Təcəddüd
| Təcəddüd | |
|---|---|
 | |
| Təsisçi | Şeyx Məhəmməd Xiyabani |
| Yaranma tarixi | 9 aprel 1917 |
| Dil | Azərbaycan dili |
| Ünvan | Təbriz |
"Təcəddüd" (hərfi mənası: "Yeniləşmə")— Cənubi Azərbaycanda dərc olunmuş ən mühüm qəzetlərdən biri[1].
Tarixi
Qəzet 1917-ci ildə Əbülqasim Fiyuzat və Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin rəhbərliyi ilə nəşrə başlamışdır[1]. Həmin il aprelin 9-da "Təcəddüd" qəzetinin ilk sayı nəşr edilmişdir. Qısa fasilələrlə 1921-ci ilə qədər çap olunmuşdur[1].
Fəaliyyəti
İranda yeni şerin təməli "Təcəddüd" qəzetinin ətrafına toplaşan Tağı Rüfət, Cəfər Xamneyi, Şəms Kəsmai kimi Cənubi Azərbaycan şairləri tərəfindən qoyulmuşdur. Bununla da ədəbiyyatın həm forma, həm də məzmununda təcəddüd – yeniləşmə yaranmış, sərbəst şerin əsası qoyulmuşdur ki, bu da "Təcəddüd" ədəbiyyatı adlanır.
"Təcəddüd" tək Cənubi Azərbaycanda deyil, hətta bütün İranda ictimai və ədəbi fikirdə yenilik yaratmışdır[2].
Şeyx Məhəmməd Xiyabani redaktoru olduğu "Təcəddüd" qəzetindəki yazılarında Azərbaycan xalqının hüquqlarını göstərir, onun istiqlaliyyət məsələsinə toxunurdu[2]. 1917-ci il aprelin 30-da Xiyabaninin bu qəzetdə "Həqiqət nur saçacaqdır" başlığı ilə ilk məqaləsi çıxmışdır. Orada o, deyirdi:
"Artıq məşrutə qanunlarını icra etmək vaxtı gəlib çatmışdır. Həqiqəti açıq demək lazımdı".[3]
Xiyabani 2-ci məqaləsində də belə deyilirdi:
"Dünyada ən mürtəce və totalitar dövlət olan Çar Rusiyası artıq dağılmışdır. İndi İran xalqları qanı hesabına alınmış məşrutə qanununu qoruyub icra etməlidir".
1920-ci ildə Şeyx Məhəmməd Xiyabani qəzetin 24-cü sayındakı "Azərbaycan" başlıqlı məqaləsində Azərbaycan xalqının tarixi qəhrəmanlıqlarını xatırladaraq oxucularında vətənsevərlik duyğularını oyatmaqla onları istiqlal mücadiləsinə səsləyirdi:
"Ey Azərbaycan, ey demokratik Azərbaycan, başını qaldır!.. Zülm, işgəncə, əzab, müsibət, dar ağacları, zəncir və zindanlar möhkəm olsa da, sənin istiqamət və mətanətinin qarşısında bir-bir əzilib məhv oldu...
...Ey əziz Azərbaycan, sən bir iti gözsən ki, İran səninlə Qərb mədəniyyətinə baxır. Sən bir həssas və mütəəssir olan ürəksən ki, bu vətən dünya işığını səninlə hiss edir..."[2]
İstinadlar
- ↑ 1 2 3 XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Cənubi Azərbaycanda mədəniyyətin inkişaf xüsusiyyətləri Arxivləşdirilib 2017-01-27 at the Wayback Machine. sia.az, 29.10.2012 (az.)
- ↑ 1 2 3 Ülviyyə Tahirqızı. Güney Azərbaycan mətbuatı. anl.az, 15.05.2014, "Xalq cəbhəsi" qəzeti, səh. 11 (az.)
- ↑ Şeyx Məhəmməd Xiyabani. "Həqiqət nur saçacaqdır" məqaləsi, "Təcəddüd" qəzeti. 30.04.1917 (az.)