Yastı qurdlar: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 70: Sətir 70:
==Mənbə==
==Mənbə==
[http://melumat.xazar.com/idx/164/1153/article/YASTI-QURDLAR-T304P304.html]
[http://melumat.xazar.com/idx/164/1153/article/YASTI-QURDLAR-T304P304.html]

{{Link GA|en}}
[[Kateqoriya:İlkağızlılar]]
[[Kateqoriya:İlkağızlılar]]
[[ar:ديدان مسطحة]]
[[ar:ديدان مسطحة]]

05:57, 5 may 2010 versiyası

Yastı qurdlar
Turbellaria Pseudoceros dimidiatus
Turbellyariya Pseudoceros dimidiatus
Elmi təsnifat
XƏTA: parentrang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Yastı qurdlar
Beynəlxalq elmi adı
Platyhelminthes Gegenbaur, 1859

Yastı qurdlar (lat. Platyhelminthes İkitərəflisimmetriyalılar bölməsindən heyvan tipi.

Yastı qurdlar ikitərəfli simmetriyaya malik heyvanlardır. Bədən bel-qarın istiqamətində yastilaşıb. Qan dövranı və tə-nəffüs sistemi yoxdur. Bu heyvanlarda ilk dəfə olaraq sadə qu-ruluşlu ifrazat sistemi əmələ gəlmişdir. Sinir sistemi bir cüt si-nir düyünü və onlardan bədən boyu uzanan sinir sütunlarından ibarətdir, hermafrodit heyvanlardır. Əksəriyyəti heyvanlarda və insanda parazitlik edir, lakin sərbəst yaşayan növləri də çoxdur. Yastı qurdlar tipi 12.500-dən artıq növü əhatə edir. Tipin bir neçə sinfi ilə taniş olaq.


KİRPİKLİ QURDLAR SİNFİ

Bədən yarpaq şəkilli olub, üzəri kirpikİərlə örtülüdür. Ağız bədənin qarın tərəfində yerləşir. Udlaqdan kor qurtaran müxtəlif şaxəli bağırsaq başlayır. Əksəriyyəti hermafroditdir, dənizlərdə və şirin sularda geniş yayılmışdır. Sərbəst yaşayır.

AĞ PLANARI

Xarici quruluşu və həyat tərzi. Planarinin bədəni yastı və uzusov olub, kirpikİərlə örtülüdür. Onun uzunluğu 1, 5-3 sm-dir. Bədənin ön ucunda iki çıxıntı və onun da yanında bir cüt göz yerləşir. Planari şirin su hövzələrində yaşayır. Ona su altında olan cisimlərin üzərində, sualtı ağacların yarpaqları altında və ya gövdələrində rast gəlmək olar. Hərəkəti. Planari epiteli qatının üzərindəki kirpikİərin hərəkəti, əzələlərin yığılıb-açılması vasitəsilə müxtəlif cür hərəkət edir. İkitərəfli simmetriya. Planarinin bədəni boyunca ortadan bir müstəvi keçirsək, onun hər iki yanı-bədənin sağ və sol tərəfi bir-birinin güzgüdə əksi kimi gorünər. Belə quruluşa ikitərəfli simmetriyalı quruluş deyilir. Yastı qurdların və bunlardan yüksəkdə dayanan heyvanların demək olar ki, əksəriyyətində ikitərəfli simmetriya vardır. Əzələləri. Planarinin bədəni xaricdən kirpikİərlə örtülmüşdür. Dəri birqatlı epitelidən ibarətdir. Epitelinin altında halqavarı və uzununa əzələlər yerləşmişdir. Əzələlər dəri örtüyünə sıx bitişmiş və dəriəzələ kisəsi əmələ gətirmişdir. Bundan əlavə heyvanın bel tərəfindən qarın tərəfinə doğru uzanan topa halında əzələlər də vardır. Əzələ sistemi heyvanın müxtəlif istiqamətli hərəkətlər etməsini təmin edir. Qidalanması. Planari yırtıcı heyvandır. O,kiçik su hey-vanları ilə qidalanır. Ağız bədənin orta hissəsində yerləşir. Ağız udlağa, o isə bağırsağa keçir. Bağırsaq kor qurtarır. Ağız həm qidanın udulmasına, həm də həzm olunmamış bərk qida qalıqlarının xaric olunmasına xidmət edir. Tənəffüsü. Planarinin xüsusi tənəffüs orqanı yoxdur. O, suda həll olmuş oksigeni bütün bədən səthi ilə qəbul edir. Planarinin ifrazat sistemi bədənin yanlarında yerləşən iki ədəd ifrazat borusundan və bunlardan çıxan kapillyarlardan ibarətdir. Kapillyarların sərbəst ucu ulduzvari hüceyrə ilə qurtarır. Bu hüceyrələr bədəndə əmələ gələn lazımsız maddələri toplayıb borucuqlara axıdır, oradan isə onlar xaric edilir. Bu cür ifrazat sistemi protonefridi adlanır. Sinir sistemi. Bir cüt sinir düyünü və onlardan çıxan iki sinir sütunundan ibarətdir. Sinir sütunları arasında köndələn sinir atmaları vardır. Çoxalması. Planari hermafroditdir. Bədənin ön hissəsində oval şəkİiııdə iki yumurtalıqda yumurta hüceyrələr, qovuqcuq şəkilli çoxlu saylı toxumluqda isə spermatozoidlər yetişir. Mayalanma baş verir. Yumurtalar xaricə tək-tək deyil, ümumi qabıqla əhatə olunmuş topa halında çıxarılır. Regenerasiya. Hidrada olduğu kimi, planaridə də regenerasiya qabiliyyəti vardır, başqa sözlə, bədənin itirilmiş hissəsini bərpa etməyə malikdir.

