Məzmuna keç

Yapon mifologiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Yapon mifologiyası və folkloru
Mifik mətnlər
Tanrılar
Əfsanəvi canlılar və şəhər əfsanələri
Mifik və müqəddəs yerlər
Müqəddəs obyektlər
Shintō və Buddizm

Yapon mifologiyası — Yapon arxipelaqında yaranmış ənənəvi hekayələr, xalq nağılları və inanclar toplusu. Şinto ənənələri Yapon mifologiyasının əsasını təşkil edir.[1][2][3]Yapon dini inanclarına Çin və Hind mifologiyalarının (Buddist və Hindu mifologiyası kimi) əsrlər boyu təsiri də mühüm rol oynamışdır.[1]

Yapon mifləri arxipelaqın coğrafiyası və kənd təsərrüfatına əsaslanan xalq dini ilə sıx bağlıdır. Şinto panteonunda saysız-hesabsız kami ("tanrı(lar)" və ya "ruhlar") mövcuddur.[1]

Yapon miflərinin ən mühüm iki qaynağı Kojiki və Nihon Şoki hesab olunur. Kojiki və ya "Qədim İşlərin Qeydi" Yapon miflərinin, əfsanələrinin və tarixi hadisələrinin ən qədim qorunub saxlanılan yazılı mənbəsidir. Bundan əlavə, Şintoşu Buddist baxış bucağından Yapon tanrılarının mənşəyini izah edir.[4][5][6]

Yapon mifologiyasının diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri İmperator Ailəsinin mənşəyini izah etməsidir,[4]bu da tarix boyu imperator sülaləsini ilahiləşdirmək üçün istifadə olunmuşdur.[7]

Yapon dili müxtəlif mənbələrdə ardıcıl şəkildə transliterasiya olunmur.

Mənbələr

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yapon mifləri şifahi ənənələr, ədəbi mənbələr (o cümlədən ənənəvi incəsənət) və arxeoloji qaynaqlar vasitəsilə nəsildən-nəslə ötürülmüşdür. Yaponiyanın tarixinin böyük bir hissəsində icmalar əsasən təcrid olunmuş vəziyyətdə yaşamışdır.[1][5]Bu da yerli əfsanələrin və miflərin məhz insanların yaşadığı coğrafi bölgələrin unikal xüsusiyyətlərinə uyğun şəkildə formalaşmasına imkan yaratmışdır.[1]

Ədəbi mənbələr

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kojiki (712-ci il) və Nihon Şoki (720-ci il) Yapon mifologiyası və tarixdən əvvəlki dövrə aid ən qədim və ən çox istinad edilən iki mənbədir.[5][1]VIII əsrdə, Yamato dövləti dövründə yazıya alınmış bu iki kolleksiya Yapon arxipelaqının, xalqının və imperator ailəsinin kosmoqoniyasını və mifik mənşəyini izah edir.[8][5]Kojiki və Nihon Şoki qeydlərinə əsaslanaraq, Yapon imperator ailəsi günəş tanrıçası Amaterasu və onun nəvəsi Ninigi-dən birbaşa nəsil gəldiyini iddia edir.[8][5][1]

İmperator Temmu Yaponiyanın tarixi haqqında mövcud qeydləri yadda saxlaması üçün Hiyeda no Are adlı şəxsi vəzifələndirmişdi. Tarixçilərin fikrincə, Kojiki və Nihon Şoki yazıya alınmazdan əvvəl mövcud olmuş iki digər kolleksiya əsasında Yapon tarixi şifahi şəkildə qorunurdu.[1]İmperator Temmu tamamlanmasını görmədən vəfat etsə də, İmperatriça Qenmey dövründə Hieda no Arenin yadda saxladığı bu tarix və mifoloji mənşə Kojiki mətnində qeyd edilmiş və imperatriça Genşo dövründə tam şəkildə kanji işarələri ilə yazıya alınmışdır.[1]

