Mahfiruz Xədicə Sultan: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 15: | Sətir 15: | ||
|vikianbar = |
|vikianbar = |
||
}} |
}} |
||
'''Mahfiruz Xədicə Sultan''' ( |
'''Mahfiruz Xədicə Sultan''' ({{DVTY}}) — [[Sultan]] [[I Əhməd]]in baş [[Hasəki Sultan|hasəki]]si və [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] [[II Osman]]ın anası. |
||
== Həyatı == |
== Həyatı == |
||
1590-cı ildə [[Şimali Qafqaz]]da dünyaya gəlmişdir.<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 223</ref> Atası [[Çərkəzlər|çərkəz kabardinləri]]nin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]]ın xanımı [[Mahidövran Sultan]]ın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar [[Abxaz Mehmed Paşa|Abaza Mehmed Paşa]] ilə evləndirilmişdir. Hələ uşaq yaşlarında 1601 |
1590-cı ildə [[Şimali Qafqaz]]da dünyaya gəlmişdir.<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 223</ref> Atası [[Çərkəzlər|çərkəz kabardinləri]]nin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, [[Sultan Süleyman Qanuni|Sultan Süleyman]]ın xanımı [[Mahidövran Sultan]]ın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar [[Abxaz Mehmed Paşa|Abaza Mehmed Paşa]] ilə evləndirilmişdir. Hələ uşaq yaşlarında ikən, 1601-ci ildə [[saray]]ın eşikağası Sərvazad Xatun tərəfindən [[saray]]a alınaraq xüsusi təlim-tərbiyə almışdır. Özü də əslən [[Çərkəzlər|çərkəz]] olan qaynanası [[Handan Sultan]]ın gözünə girən Mahfiruz 1604-cü ildə [[Sultan]] [[I Əhməd]]ə təqdim olunur. |
||
3 noyabr 1604 |
3 noyabr 1604-cü ildə [[I Əhməd]]in ən böyük oğlu olan [[II Osman]]ı dünyaya gətirərək [[saray]]da [[Validə Sultan|Validə sultandan]] sonra ən güclü ikinci qadın olmuşdur. [[I Əhməd]]in nənəsi [[Safiyə Sultan]]ın [[Ədirnə Sarayı|köhnə saray]]a göndərilməsi və [[Handan Sultan]]ın gənc yaşda vəfatı ilə [[saray]]ı idarə etməyə başlamışdır. |
||
== Övladları == |
== Övladları == |
||
Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman]]dan başqa [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|Şahzadə Mehmed]]i, [[Xədicə Sultan (I Əhmədin qızı)|Xədicə Xanım Sultan]]ı, 1612 |
Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman]]dan başqa [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|Şahzadə Mehmed]]i, [[Xədicə Sultan (I Əhmədin qızı)|Xədicə Xanım Sultan]]ı, 1612-ci ildə [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Bəyazid]]i və 1613-cü ildə isə [[şahzadə Hüseyn]]i dünyaya gətirmişdir. Xədicə Xanım Sultan uşaq yaşlarında ölmüşdür. [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|Şahzadə Mehmed]] 1621-ci ildə [[II Osman]] tərəfindən, [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|Şəhzadə Bəyazid]] və [[Şahzadə Hüseyn]] isə 1635-ci ildə [[IV Murad]] tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir. Mahfiruz Xədicə Sultan [[II Osman|şahzadə Osman]]ın yetişməsinə önəm vermiş, yüksək təhsil alan [[II Osman|şahzadə Osman]] [[Ərəb dili|ərəb]], [[Fars dili|fars]], [[Latın dili|latın]], [[Yunan dili|yunan]] və [[İtalyan dili|italyan]] dillərini mükəmməl bilmişdir.<ref>Andre Clot: Mektuplar, 1980–1985</ref> |
||
== Kösəm Sultanla rəqabəti == |
== Kösəm Sultanla rəqabəti == |
||
[[Yunanlar|Yunan]] əsilli olan [[Kösəm Sultan]] [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Mehmed]]i dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və [[Kösəm Sultan]] arasında 1607 |
