Yoluxucu qastroenterit koronavirusu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Yoluxucu qastroenterit koronavirusu
Üst aləm: Viruslar
Virusun təsnifatı
Aləm: Riboviria
Alt aləm: Incertae sedis
Şöbəüstü: Nidovirales
Yarımşöbə: Koronaviruslar
Sinifüstü: Alfakoronavirus
Sinif: Alfakoronavirus 1
Altnöv: Transmissiyalı qastroenterit virusu
Təcrid olunur [1]
Transmissiyalı qastroenterit zəhərli purdue virusu

Yoluxucu qastroenterit koronavirusu və ya Transmissiyalı qastroenterit virusu (TGEV) Koronaviruslar ailəsinin, Alfakoronavirus sinifinin, Alfakoronavirus 1 növünə aid virusların alt növüdür.[2] TGEV tək telli RNT genomu və vintli simmetriya ilə əhatə olunmuş viruslardır. Koronavirusların genom ölçüsü təxminən 28,6 kilobazadək dəyişir.[3]

TGEV-nin ümumi quruluşuna töhfə verən zülallar sünbül (S), zərf (E), membran (M) və nukleokapsid (N) daxildir. Alfakoronavirus 1 növünə aid olan digər koronaviruslara Pişik koronavirusu, Pişik yoluxucu peritonit virusu və İt koronavirusu daxildir.

Biologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Koronaviruslar TGEV ailəsinə aiddir. Sinifüstü Alfakoronavirus sinifi isə Alfakoronavirus 1-dir. Bu müsbət tək telli RNT genomu olan bükülmüş bir virusdur. TGEV-də fosfoprotein (N), ayrılmaz membran zülalı (E1) və böyük glikoprotein (E2) olan üç əsas struktur zülal var. N zülalı genom RNT-ni kapsullaşdırır, S proteini isə viral proqnozlar əmələ gətirir.

Təxminən 8000 nukleotidin 3 seqmenti subgenomik RNTləri kodlayır. Genomun qalan hissəsi viral replikazı kodlayır. 5 'dən 3'ə qədər olan üç ən böyük gen ardıcıllığı E2 ilə E1'dən N'ə qədər olur. Strukturla əlaqəli olmayan təxminən yeddi digər açıq ox çərçivəsi var. Ox çərçivəsi genlər arasında çox az üst-üstə düşür və sıx bir yerdə yerləşir. Bir genom ölçüsü və bir neçə subgenom ölçülü RNT-lərin transkripsiyası üçün mənfi bir ip sintez olunur.

E2 zülalı, virusun səthindən ləçək şəklində 20 nm uzunluğunda bir proyeksiya meydana gətirir. E2 proteininin sitoplazmasına daxil olmasına kömək edərək patogenezə yerləşir. Golgidə zülalın qlikozilasiyasından sonra protein yeni virusa daxil olur. E2 zülalının daxilində bir neçə funksional sahə var. C-terminalında 20 qalıq hidrofob seqmenti lipid membranındakı zülalı lövbərləyir. Zülalın qalan hissəsi iki hissəyə bölünür, virusun içərisindəki hidrofilik uzanır və yağ asilləşdirmə yerləri olan bir sisteinlə uzanır. E1 zülalı əsasən lipid zərfinə daxil olur və buna görə virus quruluşunda vacib rol oynayır. E1 zülalı, IFN kodlayan genlərin induksiyasına səbəb olan lenfosit membranı ilə qarşılıqlı əlaqəyə girir.

S zülalı hüceyrə reseptoru olan porcin aminopeptidase N (pAPN) ilə qarşılıqlı təsirə girirək, girişinə kömək edir. Eyni hüceyrə reseptoru da İnsan Koronavirusu üçün keçərlidir. S sünbül zülalındakı bir domen pAPN tərəfindən tanınır və icazə verilməyən hüceyrələrə PAPN-nin transfeksiyası baş verir və onları TGEV ilə yoluxdurur.

Morfologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

TGEV morfologiyası əsasən elektron mikroskopiya üsulları ilə müəyyən edilib. Morfologiyası, səthi proqnoza və bir zərfə sahib olduğu üçün miksovirus və onkogen virusa bənzəyir. Virusların ölçüsü 100 ilə 150 nm arasında dəyişən dairəvi forması var. Proyeksiyalar əsasən çox dar bir sap ilə bağlanmış ləçək şəklində olur. Proyeksiyalar virusdan çox asanlıqla ayrılır və yalnız müəyyən ərazilərdə olur.

Patologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

TGEV əsasən donuzlara yoluxur. 1 həftədən kiçik pigletlərdə ölüm nisbəti 100% -ə yaxındır. TGEV'nin patologiyası digər koronaviruslara bənzəyir. Virus özü tərəfindən yoluxduqdan sonra, kiçik bağırsağın hüceyrə astarında çoxalır, bu da udma hüceyrələrinin itirilməsinə səbəb olur və bu da villi qısalmasına səbəb olur. Bundan sonra yoluxmuş donuzlar qida həzm etmək qabiliyyətini azaldaraq və susuzluqdan ölürlər.[4]

Mühəndislik TGEV koronavirusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yoluxucu qastroenterit koronavirusu ekspressiya vektoru kimi hazırlanıb. Vektor transkripsiyanı tənzimləyən ardıcıllıqla (TRS) yaşıl flüoresan zülal ilə idarə olunan qeyri-mənfi 3a və 3b ORF ilə əvəz olunub. Yaranan quruluş enteropatogenlaşır, lakin böyüməsi azalır. Bu əvəzlənən virusla hüceyrələrin infeksiyası heteroloji zülala qarşı xüsusi bir laktogen immun cavabı alır. Bu vektorun tətbiqi peyvənd və ya hətta gen terapiyasının inkişafında rol oynayır. TGEV genomunun mühəndisliyi üçün motiv odur ki, koronavirusların böyük genomları var, buna görə xarici genlərin daxil edilməsi üçün yer var. Koronaviruslar tənəffüs aparatını da yoluxdurur və onlardan antigenləri həmin bölgəyə yönəltmək və bəzi immun reaksiyalar yaratmaq üçün istifadə edilə bilər.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "ICTV 9th Report (2011) Coronaviridae" (html). International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) (ingilis). 16 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 January 2019. Alphacoronavirus 1 Transmissible gastroenteritis virus Transmissible gastroenteritis virus virulent Purdue [AJ271965] (TGEV virulent Purdue) Species names are in italic script; names of subspecies and isolates are in roman script. Sequence accession numbers [ ] and assigned abbreviations ( ) are also listed.
  2. ↑ "ICTV Taxonomy History for Alphacoronavirus 1". ICTV. 14 July 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 July 2014.
  3. ↑ Thiel V, redaktor Coronaviruses: Molecular and Cellular Biology (1st). Caister Academic Press. 2007. ISBN 978-1-904455-16-5.
  4. ↑ Harris, D. L. Hank. "Transmissible Gastroenteritis in Pigs". Merck Veterinary Manual. Merck. 20 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 July 2019.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoluxucu_qastroenterit_koronavirusu&oldid=7330762"