Zaqatala itburnu
| Zaqatala itburnu | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Zaqatala itburnu |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| ||||
Zaqatala itburnu lat. Roza zakatalensis —
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Təhlükəli həddə yaxın olanlar” kateqoriyasına aiddir –NT. Azərbaycanın nadir, prioritet endemik növüdür. [2][3]
Regional IUCN Statusu: NT[4]
Qısa morfoloji təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
1,5 m hündürlükdə koldur. Gövdə çoxsaylı deyil və qövsvari əyilmişdir. Yarpaqcıqları xırda, 1,5-2 sm uzunluğunda, 0,7-0,8 sm enində, sarımtıl yaşıl, əsası və ucu sıxılmışdır. Çiçəkləri xırda, tək və ya 2-3 ədəddir. Çiçəkləri ağımtıl-çəhrayı rənglidir. Meyvə ellipsivari, yetişmiş halda narıncı-qırmızıdır.[5]
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çiçəkləməsi may, meyvə əmələgətirmə dövrü iyun aylarına təsadüf edir. Daşlı-çınqıllı yamaclarda yayılmışdır. Farmakologiyaya daxil olan dərmn bitkisidir. Xalq təbabətində istifadə olunur.
Bioloji xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 0,8-1,5 m-ə qədər olan bozumtul qonur əyilmiş budаqlаrа malik xırda kollardır. Qopartikanları xırda olub qaidə hissəsi enliləşəndir. Yarpaqları 1-2 sm uzunluğunda kiçik yarpaq cıqlardan təşkil olunmuşdur. Yаrpаqаltıqlаrı dar və çılpaq, yaşılımtıl sarı rənglidir. Çiçəklər ağ və ya çəhrayımtıldır. Çiçəkləri kiçik olub, tək-tək və-ya 2-3 ədədi bir yerdə olur. Meyvəsi armudvаrı, çılpаq, narıncı qırmızıdır. Meyvə yoğun qaidəsinə doğru nazikləşən qırmızı saplağa malikdir. Маy ayında çiçəkləməyə başlayır və iyulda meyvə verir.
Ümumi yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qafqazda quru bozqır yamaclarda təbii arealı vardır.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Qafqazın qərb hissəsi (Zaqatala rayonu- Axoxdərəsi, Car kəndinin ətrafı; Balakən və Zaqatala arasındakı yolda; Şəki rayonu –Baş Zəyzit kəndinin ətrafı.[2][3][5][6]
Bitdiyi yеr[redaktə | mənbəni redaktə et]
Aşağı və orta dağ qurşaqlarında quru bozqırlaşmış daşlı qayalı yamaclarda yayılmışdır.
Təbii ehtiyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Azərbaycanda dar bir arealı vardır.
Çoxalması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Təbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır. Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri: Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.
Becərilməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Məlumat yoxdur.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xüsusi mühafizə tədbirləri tərtib edilməmişdir. Yasaqlıqların təşkili vacibdir.
Sayı və tendensiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Populyasiyanın təbii ehtiyatı azalır. Əhali tərəfindən həddindən artıq toplanılması azalma tendensiyasını artırır [2][3][6].
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Meyvələrin intensiv toplanılması və iqlimdir.[2]
Zəruri qoruma tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edilib.
Mühafizə tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xüsusi mühafizə tədbirləri aparılmayıb. Yasaqlıqların təşkili vacibdir.[2][3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ The Plant List (ing.). 2010.
- ↑ 1 2 3 4 5 Azərbaycan Respublikasının Qırmızı kitabı Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növləri II nəşr, Bakı-2013
- ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2017-05-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-14.
- ↑ Schtaz G., Shulkina T., Solomon J., 2013
- ↑ 1 2 Флора Азербайджана, 1954
- ↑ 1 2 Tərtibçilərin məlumatları
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Деревья и кустарники СССР. т.3.1954;
- Флора Азербайджана. т.5. 1954;
- Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970;
- Красная Книга СССР. 1984;
- Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı” 1989;
- Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996;
- Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
- "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
- “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
http://dendrary.in-baku.com/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2015-04-19 at the Wayback Machine