Cevdet Dermenci

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Cevdet Dermenci
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbi Qriqori İvanoviç
Doğum tarixi 27 avqust 1918(1918-08-27)
Vəfat tarixi 12 mart 1985(1985-03-12) (66 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Milliyyəti krım tatarı
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti SSRİ SSRİ
Qoşun növü Qızıl Ordu
Rütbəsi kapitan
Döyüşlər
Təltifləri "Lenin" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni Aleksandr Nevski ordeni (SSRİ) "Vətən Müharibəsi" ordeni "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı "1941–1945-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illik yubileyi" medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı "Əmək veteranı" medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı

Cevdet Dermenci (rus. Джевдет Умерович Дерменджи;27 avqust 1918 – 12 mart 1985, Orenburq) — Krım tatar əsilli Qızıl Orduda xidmət göstərmiş kapitan rütbəli batalyon komandiri.

İlk dəfə öz bölüyünə komandanlıq etməyə başlayan zaman desant dəstəsi ilə Dnepr çayını ikinci dəfə keçərək göstərdiyi şücaətinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına namizəd göstərilsə də, o, yalnız Lenin ordeni ilə təltif edilib.[1][2]

Hərbi karyerası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nasist Almaniyası Barbarossa əməliyyatı nəticəsində Sovet İttifaqının bir hissəsini işğal etdikdən sonra Dermenci iyulun 3-də Simferopol hərbi komissarlığı tərəfindən Qızıl Ordu sıralarına çağırıldı. Həmin il Kommunist Partiyası sıralarına qəbul edildikdən sonra, 5 noyabr 1942-ci ildə avtomat dəstəsinin siyasi işlər üzrə komandirinin müavini təyin olunmazdan əvvəl qısa müddətliyinə 1180-ci Piyada alayına təyinat aldı. Həmin il ərzində döyüşlərdə üç dəfə yaralanan Dermenci 26 dekabr 1942-ci ildə ilk hərbi mükafatına namizəd göstərilmiş, 1943-cü ildə isə Qırmızı bayraq ordeni ilə təltif edilmişdi. Dnepr boyunca bölməsi "112-ci xüsusi tank əleyhinə batalyonuna" rəhbərlik edərkən göstərdiyi şücaətinə görə Suvorov ordeninə namizəd göstərilsə də, daha sonra Aleksandr Nevski ordeni ilə təltif edilmişdi.[1]

O, 1943-cü il sentyabrın 26-da taborunun ikinci dəfə Dnepr çayını keçmək üçün başçılıq etdiyi döyüşdə şücaətlərinə görə 31 oktyabr 1943-cü ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına namizəd göstərildi. Düşmən artilleriyası, pulemyot atəşi ilə üzləşməsinə baxmayaraq, o, öz batalyonu ilə çayın sağ sahilinə çatan ilk desant qrupu olmaq üçün döyüşdü. Bu döyüşdə Cevdet Dermenci əl bombaları ataraq, yaxın məsafədə döyüşərək düşmən səngərlərinə hücuma rəhbərlik etdi, Məhvər dövlətləri qüvvələrini geri çəkilməyə məcbur etdi və desant qrupuna ərazidə körpübaşı qurmağa icazə verdi. Dörd gün ərzində onlar düşmən tank və piyadalarının təkrar hücumlarının qarşısını aldılar, əlavə dost qoşunlarının çayı keçərək ərazidə möhkəmlənməsinə şərait yaratdılar. Döyüşdə yaralanmasına baxmayaraq, Dermenci tapşırığı yerinə yetirmək üçün batalyonuna komandanlıq etməyə davam etdi. Bu döyüşdə göstərdiyi şücaətlərinə görə o, müharibədə fərqlənən 28 Qızıl Ordu üzvü ilə birlikdə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına namizəd göstərilsə də, siyahıdakı 29 nəfərdən bu adı almayan yeganə şəxs oldu. 22 fevral 1944-cü ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı əvəzinə Lenin ordeni mükafatı ilə təltif edildi.

Cevdet Dermenci Dnepr uğrunda döyüşdən sonra Stalinqrad, Odessa, Kantemirovka, Zaporojya, Manqanets, Nikopol, Nikolayev, Benderı və Varna da daxil olmaqla bir çox iri şəhərlər uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edib və ən azı beş dəfə yaralanıb.[3]

Müharibədən sonra[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müharibədən sonra 1944-cü ildə Krımdan sürgün edilməsi ilə yaşamını Volqaboyunda, Orenburqda davam etdirib. Burada aqrotexnik, sovxoz (Sovet iqtisadiyyatının qısa yazılışı) müdiri olub. Daha sonra SSRİ Elmlər Akademiyasında dissertasiya işini müdafiə etmişdi. O, həmçinin rayon icraiyyə komitəsində şöbə rəhbəri də olub. Cevdet Dermenci geri qayıtmaq hüququ qazanmadan öncə, 1985-ci ildə Orenburqda vəfat edib. Səbəbini soruşsa da, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı namizədliyinin niyə rədd edilməsi ilə bağlı ona rəsmi açıqlama verilməyib.[4][5][6][7]

Mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Veliev, Ablyaziz. Къараманлар ольмейлер: Къырымтатарлар Экинджи Дюнья дженкинде (Krımtatarca). Къырым девлет окъув-педагогика нешрияты. 2007. 58. ISBN 978-966-2930-18-4. 2023-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-06.
  2. ↑ Nebolsina, Margarita; Khamidullin, Bulat. Война…Судьбы…Память…Песни… [War...Destiny...Memory... Songs...]. Kazan: Idel-Press. 2015. 203. ISBN 9785852477965. OCLC 949268869.
  3. ↑ Khurshutov, Asan. "Капитан Дерменджи был представлен к званию Героя СССР за форсирование Днепра". milli-firka.org. 30 June 2015. 2017-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-06.
  4. ↑ "Дерменджи Джевдет Умерович". Мы вас помним (rus). 2018-04-26. 2018-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-01.
  5. ↑ Kurtseitov, Refik. "Крымские татары - герои Советского Союза: хронология представлений, награждений и замены высшей награды орденами СССР". Вопросы крымскотатарской филологии, истории и культуры. 2018. 2019-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-06.
  6. ↑ Удобрение капусты и безрассадный способ ее возделывания в Оренбургской области - Дерменджи Джевдет Умерович (rus). 1971. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-06.
  7. ↑ Газета «Ленин байрагъы» от 21 марта 1985 года
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Cevdet_Dermenci&oldid=7620120"