Bəkir Sami Kunduh

Bəkir Sami Kunduh
oset. Къуындыхаты Муссæйы фырт Бечир
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin üzvü
3 may 1920 – 8 may 1921
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1865
Doğum yeri	Saniba[d], Priqorodnı rayonu, Rusiya
Vəfat tarixi	16 yanvar 1933(1933-01-16)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Dəfn yeri	Qaracaəhməd qəbiristanlığı
Partiya	İttihad və Tərəqqi
Təhsili	Qalatasaray Ali Məktəbi[d]
Fəaliyyəti	diplomat, siyasətçi
Atası	Musa Kunduxov
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bəkir Sami Kunduh və ya Kunduk (Osetiya: Къуындыхаты Муссæйы фырт Бечыр; 1865, Saniba^[d], Priqorodnı rayonu – 16 yanvar 1933, İstanbul) — TBMM-nin hökumətinin ilk xarici işlər naziri və bu mənada Türkiyənin siyasətçisi və diplomatıdır.

Tərcümeyi-hal

1865-ci ildə Şimali Qafqazın Osetiya Bölgəsində anadan olan Bəkir həmin il Anadoluya köçən Musa Kunduh Paşanın oğlu idi. Qalatasaray Liseyini bitirdikdən sonra siyasi təhsilini Parisdə bitirdi.

Peterburq səfirliyi katib olaraq, Amasya, Van, Trabzon , Bursa, Beyrut və Hələb Qubernatorluğu ilə davam etdi. Atəşkəs qarşısında son vəzifəsi Beyrut Valiliyidir. Mustafa Kamal Paşa və Rauf bəyin çağırışı ilə Anadoluya getdi və Sivas konqresindən bəri Milli Mübarizədə iştirak etdi. Ərzurum konqresi zamanı Sivasda olmasına baxmayaraq , Nümayəndə Komitəsinin üzvü seçildi.

Sivas Konqresi tərəfindən Nümayəndə Komitəsinin üzvü seçildi. Sivas və Amasya Çərkəzləri üzərində geniş təsiri olan Bəkir Sami bəy, İstanbul Hökuməti ilə Anadolu Nümayəndələri arasında ilk rəsmi görüşdə Rauf Orbay ilə birlikdə hazır olmuşdur.

Nümayəndəlik Komitəsinin Ankaraya köçürülməsindən sonra Amasya Millət vəkili olaraq Osmanlı Parlamentinin son iclasına qatıldı və bu Parlamentin İngilislər tərəfindən sıxışdırılmasından sonra Ankaraya döndü və Türkiyə Böyük Millət Məclisinə qatıldı.

London konfransı

Türkiyə Böyük Millət Məclisi nəzdində qurulan ilk hökumətin xarici işlər naziri oldu. Bu vəzifədə Sovet İttifaqı və London Konfransındakı nümayəndə heyətlərinə rəhbərlik etmişdir.

Konfransda Ankara Hökumətini Bəkir Sami bəy, İstanbul Hökumətini Osmanlı Böyük Vəziri Tevfik Paşa təmsil etdi. Konfrans zamanı Türkiyənin tək təmsilçisinin Ankara hökuməti olduğunu ifadə edən Sədrəzəm Tofiq Paşa son sözü Bəkir Sami bəyə buraxdı.

London Konfransında danışıqlar apardığı İngiltərə, Fransa və İtaliyanın Xarici İşlər nazirlərinin hər biri ilə Ankara hökumətinin icazə olmadan xüsusi müqavilələr imzalamışdı. Türkiyə qanunlarına zidd olan bu hərəkətinə görə 8 May 1921-ci ildə Xarici İşlər Naziri vəzifəsindən istefa etmişdir.

İstefadan əvvəl və sonra Türkiyə Böyük Millət Məclisi Baş Məclis heyətindəki digər məmurlar onu tənqid etdikdən sonra hər cür məsuliyyətdən məsul olduğunu və heç bir məmurun məsuliyyət daşımadığını ifadə etmişdir.

Orta Şərq Konfransı

Altı dildə danışan Bəkir Sami bəy, Avropa dövlətləri qarşısında hörmətli və prestijli bir idarəçi idi. Onun bu tərəfini yaxşı bilən Mustafa Kamal Paşa, Məclisin təsdiqi olmadan lobbiçilik üçün özünü iki dəfə daha Avropaya göndərdi. Bir tərəfdən Türkiyənin müstəqilliyi üçün çalışarkən, eyni zamanda Qafqazın müstəqilliyi uğrunda mübarizə apardı.

Bu tezini 12 Fevral — 12 Mart 1921 arasında Londonda keçirilən Orta Şərq Konfransında müdafiə etdi. İstanbulda qurulan "Şiə mütləq Qafqaz Cəmiyyəti" və "Şiə mütləq Qafqaz miqrantlar komitəsi" olaraq Qafqaz kimi mühacir problemi ilə əlaqədar qurumlarda xidmət göstərdiyinə görə Qafqaz mühacirləri Sovet İttifaqının problemlərini yaxşı bilir, 'Osetin dövründə nələri ziyarət etdi Qədim bir Osetiya zadəgan manası olaraq danışıqlarda olan məmurlar və təbiətini bilməyən Doktor Rıza Nur tərəfindən haqsız olaraq tənqid olundu.

Parlament üzvü

Türkiyə Böyük Millət Məclisinin ilk dönəmində iki dövr Tokat Millət vəkili vəzifəsini tutan Bəkir Sami bəy, Tərəqqi Cümhuriyyət Partiyasının qurucuları arasında idi. İzmir sui-qəsdinə görə bu partiyanın bütün üzvləri və qurucularının məhkəməsi zamanı mühakimə olundu və bəraət aldı. Bu hadisə onu çox kədərləndirdiyindən, 1927-ci ildə aktiv siyasətdən ayrıldı və kəndində sakit yaşamağı üstün tutdu.

1933-cü ildə İstanbulda vəfat etdi.