Yeti xərçəngi

Yeti xərçəngi
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Yeti xərçəngi
Beynəlxalq elmi adı
Kiwa hirsuta
Şəkil axtarışı ITIS   699876 NCBI   496071 EOL   46505613

Yeti xərçəngi və ya Tüklü kiva (lat. Kiwa hirsuta) — Sakit okeanın cənub dərinliklərində yaşayan, onayaqlılar dəstəsinin anomura infradəstəsinə aid nadir dəniz xərçəngi. Yeti xərçəngi 2005-ci ildə Yeni Zelandiya sahillərində tapılıb və bu tapıntı, elm dünyasında böyük marağa səbəb olub. Onun bədənindəki uzun, tükə bənzər strukturlarına əsaslanaraq ona "Yeti" (qar adamı) adı verilib. Bu xüsusi tükə bənzər hissəciklər onun bədənində qeyri-adi bir xüsusiyyət olaraq nəzərə çarpır.

Fiziki təsviri və xüsusiyyətləri

Yeti xərçəngi təxminən 15 santimetr uzunluğunda olur və bədəni tükə bənzəyən mikrostrukturla örtülüb. Uzun pəncələri tük və bakteriyalarla örtülüdür. Bu bakteriyalar, Yeti xərçənginin qidalanmasında mühüm rol oynayır. Tükə bənzəyən strukturlar, həm də xərçəngin oksigen mübadiləsini təmin etməyə kömək edir. Bədənindəki tük strukturları xərçəngin həyatını təmin edən bakteriyaların böyüməsini dəstəkləyir.

Yaşayış yeri

Yeti xərçəngi Yeni Zellandiyanın Sakit okean sahilləri yaxınlığında, dərin okean bölgələrində yaşayan xüsusi bir növdür. Bu heyvanlara xüsusən 220 metr dərinlikdəki su altında rast gəlinir. Onlar, yerli ekosistemdə çox mühüm rol oynayır, çünki bu dərinliklərdə yaşayan çoxsaylı orqanizmlərlə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Yeti krabları, xüsusən dərin dənizlərdəki qızmar və kükürdlə zəngin mühitlərdə yaşamağa uyğundur. Bu mühitlərdə yaşayan bakteriyalar, krabın qidalanmasında əsas rol oynayır. Yeti krablarının Yeti xərçəngləri yerlər, dərin okean həyatına dair məlumatların toplanmasında əhəmiyyətlidirlər.

Təbiətə təsiri

Yeti xərçəngi yalnız nadir olması ilə deyil, həm də ekosistemdəki yeri ilə diqqət çəkir. Bu xərçəngin bakteriyalarla qurduğu əlaqə, sualtı həyatın təbiəti haqqında yeni fikirlər yaradır. Xərçəngin tük strukturlarında yaşayan bakteriyalar, sualtı ekosistemdəki kükürd dövranı ilə əlaqəlidir. Tədqiqatçılar bu heyvanın ekosistemdəki rolunu daha dərindən öyrənmək məqsədilə müxtəlif tədqiqatlar aparırlar. Bu araşdırmalar, həm də digər dəniz krablarının həyat tərzini anlamağa kömək edir və tədqiqatçılara dərin dəniz ekosistemlərinin necə işlədiyini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.

Təhlükələr və qorunması

Yeti xərçəngi əsasən insanlar tərəfindən hələ də çox az tanınır və bu növün təhdid altına düşməsi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar mövcuddur. Qlobal istiləşmə, dənizlərdəki kimyəvi dəyişikliklər və digər ekoloji təzyiqlər, Yeti xərçənginin həyat sahələrinə təsir edə bilər. Həmçinin, dərin dənizlərə edilən tədqiqatlar və insan müdaxiləsi, Yeti xərçənglərinin həyatını təhlükəyə atmaqdadır. Bu səbəbdən, Yeti xərçənginin qorunması və dərin dəniz ekosistemlərinin mühafizəsi böyük əhəmiyyət daşıyır.

Ədəbiyyat

• Goffredi, Shana K.; Jones, William J.; Erhich, Hermann; Springer, Armin; Vrijenhoek, Robert C. "Epibiotic bacteria associated with the recently discovered yeti crab, Kiwa hirsuta". Environmental Microbiology. 10 (10). 2008: 2623–2634. Bibcode:2008EnvMi..10.2623G. doi:10.1111/j.1462-2920.2008.01684.x. PMID 18564185.
• C. N. Roterman; J. T. Copley; K. T. Linse; P. A. Tyler; A. D. Rogers. "The biogeography of the yeti crabs (Kiwaidae) with notes on the phylogeny of the Chirostyloidea (Decapoda: Anomura)". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 280 (1764). 2013: 20130718. doi:10.1098/rspb.2013.0718. PMC 3712414. PMID 23782878.
• Goffredi, Shana K.; Gregory, Ann; Jones, William J.; Morella, Norma M.; Sakamoto, Reid I. "Ontogenetic variation in epibiont community structure in the deep-sea yeti crab, Kiwa puravida: Convergence among crabs". Molecular Ecology. 23 (6). 2014: 1457–1472. Bibcode:2014MolEc..23.1457G. doi:10.1111/mec.12439. PMID 23952239.

Xarici keçidlər

• Сайт, посвящённый Kiwa hirsuta  (ing.)  (Yoxlanılıb 19 dekabr 2011)
• Фотография самца Kiwa hirsuta  (Yoxlanılıb 19 dekabr 2011)