İngilis dili

Vikipediya, azad ensiklopediya
Elshad Iman (Elşad İman) (müzakirə | töhfələr) (vikiləşdirmə) tərəfindən edilmiş 10:40, 25 fevral 2021 tarixli redaktə
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
İngilis dili
Orijinal adı English, the English language
Ölkələr Böyük Britaniya, ABŞ, Hindistan, Avstraliya, Kanada, İrlandiya, Yeni Zelandiya, Liberiya, Malta, CAR, Filippin
Rəsmi status De jure: Avstraliya, Kanada, ABŞ, Yeni Zelandiya, Liberiya, Beliz, Britaniya Birliyi ölkələrinin əksəriyyəti, BMT
De facto: Böyük Britaniya
De jure, digərləri ilə yanaşı: İrlandiya, CAR, Hindistan; Aİ,
Danışanların ümumi sayı Ana dili: 309-400 milyon
İkinci dil: 199-1400 milyon[1][2]
Reytinq Ana dili kimi 3-4-cü (ispan dili ilə yanaşı), 2-ci ümumi danışanların sayına görə
Təsnifatı
Kateqoriya Avrasiya dilləri

Hind-Avropa dilləri

German dilləri
Qərbi german dilləri
Anqlofriz dilləri
Yazı latın əlifbası (ingilis əlifbası)
Dil kodları
QOST 7.75–97 анг 045
ISO 639-1 en
ISO 639-2 eng
ISO 639-3 eng
Dilin strukturlarının dünya atlası eng
Ethnologue eng
Linguasphere 52-ABA
ABS ASCL 1201, 12
IETF en
Glottolog stan1293
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
İngilis dili code simvollaşdırma ISO 639–1 (EN)

İngilis dili (ing. English, English language) — Hind-Avropa dillərinin german dillərinə aiddir. Doğma dil kimi 410 milyon insan daşıyıcısıdır. İkinci dil kimi 1 milyard insan danışır (2007).

BMT-nin altı rəsmi və işçi dilindən biridir. İngilislərin təbii dili, İngiltərənin, faktiki Böyük Britaniyanın, ABŞ (31 ştatının rəsmi dili), İrlandiyanın, Kanadanın və Maltanın iki rəsmi dilindən biri, Avstraliyanın, Yeni Zelandiyanın rəsmi dili. O, Asiya (məsələn Hindistan, Pakistan və s.) və Afrikanın bəzi dövrlərində rəsmi dil kimi istifadə edilib. Linqvistikada ingilis dilində danışanları аnqlofon adlanırlar, Kanadada bu termin siyasi mənada işlədilir.

Dildə qrammatik mənanı analitik formada ifadə etmək üstünlük təşkil edir. Dillərin analitik tipinə aiddir. Leksikanın 70% götürülmə sözlərdir. Əlifbası VII əsrdən latın qrafikası əsasındadır. Orta əsrlərin əvvələrində əlavə hərflər də istifadə edilirdi. Sonradan onlar sıradan çıxdılar. Orfoqrafiyada ənənəvi yazılış formasıdır.

Hazırda ingilis dili dünyada ən geniş yayılmış dillərdən biridir. İngilis dili dünyada diplomatiya, kommersiya, dənizçilik, elmi-texniki və kütləvi informasiya dili kimi məşhurdur. Zəmanəmizdə nəşr olunan ədəbiyyatın və kütləvi mətbuatın əksəriyyəti ingilis dilində dərc olunur. Bütün bu deyilənlərə görə ingilis dilinin öyrənilməsi hər kəs üçün həyati zərurət kimi qarşıda durur. İngilis dilinin fonetik quruluşu bir sıra inkişaf mərhələlərindən keçməklə özünəməxsus orijinal səs strukturu yarada bilmişdir.

Əlifba

İngilis əlifbasında 26 hərf var.

