Kənan Yontunç

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Kənan Əli Yontunç
türk. Kenan Ali Yontunç
Doğum tarixi 1904
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1995
Vəfat yeri
Milliyyəti türk
Vətəndaşlığı Türkiyə Türkiyə
Fəaliyyəti heykəltaraş
Təhsili Sənayeyi Nəfisə məktəbi
Janr heykəltaraş
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
1926-cı ildə heykəltaraş Kənan Əli Yontunç tərəfindən hazırlanmış və Seyr-i Səfain Administrasiyası sərnişin salonu qarşısına qoyulmuş Atatürk büstü
Mərsin Atatürk büstü
“Sənət çevrəsi”, Nömrə:1, 1978-ci ilin noyabrı

Əhməd Kənan Yontunç (türk. Ahmet Kenan Yontunç; 1904, Konstantinopol – 1995, İstanbul) — Türk heykəltaraşı.

Kənan Yontunç Türkiyə Cümhuriyyətinin ilk heykəltaraşlarından biridir. O, Atatürk büstləri və heykəlləri ilə Türkiyənin monumental heykəltaraşları arasında fərqlənib. Onun Seyr-i Səfain Administrasiyası sərnişin salonu qarşısındakı Atatürk büstü (1927), Amasya və Təkirdağdakı Atatürk heykəlləri, 1938-ci ildə ərsəyə gətirdiyi Atatürk maskası mühüm əsərlərindəndir.

Həyatı və fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kənan Yontunç, 1904-cü ildə anadan olub. O, Bağdadın keçmiş valisi Mehmed Əli bəyin oğludur.[1] 7 il İstanbul Sultanisində təhsil aldıqdan sonra bir il Sənay-i Nəfisə məktəbində,[2] daha sonra Münxenə gedib, üç il müxtəlif heykəltaraşlıq emalatxanalarında təhsil alıb.

Vətəninə qayıtdıqdan sonra o, 1925-ci ildən müxtəlif məktəblərdə müəllim kimi fəaliyyət göstərib. Mustafa Kamal Atatürkün silahdaşı, dövrün 8-ci Partiya komandanı general Kazım Sevüktəkin bəyin qızı Feriha xanımla evlənib. Seyr-i Səfain (Dəniz yolları) Administrasiyası tərəfindən İstanbulda Qalata sərnişin zalının qarşısına qoyulan Atatürkün büstünü hazırladıqdan sonra (1927), Atatürkün poza verdiyi və onun abidəsini düzəldən ilk türk heykəltaraş oldu.[3] Daha sonra monumental heykəllər üzərində işləyən Kənan Əli bəyin 1929-cu ildə Amasya və Təkirdağda ucaldılan Atatürk heykəlləri müstəqil dizayn olaraq ilk yerli monumental heykəllər sırasındadır. Onun Türkiyənin müxtəlif əyalətlərində hazırladığı 16 heykəli vardır.[4] 1930-cu ildə dövrün baş naziri İsmət Paşa da öz büstü üçün ona poza verən siyasi lider olub. Beləliklə, o, həm Atatürkün, həm də İnönünün poza verərək büstlərini hazırlayan ilk türk heykəltaraş olub.[1]

1937-1938-ci illərdə İqtisadiyyat Nazirliyində səfərbərlik rəssamı işləyib. 1938-ci ildə hazırladığı Atatürkə bənzəyən uğurlu maskası, Dövlət Abidələri münsiflər heyəti tərəfindən mədəniyyət müəssisələrinə tövsiyə edilərək əsərin terakota reproduksiyaları bütün ölkədə paylandı. Atatürkün istəyi ilə vəfat edərkən üzünün maskasını götürməyi öz üzərinə götürdü.

1947-ci ildə Rəssamlıq Akademiyasında çalışmağa başlayıb. 1955-ci ildə modifikasiya müəllimi kimi çalışıb. Anıtqəbirin inşası zamanı işləyən heykəltaraşlardan biri olaraq "Bayraq dirəyi postamenti relyefi", "Xitabət kürsüsü relyefi və yazısı" və quş evlərini hazırlayıb.[5]

Kənan bəy 1969-cu ildə təqaüdə çıxıb. İstanbuldakı şəxsi emalatxanasında əsərlərini hazırlayan rəssam-heykəltaraşın 1983-cü ildə Yapı Kredi Bankı Qalatasaray sərgisində əsərlərinin nümayişi təşkil olunub. Kənan Yontunç 1995-ci ildə İstanbulda vəfat edib.

Modelyer Eda Taşpınar Kənan Yontunçun nəvəsidir.[6]

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Atatürk abidəsi, 1928, Amasya
  • Atatürk abidəsi, 1929, Təkirdağ
  • Atatürk abidəsi, 1929, Kırklareli
  • Atatürk abidəsi, 1931, Çorum
  • Atatürk abidəsi, 1931, Ədirnə
  • Atatürk abidəsi, 1931, Qars
  • Atatürk abidəsi, 1933, Elazığ
  • Atatürk abidəsi, 1934, Silifke
  • Atatürk abidəsi, 1934, İsparta
  • Atatürk abidəsi, 1935, Balıkəsir
  • Atatürk abidəsi, 1937, Qars (1931-ci ildə hazırlanmış abidənin yerinə)[7]
  • Atatürk abidəsi, 1937-38, Kayseri
  • Atatürk maskası, 1938
  • Feriha xanımın büstü, 1940, İstanbul Rəsm və Heykəl Muzeyi
  • Atatürk abidəsi, 1938, Mərsin
  • İnönü heykəli, 1938, Mərsin
  • Heykəltaraş Zühtü Müridoğlunun başı, 1962, İstanbul Rəsm və Heykəl Muzeyi,
  • Musahipzadə Cəlal büstü, 1970, Üsküdar Şəhər Teatrı
  • Aşıq Veysəl abidəsi, 1973, Gülhanə Parkı, İstanbul
  • Atatürk abidəsi, 1973, Üsküdar Şəmsipaşa, İstanbul

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Özer Oral, Atatürk’ün ve İnönü’nün ilk büstünü ben yaptım, Milliyet gazetesi 25.02.1973
  2. ↑ "Yontuç, Kenan Ali". Filozof.net. 27 Kasım 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ "Cumhuriyetin Anıtları:Anıt Heykeller". Tarihtarih.com. 27 Kasım 2015 tarixində arxivləşdirilib. (#first_missing_last)
  4. ↑ Tekiner, Aylin. "Atatürk Heykelleri" (PDF). İletişim Yayınları. 2010. 27 Kasım 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  5. ↑ "Anıtkabir İnşası ve Mimari Özellikleri:Emeği Geçen Sanatçılar". anitkabir.tsk.tr. 27 Kasım 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ "Radikal newspaper article". 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-13.
  7. ↑ Karagöz, Erkan. "Kars Gezi Kitapçığı" (PDF). 27 Kasım 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kənan_Yontunç&oldid=7631090"