Ofris: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 2: | Sətir 2: | ||
[[Image:Ophrys araneola flower2.jpg|thumb|right|200px|''Ophrys araneola'']] |
[[Image:Ophrys araneola flower2.jpg|thumb|right|200px|''Ophrys araneola'']] |
||
Ofris cinsinin 50-dən çox növü var və bunların bir çoxu Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində və ümumiyyətlə Qafqaz və Zaqafqaziya ərazisində mövcuddur. Digərləri isə Türkiyə, Yunanıstan, Krım və başqa yerlərdə bitir. Xarıbülbül adlandırdığımız bitki latınca – Ophrys |
Ofris cinsinin 50-dən çox növü var və bunların bir çoxu Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində və ümumiyyətlə [[Qafqaz]] və [[Zaqafqaziya]] ərazisində mövcuddur. Digərləri isə [[Türkiyə]], [[Yunanıstan]], [[Krım]] və başqa yerlərdə bitir. Xarıbülbül adlandırdığımız bitki latınca – Ophrys caucasica və ya Ophrys mammosa adlanır, lakin mən təxmin edirəm ki, Ofris cinsinə aid olan və Azərbaycanda bitən bütün növlərə el arasında '''Xarıbülbül''' deyilir. |
||
Ophrys – yunan mənşəli sözdür, mənası "qaş" deməkdir. Alimlər bu adı bitkiyə verməklə məcazi mənada bu gülün digərlərinə üstdən aşağı "baxmağını" eyham ediblər. Səhləb fəsiləsinin bir çox nümayəndələri kimi ofrislər də kök toxumasında müştərək surətdə yaşayan və bitkiyə lüzum olan simbiotik göbələklərdən asılıdır. Məhz bu səbəbdən bu bitkiləri başqa yerdə əkmək olmur – onlar məhv olur. Ofrislərin tozlanması zarqanadlı cücülərin (eşşəkarısı və başqaları) köməyi ilə baş verir və onların [[çiçək]]ləri həmən cücülərin formasını və görünüşünü təkrarlayaraq, onları özünə cəlb edir. Ofrislərin çiçəkləri şirə ixrac eləmir, ətri isə demək olar ki yoxdur. Lakin, bəzi növlərinin çiçəkləri müəyyən növ cücülərin dişi fərdlərinə xas olan və erkək fərdlərini cəlb edən feromonun iyinə oxşar ətir qoxuya bilər. Təbii ki, həşəratları ofrislərin xüsusi görünüşü ilə bərabər bu qoxu da cəlb edir. Bu görünüşə və bəzən də qoxuya, maraq göstərən həşərat, bir güldən digərinə uçur və beləliklə, tozlanma prosesi baş verir. Göbələklərdən və müəyyən növ cücülərdən asılı olması ofrisləri ətraf mühitin dəyişilməsinə çox həssas edir. Buna görə də bu bitkilər nadir bitkilər hesab olunurlar. Onlar dövlət tərəfindən qorunurlar. Xarıbülbül (Ophrys caucasica) və ofrislərin bir çox başqa növləri isə hətta Qırmızı kitabda qeydə alınıblar. |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
Image:Ophrys mammosa Rhodos 01.jpg|''Ophrys mammosa''(Xarıbülbül) |
Image:Ophrys mammosa Rhodos 01.jpg|''Ophrys mammosa''(Xarıbülbül) |
10:54, 21 oktyabr 2010 versiyası
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Ofris cinsinin 50-dən çox növü var və bunların bir çoxu Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində və ümumiyyətlə Qafqaz və Zaqafqaziya ərazisində mövcuddur. Digərləri isə Türkiyə, Yunanıstan, Krım və başqa yerlərdə bitir. Xarıbülbül adlandırdığımız bitki latınca – Ophrys caucasica və ya Ophrys mammosa adlanır, lakin mən təxmin edirəm ki, Ofris cinsinə aid olan və Azərbaycanda bitən bütün növlərə el arasında Xarıbülbül deyilir.
Ophrys – yunan mənşəli sözdür, mənası "qaş" deməkdir. Alimlər bu adı bitkiyə verməklə məcazi mənada bu gülün digərlərinə üstdən aşağı "baxmağını" eyham ediblər. Səhləb fəsiləsinin bir çox nümayəndələri kimi ofrislər də kök toxumasında müştərək surətdə yaşayan və bitkiyə lüzum olan simbiotik göbələklərdən asılıdır. Məhz bu səbəbdən bu bitkiləri başqa yerdə əkmək olmur – onlar məhv olur. Ofrislərin tozlanması zarqanadlı cücülərin (eşşəkarısı və başqaları) köməyi ilə baş verir və onların çiçəkləri həmən cücülərin formasını və görünüşünü təkrarlayaraq, onları özünə cəlb edir. Ofrislərin çiçəkləri şirə ixrac eləmir, ətri isə demək olar ki yoxdur. Lakin, bəzi növlərinin çiçəkləri müəyyən növ cücülərin dişi fərdlərinə xas olan və erkək fərdlərini cəlb edən feromonun iyinə oxşar ətir qoxuya bilər. Təbii ki, həşəratları ofrislərin xüsusi görünüşü ilə bərabər bu qoxu da cəlb edir. Bu görünüşə və bəzən də qoxuya, maraq göstərən həşərat, bir güldən digərinə uçur və beləliklə, tozlanma prosesi baş verir. Göbələklərdən və müəyyən növ cücülərdən asılı olması ofrisləri ətraf mühitin dəyişilməsinə çox həssas edir. Buna görə də bu bitkilər nadir bitkilər hesab olunurlar. Onlar dövlət tərəfindən qorunurlar. Xarıbülbül (Ophrys caucasica) və ofrislərin bir çox başqa növləri isə hətta Qırmızı kitabda qeydə alınıblar.
-
Ophrys mammosa(Xarıbülbül)
-
Ophrys mammosa(Xarıbülbül)
-
Ophrys mammosa(Xarıbülbül)