_________


SORUCU QURDLAR SİNFİ Sorucu qurdlar daxili parazitlərdir. Bədənin önündə ağız sormacı və ondan bir qədər geridə qarın sormacı yerləşir. Ağız sormacı qidalanmağa və yapışmağa, qarın sormacı isə ancaq yapışmağa xidmət edir. Sorucu qurdlar sürfə mərhələsində ilbizlərdə, cinsi yetkin mərhələdə isə onurğalı heyvanlarda və insanda parazitlik edir.

LENTŞƏKİLLİ QURDLAR SİNFİ

Lentşəkilli qurdların bədəni başcıq, boyuncuq və buğumlardan ibarətdir. Başcıq üzərində əzələli sormaclar və qarmaqlar vardır. Yeni buğumlar boyuncuğun sonunda əmələ gəlir. Bədənin axırıncı buğumları yetişdikdə qopub ayrılır və nəcislə xarici mühitə düşür. Parazit yetkin mərhələdə onurğalı heyvanların və insanın nazik və yoğun bağırsağında parazitlik edir. MONOGENEYLƏR SİNFI Monogeney sorucu qurdlar balığın qəlsəmələrində, burun boşluğunda, üzgəclərdə və dərisi üzərində parazitlik edir. Ölçüləri 0,15-20 mm olur. Bədənin arxa hissəsində qarmaqlarla təchiz olunmuş yapışma aparatı vardır. DAKTİLOGİRUS QURDLARI Quruluşu. Yetkin qurdların uzunluğu 1,5 mm, eni isə 0,31 mm-dir. Həyat dövrəsi. Parazit balığın qəlsəmələrində yaşayır. Parazitin suya tökülən yumurtalarından üzəri kirpikİərlə örtülü sürfə çıxır. Sürfə suda sərbəst üzür və rast gəldiyi balığın qəlsəmələrinə yapışır. Xəstəliyin ilk vaxtlarında balığın qəlsəmələrindən çoxlu selik axır. Tədricən qəlsəmələrin tamlığı pozulur, qansızma baş verir, qəlsəmələr solğunlaşır, tənəffüs prosesi pozulur. Vaxtında lazımi tədbir görülmədikdə balıqlar, xüsusilə balıq körpələri tələf olur.

Mənbə

[1] az:Yastı qurdlar tipi