Kiaksar: Redaktələr arasındakı fərq
k Bot redaktəsi əlavə edilir: ja:キュアクサレス2世 |
k Bot redaktəsi dəyişdirilir: ru:Киаксар |
||
Sətir 34: | Sətir 34: | ||
[[pl:Kyaksares]] |
[[pl:Kyaksares]] |
||
[[pt:Ciáxares]] |
[[pt:Ciáxares]] |
||
[[ru: |
[[ru:Киаксар]] |
||
[[sh:Kjaksar]] |
[[sh:Kjaksar]] |
||
[[sl:Kjaksar]] |
[[sl:Kjaksar]] |
20:22, 14 mart 2010 versiyası
Kiaksar - Midiya çarı (e.ə 625-584). İlk böyük Türk olan Kiaksar Manna və Midiya ərazisinə arasıkəsilməz basqınlar və qarətçi-hərbi səfərlər keçirmiş təcavüzkar Asur çarlığına son qoymuş şəxsdir. Heredotun yazdığına görə, 520 il müddətində asur çarları Manna və Midiya əhalisinə qarşı amansız olmuşlar. Asurlar tutduqları şəhər və kəndlərin kişilərinin qollarını və qulaqlarını kəsir,gözlərini çıxardırdılar, Mannaların və Madayların başçılarını isə özləri ilə aparır,sarayda çarın və əyanların qarşısında dərilərrini soyurdular.
Kiaksar şəxs adının əsl formasını bərpa etmək çətindir.Şübhəsiz,Heredot fars məlumatçısından eşitdiyi adı qədim yunan dilinə uyğun surətdə yazmışdır. E.ə 519. ilə aid Bisütün qaya yazısında bu ad Huvaxştra kimidir. Bu da dəqiq deyil,çünki farsça olmayan ad fars dilinin fonetikasına uyğunlaşdırılmışdır və Huvaxştra kimi oxunan adın əsli Kuvaksatar,yaxud Kuyaksatardır.Asur mənbələrində bir neçə Midiyalının adında satar komponenti nəzərə çarpır-Satarpay,Satarpanu,Sataret və b.Ona görə də Kuvaksatar şəxs adındakı satar komponentinin Türkçə şat-vəliəhd,şahzadə və ər-kişi,igid,döyüşçü sözlərindən ibarət olduğunu güman etmək olar.18. əsrdə Xivə xanlığına aid arxiv sənədlərində qaraqalpaqlarda 9 nəfər Sadır şəxs adı çəkilir.İ.M.Dyakonov və E.A.Qrantovski adlarda satar sözünü qədim fars mənşəli hşatra-hakimiyyət sözünün asurca yazılışı sayır və bunun əsasında Maday etnosunun ari mənşəli(fars mənşəli) olduğunu yazırlar.Lakin yuxarıda deyilənlər bu fikrin yanlış olduğunu göstərir.Orta Asiyada Sak çarlarından biri Saksatar(bu adı e.ə 2. müəllifi Poliyen çəkir) şəxs adı məlumdur.Adın 1. komponenti Şərqi Hun xaqanı Metenin oğlu Kiek(yazılışı çincədir,Kuyak,Kuvak kimi də oxuna bilər) və Çingiz xanın nəvəsi Quyuk xanın (1205-1248) adlarında da vardır.Kiaksar(Huvaxştra) şəxs adının dəqiq mənasını müəyyən edə bilmədik.Əgər bu ad məhz Heredotun yazdığı kimi səslənmişsə,onu Şumer dilində kiak-sevimli sözündən və Sar(Şar)-Aşur allahının adından ibarət olduğunu və Şar(allah) sevimlidir mənasını verdiyini ehtimal etmək olar.Belə halda Kiaksar Midiyada teofor adlardandır.