[[Yunanlar|Yunan]] əsilli olan [[Kösəm Sultan]] [[Şahzadə Mehmed (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Mehmed]]i dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və [[Kösəm Sultan]] arasında 1607-ci ildə baş verən hadisə onlar arasındakı rəqabəti gücləndirmişdir. [[Venesiya respublikası|Venesiya]] elçisi Simoni Contarini və Cəlal Təmruqoğlunun xatirələrində bu hadisə belə təsvir olunur; |
||
''Bir mərasim zamanı Kösəm Baş Hasəki Mahfiruzun yerinə oturmuş və bu da onun qəzəbinə səbəb olmuşdur. Hərəmxanada bir-birləri ilə dalaşan qadınların məsələsi [[I Əhməd]]in qulağına çatmış və gənc Sultan iki hərəmini də |
''Bir mərasim zamanı Kösəm Baş Hasəki Mahfiruzun yerinə oturmuş və bu da onun qəzəbinə səbəb olmuşdur. Hərəmxanada bir-birləri ilə dalaşan qadınların məsələsi [[I Əhməd]]in qulağına çatmış və gənc Sultan iki hərəmini də danlamışdır.'' |
||
== Validə sultanlıq dönəmi == |
== Validə sultanlıq dönəmi == |
||
[[I Əhməd]] 1617-ci il, 21 |
[[I Əhməd]] 1617-ci il, 21 noyabrdan 22 noyabra keçən gecə vəfat etmiş və oğlu [[II Osman|Osman]] hələ çox kiçik olduğundan [[I Mustafa]] taxta oturmuşdur. [[I Mustafa]] dövlət məsələləri ilə maraqlanmamış və bu səbəbdən də hakimiyyətdə sadəcə 96 gün qalmışdır. [[II Osman|Gənc Osman]] 1618-ci ildə, 14 yaşındaykən taxta oturmuş və bununla da Mahfiruz Xədicə Sultan [[validə sultan]] elan edilmişdir. ''Devletlu İsmetlu Mâh-Firûze Hadice Valide Sultan Ahiyât üs-Şan Hazretleri'' olaraq dövlət sənədlərində qeyd olunan Mahfiruz Xədicə Sultanın təsiri ilə [[Kösəm Sultan]] [[Ədirnə Sarayı|köhnə saray]]a göndərilmişdir.<ref>Yılmaz Öztuna: Devletler ve Hanedanlar 2.Cilt, 1989</ref> |
||
== Ölümü və sonrası == |
== Ölümü və sonrası == |
||
1620 |
1620-ci ildə oğlunun səltənəti dönəmində vəfat etmiş və 2 il sonra oğlu [[II Osman|Gənc Osman]] devrilərək [[Həlimə Sultan|Həlimə Validə Sultan]] və kürəkəni [[Sədrəzəm]] [[Qara Davud Paşa]] tərəfindən faciəvi şəkildə [[şəhid]] edilmişdir. Lakin onların zülmü bununla bitməyib. Vaxtilə [[Ədirnə Sarayı|köhnə saray]]a sürgün edilən [[Kösəm Sultan]] [[Validə sultan|Validə Sultan]] olan kimi bacısı Şahincan Xatun öncə sürgün həyatı yaşamış, daha sonra edam edilmişdir. Bundan başqa [[IV Murad]]ın hakimiyyəti dövründə mərhum [[sultan]] Mahfiruzun iki oğlu [[Şahzadə Bəyazid (I Əhmədin oğlu)|şahzadə Bəyazid]] və [[Şahzadə Hüseyn]] də edam edilmişdir. |
||
== Həmçinin bax == |
== Həmçinin bax == |
||
* [[Validə sultanlar]] |
* [[Validə sultanlar]] |
||
== |
== İstinadlar == |
||
{{İstinad siyahısı}}{{Osmanlı sultanlarının anaları}}{{II Osman}}{{I Əhməd}} |
{{İstinad siyahısı}}{{Osmanlı sultanlarının anaları}}{{II Osman}}{{I Əhməd}} |
||
20:46, 7 iyun 2022 tarixindəki versiya
Mahfiruz Xədicə Sultan | |
---|---|
ماه فیروز خدیجه سلطان | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Şimali Qafqaz |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
Dəfn yeri | |
Fəaliyyəti | qul[d] |
Həyat yoldaşı | I Əhməd |
Uşaqları | II Osman, Şahzadə Hüseyn, Xədicə Sultan, Şahzadə Bəyazid |
Ailəsi | Osmanlı sülaləsi |
Dini | islam |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Mahfiruz Xədicə Sultan (təq. 1590 – 1620, Konstantinopol) — Sultan I Əhmədin baş hasəkisi və Osmanlı sultanı II Osmanın anası.
