbanlar təklif etmişdir.[4] Cinlər həmçinin kahinlərin köməkçisi idi.[5] Yunan filosofu Sokrata görə cin "daxili səs" idi.
Qədim Mesapatomiya əhalisi yeraltı dünyanın cinlərin məskəni olduğunu düşünürdülər. Bu cinlər bəzən yeraltı dünyanı tərk edə bilərdilər. Yeraltı dünyada yaşadığına inanılan bir növ cin qalla olaraq bilinirdi. Onların əsas məqsədi bədbəxt ölümləri Kur-a geri qaytarmaq idi. Cadulu yazılarda daha çox yer alırlar. Əsasən yeddi rəqəmi olaraq təqdim edilirlər. Dövrümüzə gəlib çatmış bəzi şeirlərdə tanrı Dumuzidin yeraltı dünyaya apardığı qalladan bəhs edilir.
Lamassu "aslan bədəni, eşşək dişləri, çılpaq sinəsi, tüklü bədəni, qanlı əlləri, uzun barmaqları və dırnaqları və Anzunun ayaqları" olan cin tanrıçası idi. İnsan uşaqlarının qanı ilə qidalandığına inanılırdı. Uşaq ölümlərinin günahkarı olaraq da bilinirdi.
İbrahimi dinlər
Yəhudilik
Tövratda cinlər yad tanrılar olaraq adlandırılır.
Xristianlıq
Düşmüş mələklər
Xristian dinində əsasən cin və şeytan eyni varlıq olaraq bildirilir. Onlar pis güclərdir və ilahilərə qarşı üsyan edirlər.
Xristianlığa görə bir və ya daha çox çin insanın bədəninə girə bilər. Bu cinlərin bədəninə girdiyi insanın bədənindən çıxarılması mümkündür. Cinlərin fəaliyyəti üç əsas qrupa bölünür: insanlara cinsi yaxınlaşmaları (cinsi əlaqə), saxta inancları dəstəkləmələri (dini) və insanlara əziyyət vermələri (şiddət). Cinlərin xüsusi gücləri ilə insanların beyinlərinə təsir edə bilmələrinə inanılır. Həmçinin cinlərin yuxular vasitəsiylə insanlara xüsusi mesajlar göndərməsinə də inanılır.
Yehovanın Şahidləri cinlərin insanlara fiziki zərər verə biləcəyini amma Yehovaya inansaq və cinlərdən qorunmaq üçün dua etsək cinlərin bizə heç bir şey edə bilməyəcəyini deyir.
Qurana görə Məhəmməd peyğəmbər həm insanlara, həm də cinlərə göndərilmişdir. Quranın 72-ci surəsi - Cinn surəsi iyimi səkkiz ayədən ibarət olub cinlər haqqında bəhs edir. Səba məlikəsi Bilqeys haqqında bəzi rəvayətlərdə onun cin olduğu deyilir.
Qurana görə insan torpaqdan (palçıqdan), cinlər isə alovun və havanın qarışığından yaranmışdır. "(Cinlərin əcdadı) cannı da tüstüsüz (təmiz) oddan O xəlq etdi." (ər-Rahmən, 15), "Biz insanı başqa şəklə düşmüş qara palçıqdan, toxunduqda saxsı kimi səs çıxaran quru gildən yaratdıq. Cinləri isə daha öncə qızmar alovdan yaratmışdıq." (əl-Hicr, 26-27).
İslam dinində cinlərin insanlardan əvvəl yarandığına inanılır. Bəzi inanclara görə insanlara oxşayırlar; iradələri var, müsbət və ya mənfi əməllər edirlər, insanlar kimi yeyib-içirlər, evlənirlər və ölürlər. Erkək və dişi cinslərinin də olduğuna inanılır. Amma ömürlərinin insanlara nisbətən daha çox olduğuna inanılır.
İslamda cinlər də insanlar kimi Allaha inanan və inanmayan olaraq mömin və kafir qruplarına ayrılırlar. Kafir cinlərin daha çox olduğu düşünülür. İnsanlar kimi Allaha ibadət etməlidirlər. Mömin cinlər mömin insanlara birlikdə cənnətə, kafir cinlərin isə kafir insanlarla birgə cəhənnəmə gedəcəyinə də inananılır.
Cinlərlə şeytanların fərqi
Cinlərin qara kralı Malik. Malik Quranda cəhənnəm növbətçisidir.
Cinlər və şeytanlar saf oddan yəni, dumansız odun tüstüsündən və havadan yaradılmış ruhani varlıqlardır. Amma cinlərdə hava, şeytanda isə od çoxdur. Cinlər də şeytanlar kimi gözə görünməyən gizli varlıqlardır. Həmçinin ikisi də müxtəlif formalara çevrilə bilir və çətin işləri həll edə bilirlər. Amma cin yaradılış baxımından şeytandan fərqlidir. Cinlərin atası Canndır. Şeytanların atası isə İblisdir.[6]
Cinlər də insanlar kimi evlənə bilərlər. Onlar da Allaha ibadət etməlidirlər. Bəziləri üsyankar olub kafir, bəziləri də itaətli olub mömindir. Şeytanların isə mömini və kafiri yoxdur. Şeytanların hamısı üsyankar və kafirdir. Ancaq şər işlərlər məşğul olan və insanları doğru yoldan yayındırmağa çalışan varlıqlardır.
Cinlər Allahın icazəsi olmadan heç kimə nə yaxşılıq, nə də pislik edə bilər. Cinlər qeybi bilməz. Cinlər insanların beynini, düşüncəsini tamamilə ələ keçirə bilməzlər. Bu haqdakı hədislər səhih (doğru) olaraq qiymətləndirilmişdir.
Şeytanlar isə tamamilə fərqlidir. Onlar insanların qəlbini və inanc hissəsini ələ keçirə bilərlər. Şeytan insanın qəlbində olanda, ona vəsvəsə verər və onu ələ keçirib doğru yoldan döndərməyə çalışar.
Cinlərin kafirinə Şeytan, müsəlman olanlarına isə cin deyilir.
Fars mənbələrində şeytanlar divlərlə müqayisə edilmişdir.[7]
Cinlərlə əlaqəli varlıqlar
İmam Əli ilə divlərin müharibəsi, naməlum rəssam,1568,Gülüstan sarayıCinni: Cinə cinni də deyilir.
_-_WGA2572.jpg)
