Yupiter (dəqiqləşdirmə)
Nəhəng planetlər qrupuna Yupiter, Saturn, Uran və Neptun daxildir.
Yupiterin orbiti Marsın orbitindən xaricdədir. Ekvatorial radiusu 71400km və ya Yerinkindən 11.2 dəfə, kütləsi 318 dəfə böyükdür. Ona görə də Yupiterin səthində ağırlıq qüvvəsinin təcili Yerinkindən 2.5 dəfə böyük və ya 25m/san2 -dır. Yupiter üçüb bərk qat anlayışı yoxdur. Yupiterin səthi kimi təzyiqi 1 atmosfer olduğu qat qəbul edilir. Yupiterin görünən səthi bulud örtüyüdür. Planetin ekvatoru boyu uzanan qırmızı ləkə onun məşhur detallarındandır.Planetin atmosferinin 86%-ni H2, 14%-ni He təşkil edir. Az miqdarda NH3 ,CH4 və digər karbohidrogenlər var.
|
Yupiter sözü bir çox mənada istifadə olunur. Lazımi mənanı dəqiqləşdirmək üçün bu səhifədəki siyahıdan istifadə edin. |
Yupiterin peykləri.[redaktə | əsas redaktə]
Avropa peyki təsadüf nəticəsində aşkar olundu.Beləki 1610-cu ildə Yanvarın 7də Galelio Galiley öz teleskopunu Yupitera doğru tuşladı.Bu zaman o Yupiterdə 4 ədəd xırda cismlərin işıqlanmasını gördü.Növbəti gecələr yenə də müşahidə apardı və belə qərara gəldi ki, bu cismlər Yupiterin ətrafında fırlanırlar.Daha sonra Alman Astronovdu Simon Marius onlara ad verir. İo,Avropa,Qanimed və Kalisto.
1960-cı illərdə Alimlər daha çox "Appolo" peroyektinə maraq göstərirdilər.Daha sonra Alimlər anladılar ki,başqa planetlərin cazibə qüvvəsindən istifadə edərək onlar uzaq məsafələrə süni peyklər göndərə bilərlər.Beləliklədə 2 Mart 1972-ci ildə,Pioner 10modulu buraxdılar.Beləliklədə o 1973-cü ilin Noyabr ayında Yupiterə çatdı və ilk şəkillərini planetin və peyklərinin çəkərək yerə göndərdi.
Daha sonra Voyager 1 buraxıldı.1979-cu ildə Yanvarn 6-da Yupiterə çatdı və Avropanın ətraflı şəkillərini çəkdi.Bu peyk alimlərin diqqətini özündə çəmləməyi bacardı.Şəkillərə diqqətlə baxdıqda üzərində çatlar görünürdü.Diqqətli araşdırmalar nəticəsində məlum olduki bunlar Buzlardı. Araşdırmalar nəticəsində məlum olduki bunlar Hidravlik qırılmalardı.günəş sistemində bu yalnız yer kürəsində baş verir.Beləki maye halında olan suyun buzla qəfil qarışması onun strukturunu pozur.Belə qərara gəldilərki Avropa peykinin üzəri buz qatı ilə bağlıdır amma dərinlikdə mayə halında su ola bilər.
Belə qərara gəlindiki Avropa Peykinin daxili sudur və üzəri buz qatı ilə bağlıdır.Üzərində olan "çatlar" isə onun planetinin Yupiterin cazibə qüvvəsi nəticəsində peykin sılıb və enlənməsi nəticəsində buzlar parçalanır və maye halında su üzə çıxaraqani donur.Buda öz növbəsində "çat" izləri buraxır.
Hal-hazırda NASA-da kosmik proyektlərin "bolluğ" var.Yupiterin peykini dərindən öyrənilməsi proyektləri təxirə salınılıb.
Beləki,Avropanın araşdırılması üçün 2016-cı ildə NASA-ya 176 milliyon ABŞ dolları finansı var idisə, 2017-də bu rəqəm 47 million ABŞ dolları təşkil edirdi.Bu rəqəmlər bizlər üçün çox böyük rəqəm olsada,Kosmik cihazların istehsalı üçün çox kiçik rəqəmlərdi.
Ümid edək ki,2020-ci ildə NASA-nın Avropaya planlaşdırdığı planlar həyata keçər və biz daha dəqiq cavab ala bilərik ki,Avropa peykinin dərinliyində nə var olduğunu bilərik.
