Südləyənkimilər

Südləyənkimilər
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Malpigiyaçiçəklilər Fəsilə: Südləyənkimilər
Beynəlxalq elmi adı
Euphorbiaceae Juss., 1789[…]
Şəkil axtarışı ITIS   28031 NCBI   3977 EOL   4198 FW   53786

Südləyənkimilər (lat. Euphorbiaceae) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinə aid bitki fəsiləsi.

Südləyənkimilər fəsiləsinə əsasən Afrika, Cənubi Amerika və Cənubi və Cənub Şərqi Asiyanın tropik və subtropik zonalarında yayılan 300-ə qədər cins daxildir. Həyat formaları son dərəcə rəngarəngdir. Ağac kol və lianlarla yanaşı kaktuslara bənzəyən gövdəli sukkulentlər, su bitkiləri və otlar da təsadüf edilirlər. Fəsilənin nümayəndələrinin təqribən 3-də 1-də, bəzən zəhərli olan südəbənzər şirə (lateks) vardır. Yarpaqlar növbəlidir, bəzən qarşılıqlı və ya topa şəklində yerləşmişlər, sadədirlər, nadirən mürəkkəb olub, yarpaqaltlığına malikdirlər, bəzən də tikanlara çevrilmişlər. Çiçəklər ayrıcinslidir, aktinomorfdur, çətirşəkilli süpürgəyəbənzər və ya sünbülşəkilli çiçəkqrupunda toplanmışlar. Birevli və ya ikievli bitkilərdir. Çiçəkyanlığı zəif inkişaf etmişdir, əksərən kasacığabənzərdir, nadirən ikiqatdır, beşüzvlüdür. Erkək çiçəklərdə erkəkciklərin sayı birdən qeyri-müəyyən saya qədərdir. Dişi çiçəyin gineseyi bitişmiş 3 ədəd meyvəyarpağından təşkil olunmuşdur, sütuncuqlar sərbəstdir və ya əsasında bitişmişlər, əksərən ikidilimlidirlər, hər sütüncuqda 1 neçə dişicikağızı ola bilər. Meyvəsi senokarpdır. Toxumlar xeyli iridir,zəngin endospermə və düzquruluşlu rüşeymə malikdirlər.

Fəsilənin nümayəndələrindən Braziliya heveyasını (Hevea brasiliensis) və südləyənin (Euphorbia) çox sayda növlərini göstərmək olar. Braziliya heveyasının südəbənzər şirəsindən kauçuk alırlar, südləyənin növləri isə bəzək bitkisi kimi bəzən becərilirlər. Gənəgərçək və sekurineqa bitkiləri tibbi əhəmiyyətə malikdirlər.

