Diplurlar
| Diplurlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Diplurlar |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Diplurlar və ya ikiquyruqlular dəstəsi-(lat. Diplura) Buğumayaqlılar tipinin Həşəratlar sinfinin Gizliçənəlilər yarımsinfinə aid olan dəstə
Xarici quruluşu[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nisbətən iri cücülərdir (bəzi növlərinin uzunluğu 35-50 mm-ə çatır). Bədəni qamətli, qurdvari olub xırda qıllarla örtülüdür, pulcuqları yoxdur. Rəngi süd-ağımtıl və ya sarımtıldır. Başı böyük olub yaxşı ayrılmışdır, adətən yumru və ya oval formada, hərəkətlidir, üzərində bir cüt uzun, təsbehşəkilli bığcıq var. Gözləri yoxdur. Ağız orqanları çeynəyici tipdədir. Döş seqmentləri qarın seqmentlərindən yaxşı seçilir. Hər bir seqmentdə bir cüt uzun qaçış ayaqları var. Pəncələri birbuğumlu, cüt caynaqlıdır. Qarıncıq ikibuğumludur, ilk 7 seqmentində qısa törəmələr var. Qrifel adlanan bu törəmələrə ikiquyruqlular qaçış zamanı söykənirlər. Bədəni xırda, zərif xetlərlə örtülmüşdür. Fərdin cins və növ mənsubiyyətinin müəyyən edilməsində bunların böyük əhəmiyyəti vardır. Son seqmentlərdə uzun serklər vardır. Cinsiyyət dəlikləri 8-9-cu qarın buğumları arasında yerləşmişdir. Çevrilməsi tam deyil.[1]
Həyat tərzi[redaktə | mənbəni redaktə et]
İkiquyruqların əksər növləri rütubətsevər olub, torpağın üst qatında, döşənəkdə, daşların altında, qarışqa yuvalarında, mamırda, çürümüş oduncaqda yaşayırlar. Fəal yırtıcı sayılırlar. Saprofaq və ya nekrofaq olan ikiquyruqlar parçalanan bitki, heyvan qalıqları, o sıradan torpaq cücüləri, göbələk qırıntıları, su bitkilərinin sporları və s. ilə qidalanırlar (Bey-Biyenko, 1980).
Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Azərbaycanda qeydə alınmış Campodea Staphylinus West., C.plusiochaeta Silv. Küryanı tuqay meşələrində, Lənkəran rayonunda, Şəki-Zaqatala zonasında nəm torpaqda, daşların altında, ağac qabıqlarının altında, çürüyən kötüklərdə yaşayırlar. Alazan-Avtalan vadisində torpaqda Lapyx caucasicus jon. tapılmışdır.[2]
Təsnifatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Campodea Staphylinus West.
- Campodea plusiochaeta Silv.
- Lapyx caucasicus jon.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Diplura
- Diplura Arxivləşdirilib 2017-07-13 at the Wayback Machine