Yamato dövləti həmçinin Yapon xalqının, mədəniyyətinin və imperator ailəsinin tarixi və mifik mənşəyini izah edən ən qədim mətnlərdən ikisi olan Sudoku və Manyoşunu yaratmışdır.[8]

Edo dövrü alimi Motoori Norinaqa Kojiki mətnini şərh etmiş və onun verdiyi izahlar, qeydlər və alternativ mənbələrdən istifadə etməsi müasir alimlər tərəfindən tədqiq olunur. Çünki onun tədqiqatları bugünkü Yapon miflərinin anlaşılmasına böyük təsir göstərmişdir.[5]

Arxeoloji mənbələr

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yapon arxipelaqının tarixini öyrənən arxeoloqlar, tarixi dövrləri tapılan arxeoloji nümunələrin xüsusiyyətlərinə əsasən üç mərhələyə bölürlər[3]:

  • Jomon dövrü – Arxipelaqda ilk keramika nümunələrinin tapıldığı dövr.
  • Yayoi dövrü – Yaponiyanın paytaxtı Tokiodakı Yayoi bölgəsində arxeoloqlar tərəfindən dövrə aid keramika tapıldığı üçün bu ad verilmişdir.
  • Kofun dövrü (e.ə. 250 – e.ə. 600) – Yamato krallığı ilə bağlı arxeoloji mənbələrin aid olduğu dövr.[3]Bu dövrdən tapılmış artefaktlar göstərir ki, Yaponiyanın Yayoi dövrünün sonlarında Koreya sivilizasiyası ilə əlaqəsi olmuşdur.[3][8]

Kofun dövrü tapıntıları həmçinin Kojiki və Nihon Şoki kimi Yapon mifologiyasının ən əhəmiyyətli iki ədəbi mənbəyini yazıya aldırmış Yamato dövlətinin tarixi haqqında müasir tarixçilərin bildiklərinin əsas mənbələrindən biridir.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Piggott, Juliet. Japanese mythology (New revised). New York, N.Y. 1983. 6–8. ISBN 0-911745-09-2. OCLC 9971207.
  2. ↑ Tylor, Edward B. "Remarks on Japanese Mythology". The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 6. 1877: 55–58. doi:10.2307/2841246. JSTOR 2841246. 2022-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-07.
  3. ↑ 1 2 3 4 Kitagawa, Joseph M. "Prehistoric Background of Japanese Religion". History of Religions. 2 (2). 1963: 292–328. doi:10.1086/462466. ISSN 0018-2710. JSTOR 1062069.
  4. ↑ 1 2 ANDASSOVA, Maral. "Emperor Jinmu in the Kojiki". Japan Review (32). 2019: 5–16. ISSN 0915-0986. JSTOR 26652947.
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 Jun'ichi, Isomae; 一, 磯 前 順; Thal, Sarah E. "Reappropriating the Japanese Myths: Motoori Norinaga and the Creation Myths of the Kojiki and Nihon shoki". Japanese Journal of Religious Studies. 27 (1/2). 2000: 15–39. ISSN 0304-1042. JSTOR 30233639.
  6. ↑ Smits, Gregory J. "Political Thought in Japanese Historical Writing: From Kojiki (712) to Tokushi Yoron (1712). By John S. Brownlee. Toronto: Wilfrid Laurier University Press, 1991. xvii, 158 pp. $35.00". The Journal of Asian Studies. 51 (3). 1991: 666–667. doi:10.2307/2057985. ISSN 0021-9118. JSTOR 2057985.
  7. ↑ Kadoya, Atsushi; 門屋溫; Padoan, Tatsuma. "On the Formation of Shintō Icons". Cahiers d'Extrême-Asie. 16. 2006: 151–182. doi:10.3406/asie.2006.1255. ISSN 0766-1177. JSTOR 44171454.
  8. ↑ 1 2 3 4 Duthie, Torquil. Preliminary Material // Man'yōshū and the Imperial Imagination in Early Japan. BRILL. 2014-01-01. i–xix. doi:10.1163/9789004264540_001. ISBN 978-90-04-26454-0.

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yapon_mifologiyası&oldid=8059451"