Ziqmund Freyd

Ziqmund Freyd, 1938.

Sigismund Freud (oxunuşu: Zigmund Freyd) (d. 6 May 1856, Příbor, Moraviya, Avstriya-Macarıstan İmperatorluğu (bu gün Çex Respublikası) - ö. 23 Sentyabr 1939, London, Birləşmiş Krallıq), psixoanaliz təlimini inkişaf etdirmiş olan Avstriyalı nevroloq.

Həyatı

Orta səviyyə bir Yəhudi yun tacirinin, qırx yaşındaykən, özündən iyirmi yaş kiçik bir qadınla etdiyi ikinci evliliyindən dünyaya gəldi. İqtisadi böhrandan ötəri ailəsi Vyanaya yerləşmək məcburiyyətində qaldığında, Freyd hələ 4 yaşında idi. 1938-ci ilə qədər burada yaşamışdılar. Litsey illərində Latınca, Fransızca və İngiliscə öyrənər, öz səyləriylə də İbranicə, İspanca və İtalyanca öyrənərdi. Əslində istəmədiyi halda Götenin əsərlərindən təsirlənərək müvəffəqiyyətli bir şagirdlik həyatının ardından tibb oxumağa qərar verər. Universitet illərində Yəhudi düşmənliyiylə qarşılaşaraq cəmiyyətin xaricinə itələnilər, mücərrəd yaşamağı və buna dözməyi öyrənər. 1876-cı ildə fizyolojist Brückenin laboratoriyasına girər; burada anatomopatoloji və insanın sinir sistemi üzərinə araşdırmalar edər. 1881də tibb təhsilini bitirər, 1833də dövrün ən məşhur beyin anatomiyası və nöropatoloji eksperti Dr. Theodor Meynertin rəhbərliyində psikaytr kliniğinde asistent olaraq işə başlar. 1884də kokoin üzərinə bir araşdırma etməklə vəzifələndirilər. 1884də kokoinin analjezik xüsusiyyətlərini keşefeder, anestezik xüsusiyyətlərini isə sezinləyər. (Freud, Həyatım və Psikanalız adlı əsərində bununla əlaqədar olaraq kokoinin anestezik xüsusiyyətlərini əslində bildiyini, tək tibb işlərini buraxdığından ötəri başqaları tərəfindən ortaya çıxarıldığını irəli sürər) Al/götürdüyü bir təqaüdlə 1885də Parisə gedər, Salpêtriê Xəstəxanasında, Jean Martın Charcotun yanına gedərək şagirdliyə başlar. Burada histerinin əlamətlərini, hipnoz və təlqinin təsirlərini müşahidələr/müşahidə edər. Chatcotdan çox təsirlənər. (Həyatım və Psikanalizdə Charcot üzərinə nə qədər düşkün olduğu açıqca görülər) Charcotun konfranslarını Almancaya çevirməyə qərar verər və Tərcümə 1886da nümayiş olunar. 1886da Parisdən ayrılaraq Berlinə gedər. Burada uşaq nöropatolojisiyle maraqlanar. Daha sonra Vianaya dönərək xüsusi həkimliyə başlar. 1886 oktyabr ayında 4 ildir nişanlı olduğu Martha Bernays ilə evlənər. Sinir xəstəlikləri və histerikler arasında özünə müştərilər əldə edər və dövrün məşhur müalicə üsullarını, elektroterapi və hipnozu tətbiq edər. 1887də Dr. Bernheimin Təlqin və Təlqinin Müalicədəki Uygulamarı Üstünə adlı kitabını çevirər. Elizabet von R. adındakı bir qadın xəstə özünü sərbəst çağrışım üsuluna məcbur edincə hipnozdan imtina edər. 1892 - 1895 illəri arasında Charcotdan Çərşənbə axşamı Günü Dərsləri adlı kitabının etdiyi tərcümələri, savbunma psikonevrozları üzərinə bir məqalə ilə ilişmələr və fobiler üzərinə başqa bir məqaləni, Breuer ilə ortaq şəkildə hazırlayarlar. Tək tibb ətrafların tərəfindən Histeri Üzərinə Araşdırmalar çox da xoş qarşılanmaz. Bu əsərdə psikanalizin təməl qanunlarına rast gəlinər. 1896-cı ildə atasının ölümü üzərinə dərin bir böhrana girər və sistematik olaraq özünü təhlil etməyə başlar. Yenə eyni il Breuerlə nevrozların cinsi baxımdan açıqlanması mövzusunda tərs düşərək yollarını ayırarlar. Histerinin cinsi etiolojisi üzərinə verdiyi bir konfrans skandala gətirib çıxarar. Breuerlə ikişkini kəsdikdən sonra, öz yoluna tək başına gedər. Bu dövrdə W. Fliesslə yazışmaları, özçözümleme müddəti, böyük rol oynayar. (Bu yazışmaları Freudun ölümündən sonra bərabər/yoldaşı və qızı tərəfindən ictimaiyyətə eşitdirilmişdir. Freud psikanalize şəxsi həyatını qarışmaq istəmədiyindən ötəri, fərdi heç bir şeyi geridə buraxmaq istəmədiyindən ötəri, bir çox yazışma və məktubu ölümündən əvvəl yandırmışdır.) Bu müddət boyunca, ki 10 illik bir dövr, Freud həm yandaş, həm şagird baxımından tək qalar. Özünü xəstələrin müalicəsinə və psikanalizin yaradılmasına sıxlaşdırar. Bunun nəticəs(n)i; 1897də Oedipus Kompleksi, 1900də Düş Şərhi (iki dəri) ortaya çıxar. 1908də Viana Psikanaliz Dərnəyi qurular (Bu Freud üçün bir dönüş nöqtəsidir, buna Həyatım və Psikanaliz kitabında böyük yer vermişdir.) amma bu tarixdən əvvəl də Freudun ətrafında təhlil etmənin gedərək təşkilatlaşdığı görülər. 1902dən sonra "Çərşənbə Günləri Psixologiya Dərnəyi", başda P. Federn, O. Rank, W. Stekel, Alfred Adlar olmaq üzrə, Freudun ilk yandaşları bir araya gəlirlər. 1904də E. Bleuerlə yazışmağa başlar. 1907də onun asistentis(n)i C. G. Jung tərəfindən ziyarət edilər. Jung eyni il Zürichdə Freud Dərnəyi qurar. (Bu Freud üçün böyük bir müvəffəqiyyətdir, çünki psikanaliz artıq sərhədlərin xaricinə çıxmışdır.) İzləyən illərdə Jung, 1. Psikanaliz Konqressinə qatılar və psikanaliz üzərinə konfranslar vermək üzrə Freud ilə birlikdə ABŞa səfər edər. Freud, 1910 - 1920 illərində Psikanaliz Üzərinə, Bir Paranoya hadisəsi Özyaşam Əhvalatı Üzərinə Psikoanalitik Müşahidələr/müşahidə edər: Başçı Screber, Totem və Tabu, Narsizmin Araşdırılmasına Giriş, Yas və Melanxoliya adlı əsərləri nümayiş olunar. 1923də özünə üstçene və damaq xərçəngi danısı qon/qoyular. İzləyən illərdə 33 dəfə əməliyyat keçirər. Davamlı protez taxması lazımlılığından ötəri uzun illər danışma və yemək yemə çətinliyi çəkər. 1938də Nazıların Vianaya girməsiylə birlikdə ən kiçik uşağı Anna ilə birlikdə Avstriyanı tərk etmək məcburiyyətində qalaraq Londona yerləşər. Ölümünə qədər müalicə və işlərinə burada davam edər. Freud, prinsipləri gərəyi fərdi heç bir xüsusi sənəd, anı/xatirə dəftəri, məktub buraxmamaq üçün hamısını yandırmışdır. Onun üçün Freuda dair ilk və ən əhatəli məlumatlar ilk olaraq yaxın dostu İngilis psikaytr Ernest Jonesin 1953də nümayiş oluna üç dərilik Sigmund Freudun Həyatı və Əsərləri adlı kitabıyla ortaya çıxmışdır. Psixiatriyada "psikanaliz" adı verilən bir üsul inkişaf etdirdi. Buna görə, ruhi problemlərin qaynağını, xəstələrin basdırdıqları və təhtəlsüuruna itələdikləri problemlərdə axtardı. Xəstələrin təhtəlsüurundakı duyğularını səthə çıxarmağa söykənən "psikoterapi" adı verilən bir üsulla xəstələrini yaxşılaşdırmağa çalışdı.