Hərf Hərfin adının tələffüzü (IPA) Hərfin adının tələffüzü (azərbaycanca)
Aa [eɪ] ey
Bb [biː] bi
Cc [siː] si
Dd [diː] di
Ee [iː] i
Ff [ɛf] ef
Gg [dʒiː] ci
Hh [eɪtʃ] eyç
Ii [aɪ] ay
Jj [dʒeɪ] cey
Kk [keɪ] key
Ll [ɛl] el
Mm [ɛm] em
Nn [ɛn] en
Oo [əʊ] ou
Pp [piː] pi
Qq [kjuː] kyu
Rr [ɑː] və ya [ɑɹ] ar
Ss [ɛs] es
Tt [tiː] ti
Uu [juː] yu
Vv [viː] vi
Ww [ˈdʌb(ə)l juː] dabl-yu
Xx [ɛks] eks
Yy [waɪ] uay (təxminən)
Zz [zɛd] və ya [ziː] zed (zee)

Sözlərin uzunluğu

İngilis dilinin xarakterik cəhətlərindən biri onun qısa sözlərdən ibarət olmasıdır. Uzun sözlər dildə olsa da, onlara az rast gəlinir. Qısa sözlər ingilis dilinə alman tayfalarının dilindən, uzun sözlər isə fransız dilindən və latın dilindən keçib. Qısa sözlər danışıqda və jarqonda, uzun sözlər isə elmdə və publisistikada işlədilir.

Dil tarixi

İngilis dili inkişafına görə üç mərhələyə bölünür: qədim ingilis dili (450–1066), orta dövr ingilis dili (1066–1500), yeni dövr ingilis dili (1500-ci ildən indiki dövrə qədər).

Dialektləri

İngilis dilinin çox sayda dialektləri vardır. Dialektlər İngiltərədə daha çoxdur. ABŞ-da dialektlər olsa da, ədəbi dil kimi orta-atlantik dialekt işlənir.

Dünyada yayılması

  İngilis dili və ya İngilis kreolu dili ana dili olduğu yerlər
  İngilis dili ana dili olmadığı halda ən çox danışılan ölkələr
Ölkə İngilis dili ana dili olanların sayı
ABŞ ABŞ 214.809.000[3]
Böyük Britaniya Birləşmiş Krallıq 58.200.000[4]
Kanada Kanada 17.694.830[5]
Avstraliya Avstraliya 15.581.334[6]
İrlandiya İrlandiya 4.200.000+[4]
Cənubi Afrika Respublikası CAR 3.673.203[7]
Yeni Zelandiya Yeni Zelandiya 3.500.000+[8]
Sinqapur Sinqapur 665.087[9]

İstinadlar

  1. ↑ see: Ethnologue (1984 estimate); The Triumph of English, The Economist, Dec. 20, 2001; Ethnologue (1999 estimate); "20,000 Teaching Jobs" (ingilis). Oxford Seminars. 2011-08-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.;
  2. ↑ "Lecture 7: World-Wide English". EHistLing.
  3. ↑ U.S. Census Bureau, Statistical Abstract of the United States: 2003, Section 1 Population, U.S. Census Bureau, Tablo 47.
  4. ↑ 1 2 The Cambridge Encyclopedia of the English Language, Second Edition, Crystal, David; Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1995.
  5. ↑ Mother Tongue, 2001 Counts for Both Sexes, for Canada, Provinces and Territories — 20% Sample Data, 2001 Sayımı, Statistics Canada.
  6. ↑ [1] Main Language Spoken at Home.
  7. ↑ Census in Brief Arxivləşdirilib 2007-08-09 at the Wayback Machine, 15. sayfa (Tablo 2.5), 2001 Sayımı, Statistics South Africa.
  8. ↑ Languages spoken Arxivləşdirilib 2007-03-29 at the Wayback Machine, 2006 Sayımı, Statistics New Zealand.
  9. ↑ Native speakers aged 5 or more Arxivləşdirilib 2007-07-10 at the Wayback Machine, 2000 Sayımı
 Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İngilis_dili&oldid=5811138"