Yerin mantiyası

Mantiya (yun. mantion- plaş, örtük) — Yer kürəsinin Maxaroviçiç sərhədindən (30–35 km, Yer qabığının dabanı) 2900 km dərinliyə kimi (nüvənin xarici Vixert-Qutenberq sərhədi) olan hissəsi. Əsasən, maqnezium və dəmirlə zəngin olan ağır minerallardan təşkil olunmuşdur. Mantiya adətən 3 hissəyə bölünür: üst (300 km-ədək), orta (300–950 km) və alt (950–2900 km) mantiya. Tektonik hərəkətlər, maqmatizm və s. proseslər mantiya ilə əlaqədardır.

Yerin mantiyası nüvəsinin xarici sərhədində uzununa dalğaların sürəti (Vp) orta hesabla 8 km/s-dan (7,8–8,5 km\s) ~ 13,6 km\s-dək (nüvənin Perqam sərhədində), eninə dalğaların (Vs) sürəti isə uyğun olaraq 4,4–7,3 km\s-dək artır. Yerin mantiyası sıxlığın şaquli paylanması yer qabığının altında 3,3–3,5 q\sm³-dək, nüvənin xarici sərhədində 5,6–5,9 q\sm³-dək dəyişir. Yerin mantiyası üçün ağırlıq qüvvəsinin (g) hesablanmış qiyməti dəyişməz kəmiyyətdir: g"const"1000 sm\san². Yer qabığı altında təzyiq 1,3–1,4 mln. atm-ə yaxındır. Okean altındakı təzyiq qitə qabığı altındakı təzyiqdən xeyli azdır. Yerin mantiyası elektrik keçiriciliyi dərinliyə getdikcə artır. Müxtəlif müəlliflərə görə, mantiyanın dabanında temperatur 1500–10000 °C arasında dəyişir, sabit temperatur qradiyentin 0,6 qrad\km 3000°-yə dədər ehtimal olunur. Mantiya səthinin temperaturu, ola bilsin ki, ərimə temperaturu intervalına yaxındır.

Həmçinin bax

• Geoloji proseslər
• Yer qabığı