Eserleri

Zur Psychopat­hologie des Alltagslebens (Gündəlik Yaşa­mın Psikopatolojisi) Deyə Traumdeutung (Xülyaların Şərhi) Über Psychoanaly­se (Psikanaliz Üzərinə Beş Dərs) Totem und Tabu (Totem və Tabu) Zur Einführung des Narzissmus (Narsisizmin Araşdırılmasına Giriş) Unbehagen en deyər Quldur (Uygarlı­ğın Narahatlığı) Jenseits des Lustprinzips Das Ich und das Əs (Həzz Qanununun Kənarında Mən və İd) Deyər Mann Moses und deyə monotheistische Religion (Musa və Tektanrıcılık) Cinsilik Qaydas(n)ı Üzərinə Üç Sınaq, 1905 Deyər Witz und seine Beziehung zum Unbewussten, Nöqtə və Bilinçdışıyla Əlaqəsi, 1905 Psikanalizin Tarixçəsi, 1914 Psikanalize Giriş Dərsləri, 1917 Həyatım və Psikanaliz, 1925 Həbslik, Semtom və Qorxu, 1926 Bir Yanılsamanın Gələcəyi, 1927 Mədəniyyət İçindəki Narahatlıq, 1930 Psikanaliz və Tətbiq, Psikanaliz Üzərinə

Xarici bağlantılar

• Yahudi Felsefeciler
• http://www.pribor.cz city of birthplace Sigmund Freud
• http://freud.pribor.cz