Həyatı
1590-cı ildə Şimali Qafqazda dünyaya gəlmişdir.[1] Atası çərkəz kabardinlərinin kral xanədanına mənsub olan Əmir Əlqas Çerkasski idi. Böyük babası Əmir Bitu Mustafa Paşa Çerkasski, Sultan Süleymanın xanımı Mahidövran Sultanın qohumlarından idi. Bacısı Şahincan Xatun sonralar Abaza Mehmed Paşa ilə evləndirilmişdir. Hələ uşaq yaşlarında ikən, 1601-ci ildə sarayın eşikağası Sərvazad Xatun tərəfindən saraya alınaraq xüsusi təlim-tərbiyə almışdır. Özü də əslən çərkəz olan qaynanası Handan Sultanın gözünə girən Mahfiruz 1604-cü ildə Sultan I Əhmədə təqdim olunur.
3 noyabr 1604-cü ildə I Əhmədin ən böyük oğlu olan II Osmanı dünyaya gətirərək sarayda Validə sultandan sonra ən güclü ikinci qadın olmuşdur. I Əhmədin nənəsi Safiyə Sultanın köhnə saraya göndərilməsi və Handan Sultanın gənc yaşda vəfatı ilə sarayı idarə etməyə başlamışdır.
Övladları
Mahfiruz Xədicə Sultan II Osmandan başqa Şahzadə Mehmedi, Xədicə Xanım Sultanı, 1612-ci ildə şahzadə Bəyazidi və 1613-cü ildə isə şahzadə Hüseyni dünyaya gətirmişdir. Xədicə Xanım Sultan uşaq yaşlarında ölmüşdür. Şahzadə Mehmed 1621-ci ildə II Osman tərəfindən, Şəhzadə Bəyazid və Şahzadə Hüseyn isə 1635-ci ildə IV Murad tərəfindən boğdurularaq edam edilmişdir. Mahfiruz Xədicə Sultan şahzadə Osmanın yetişməsinə önəm vermiş, yüksək təhsil alan şahzadə Osman ərəb, fars, latın, yunan və italyan dillərini mükəmməl bilmişdir.[2]
Kösəm Sultanla rəqabəti
Yunan əsilli olan Kösəm Sultan şahzadə Mehmedi dünyaya gətirdikdən sonra Mahfiruzə Xədicə Sultan gözdən düşmüşdür. Mahfiruz Xədicə Sultan və Kösəm Sultan arasında 1607-ci ildə baş verən hadisə onlar arasındakı rəqabəti gücləndirmişdir. Venesiya elçisi Simoni Contarini və Cəlal Təmruqoğlunun xatirələrində bu hadisə belə təsvir olunur;
Bir mərasim zamanı Kösəm Baş Hasəki Mahfiruzun yerinə oturmuş və bu da onun qəzəbinə səbəb olmuşdur. Hərəmxanada bir-birləri ilə dalaşan qadınların məsələsi I Əhmədin qulağına çatmış və gənc Sultan iki hərəmini də danlamışdır.
Validə sultanlıq dönəmi
I Əhməd 1617-ci il, 21 noyabrdan 22 noyabra keçən gecə vəfat etmiş və oğlu Osman hələ çox kiçik olduğundan I Mustafa taxta oturmuşdur. I Mustafa dövlət məsələləri ilə maraqlanmamış və bu səbəbdən də hakimiyyətdə sadəcə 96 gün qalmışdır. Gənc Osman 1618-ci ildə, 14 yaşındaykən taxta oturmuş və bununla da Mahfiruz Xədicə Sultan validə sultan elan edilmişdir. Devletlu İsmetlu Mâh-Firûze Hadice Valide Sultan Ahiyât üs-Şan Hazretleri olaraq dövlət sənədlərində qeyd olunan Mahfiruz Xədicə Sultanın təsiri ilə Kösəm Sultan köhnə saraya göndərilmişdir.[3]
Ölümü və sonrası
1620-ci ildə oğlunun səltənəti dönəmində vəfat etmiş və 2 il sonra oğlu Gənc Osman devrilərək Həlimə Validə Sultan və kürəkəni Sədrəzəm Qara Davud Paşa tərəfindən faciəvi şəkildə şəhid edilmişdir. Lakin onların zülmü bununla bitməyib. Vaxtilə köhnə saraya sürgün edilən Kösəm Sultan Validə Sultan olan kimi bacısı Şahincan Xatun öncə sürgün həyatı yaşamış, daha sonra edam edilmişdir. Bundan başqa IV Muradın hakimiyyəti dövründə mərhum sultan Mahfiruzun iki oğlu şahzadə Bəyazid və Şahzadə Hüseyn də edam edilmişdir.