Cinsləri

• Akalif (Acalypha L.)
• Acidocroton Griseb.
• Acidoton Sw.
• Actinostemon Mart. ex Klotzsch
• Adelia L.
• Adenochlaena Boivin ex Baill.
• Adenocline Turcz.
• Adenopeltis Bertero ex A.Juss.
• Adenophaedra (Müll.Arg.) Müll.Arg.
• Adriana Gaudich.
• Afrotrewia Pax & K.Hoffm.
• Agrostistachys Dalzell
• Alchornea Sw.
• Alchorneopsis Müll.Arg.
• Yağlıağac (Aleurites J.R.Forst. & G.Forst.)
• Algernonia Baill.
• Alphandia Baill.
• Amperea A.Juss.
• Amyrea Leandri
• Angostylis Benth.
• Annesijoa Pax & K.Hoffm.
• Anomostachys (Baill.) Hurus.
• Anthostema A.Juss.
• Aparisthmium Endl.
• Argomuellera Pax
• Argythamnia P.Browne
• Astraea Klotzsch
• Astrococcus Benth.
• Aubletiana J.Murillo
• Avellanita Phil.
• Balakata Esser
• Baliospermum Blume
• Baloghia Endl.
• Benoistia H.Perrier & Leandri
• Bernardia Houst. ex Mill.
• Bertya Planch.
• Beyeria Miq.
• Bia Klotzsch
• Blachia Baill.
• Blumeodendron (Müll.Arg.) Kurz
• Bocquillonia Baill.
• Bonania A.Rich.
• Borneodendron Airy Shaw
• Bossera Leandri
• Botryophora Hook.f.
• Brasiliocroton P.E.Berry & Cordeiro
• Calycopeplus Planch.
• Caperonia A.St.-Hil.
• Caryodendron H.Karst.
• Cavacoa J.Léonard
• Cephalocroton Hochst.
• Cephalocrotonopsis Pax
• Cephalomappa Baill.
• Cheilosa Blume
• Chiropetalum A.Juss.
• Chlamydojatropha Pax & K.Hoffm.
• Chondrostylis Boerl.
• Chrozophora Neck. ex A.Juss.
• Cladogelonium Leandri
• Cladogynos Zipp. ex Span.
• Claoxylon A.Juss.
• Claoxylopsis Leandri
• Cleidiocarpon Airy Shaw
• Cleidion Blume
• Clonostylis S.Moore
• Cnesmone Blume
• Cnidoscolus Pohl
• Cocconerion Baill.
• Codiaeum Rumph. ex A.Juss.
• Colliguaja Molina
• Colobocarpos Esser & Welzen
• Conceveiba Aubl.
• Conosapium Müll.Arg.
• Kroton (Croton L.)
• Crotonogyne Müll.Arg.
• Crotonogynopsis Pax
• Cyrtogonone Prain
• Cyttaranthus J.Léonard
• Dalechampia Plum. ex L.
• Dalembertia Baill.
• Dendrocousinsia Millsp.
• Dendrothrix Esser
• Deutzianthus Gagnep.
• Dichostemma Pierre
• Discoclaoxylon (Müll.Arg.) Pax & K.Hoffm.
• Discocleidion Pax & K.Hoffm.
• Discoglypremna Prain
• Ditaxis Vahl ex A.Juss.
• Ditrysinia Raf.
• Ditta Griseb.
• Dodecastigma Ducke
• Doryxylon Zoll.
• Droceloncia J.Léonard
• Dysopsis Baill.
• Elateriospermum Blume
• Endospermum Benth.
• Enriquebeltrania Rzed.
• Epiprinus Griff.
• Erismanthus Wall. ex Müll.Arg.
• Erythrococca Benth.
• Südləyən (Euphorbia L.)
• Excoecaria L.
• Falconeria Royle
• Fontainea Heckel
• Garcia Vahl ex Rohr
• Garciadelia Jestrow & Jiménez Rodr.
• Gitara Pax & K.Hoffm.
• Givotia Griff.
• Glycydendron Ducke
• Gradyana Athiê-Souza, A.L.Melo & M.F.Sales
• Grimmeodendron Urb.
• Grossera Pax
• Gymnanthes Sw.
• Haematostemon Pax & K.Hoffm.
• Hamilcoa Prain
• Hancea Seem.
• Hevea Aubl.
• Hippomane L.
• Homalanthus A.Juss.
• Homonoia Lour.
• Hura L.
• Hylandia Airy Shaw
• Incadendron K.Wurdack & Farfán
• Yatrofa (Jatropha L.)
• Joannesia Vell.
• Karima Cheek & Riina
• Klaineanthus Pierre ex Prain
• Koilodepas Hassk.
• Lasiococca Hook.f.
• Lasiocroton Griseb.
• Leeuwenbergia Letouzey & N.Hallé
• Leidesia Müll.Arg.
• Leucocroton Griseb.
• Lobanilia Radcl.-Sm.
• Mabea Aubl.
• Macaranga Thouars
• Mallotus Lour.
• Manihot Mill.
• Manniophyton Müll.Arg.
• Maprounea Aubl.
• Mareya Baill.
• Mareyopsis Pax & K.Hoffm.
• Megistostigma Hook.f.
• Melanolepis Rchb.f. & Zoll.
• Zöhrəotu (Mercurialis L.)
• Micrandra Benth.
• Micrandropsis W.A.Rodrigues
• Micrococca Benth.
• Microstachys A.Juss.
• Mildbraedia Pax
• Monotaxis Brongn.
• Moultonianthus Merr.
• Myricanthe Airy Shaw
• Nealchornea Huber
• Necepsia Prain
• Neoboutonia Müll.Arg.
• Neoguillauminia Croizat
• Neoscortechinia Pax
• Neoshirakia Esser
• Oligoceras Gagnep.
• Omphalea L.
• Ophellantha Standl.
• Ophthalmoblapton Allemão
• Orfilea Baill.
• Ostodes Blume
• Pachystroma Müll.Arg.
• Pachystylidium Pax & K.Hoffm.
• Pantadenia Gagnep.
• Paracroton Miq.
• Paranecepsia Radcl.-Sm.
• Pausandra Radlk.
• Philyra Klotzsch
• Phyllanoa Croizat
• Pimelodendron Hassk.
• Plagiostyles Pierre
• Platygyna P.Mercier
• Pleradenophora Esser
• Plukenetia L.
• Podadenia Thwaites
• Pseudagrostistachys Pax & K.Hoffm.
• Pseudosenefeldera Esser
• Ptychopyxis Miq.
• Pycnocoma Benth.
• Radcliffea Petra Hoffm. & K.Wurdack
• Reutealis Airy Shaw
• Rhodothyrsus Esser
• Ricinocarpos Desf.
• Ricinodendron Müll.Arg.
• Gənəgərçək (Ricinus L.)
• Rockinghamia Airy Shaw
• Romanoa Trevis.
• Sagotia Baill.
• Sampantaea Airy Shaw
• Sandwithia Lanj.
• Sapium Jacq.
• Schinziophyton Hutch. ex Radcl.Sm.
• Sclerocroton Hochst.
• Sebastiania Spreng.
• Seidelia Baill.
• Senefeldera Mart.
• Senefelderopsis Steyerm.
• Shirakiopsis Esser
• Shonia R.J.F.Hend. & Halford
• Spathiostemon Blume
• Spegazziniophytum Esser
• Speranskia Baill.
• Sphaerostylis Baill.
• Sphyranthera Hook.f.
• Spirostachys Sond.
• Stillingia L.
• Strophioblachia Boerl.
• Sumbaviopsis J.J.Sm.
• Suregada Roxb. ex Rottler
• Syndyophyllum K.Schum. & Lauterb.
• Tannodia Baill.
• Tapoides Airy Shaw
• Tetrorchidium Poepp.
• Thyrsanthera Pierre ex Gagnep.
• Tragia Plum. ex L.
• Tragiella Pax & K.Hoffm.
• Triadica Lour.
• Trigonostemon Blume
• Tritaxis Baill.
• Tsaiodendron Y.H.Tan, H.Zhu & H.Sun
• Vaupesia R.E.Schult.
• Vernicia Lour.
• Wetria Baill.
• Zuckertia Baill.