907-ci düzəliş

907-ci düzəliş — 1992-ci ildə erməni lobbisinin təşəbbüsü ilə ABŞ Konqresi tərəfindən "Azadlığa Dəstək" Aktına qəbul edilən və Azərbaycana Amerikanın birbaşa dövlət yardımını yasaqlayan düzəlişdir.

Qəbul edilmə tarixi

Düzəliş ilk dəfə 1992-ci ildə Azərbaycan tərəfindən Dağlıq Qarabağın "işğalı" və Ermənistana qarşı blokadasını dayandırmaq məqsədilə Senator Con Makkeyn tərəfindən təklif edilmişdir, ancaq daha sonra naməlum səbəblərə görə qeri qaytarılmışdır. Bundan sonra, yenidən, Senator Con Kerrinin və erməni lobbi təşkilatlarının dəstəyi ilə Konqressmen Ueyn Ouens (Yuta ştatı) tərəfindən Konqresdə irəli sürülmüşdür. Senator Riçard Luqar (İndiana ştatı) düzəlişin qəbul edilməsinin əleyhinə çıxış etmişdir. Buna baxmayaraq, düzəliş, erməni lobbi təşkilatlarının güclü təzyiqi nəticəsində Konqres tərəfindən qəbul edilmişdir.

"Azadlığı Müdafiə Aktı" Prezident Buş administrasiyası tərəfindən 1992-ci ilin ortalarında Konqresə nüzakirəyə verilən kimi erməni lobbiçiləri (sakitcə , səssiz -küysüz amma çox effektiv) işə balamışlar.Onlar erməni seçicilərinin sayı və gücü çox olan Massaçusets ştatından senator Con Kerriyə müraciət etmiş və Azərbaycanı ABŞ yardımından ayırrmaq işində onun sponsorluğunu istəmişlər.Lobbiçilər eyni zamanda Nümayəndələr Palatasının ermənipərəst üzvlərini (xüsusən Kaliforniya ştatından) bu işə cəlb etmişlər.Digər tərəfin təmsilçisi olmadığı üçün erməni lobbiçiləri öz niyyətlərinə müvəffəq olmuş," Azadlığı Müdafiə Aktı" qanununa xüsusi "907 nömrəli bölmə" adında əlavə qəbul etdirmişlər.907 -ci bölmənin qeyri rəsmi tərcüməsi belədir; " Bu və ya digər qanunvericilik aktlarının... çərçivəsində Birləşmiş ştatların Azərbaycan hökumətinə yardım göstərməsi o zamana qədər mümkün olmayacaq ki,Prezident müəyyən etmiş olsun və bu haqda Konqresə xəbər çatdırmış olsun ki, Azərbaycan hökuməti bütün blokadaları və Ermənistan və Dağlıq Qarabağa qarşı zor gücün istifadəsini dayandırmaq üçün əməli iş görür".

Bu əlavə ilə Azərbaycan Dövləti Amerika hökumətinin keçmiş sovet pespublikalarına göstərdiyi yardımından yeganə olaraq xaric edilmişdir. Bütün bunlar o vaxt baş verirdi ki, o zaman heç ABŞ-da Azərbaycanın səfirliyi fəaliyyət göstərmirdi.

ABŞ vitse-prezidenti Cozef Bayden düzəlişin qəbulunda fəal rol oynamış və dəfələrlə onun ləğv edilməsinə qarşı çıxış etmişdir.

2001-ci il 11 sentyabr hadisələrindən sonra Azərbaycanın beynəlxalq terrorizmlə mübarizədə dəstəyini təmin etmək məqsədilə ABŞ Konqresi Prezidentə düzəlişin hüquqi qüvvəsini dayandırmaq səlahiyyəti vermişdir.

Düzəlişin mətni

MADDƏ 907. AZƏRBAYCANA YARDIM GÖSTƏRİLMƏSİNİN QADAĞAN EDİLMƏSİ

(A) QADAĞA – Prezident Azərbaycan Hökumətinin Ermənistana və Dağlıq Qarabağa qarşı blokadasının və digər güc tətbiqin aradan qaldırılması üçün addımların atdığını müəyyən etməsə və bu haqda Konqresə məruzə etməsə, Azərbaycan Hökumətinə ABŞ tərəfindən bu və ya digər qanunlarla nəzərdə tutulmuş yardım göstərilə bilməz.

(B) QEYD – Prezident qadağanın tətbiq edilməsinin ABŞ-ın milli maraqlarına uyğun olmadığına dair qərara gəlsə və bu haqda Konqresə təqdimat versə, (a) bəndində göstərilən qadağa tətbiq edilməməlidir.

Həmçinin bax

• Cekson-Venik düzəlişi

Xarici keçidlər

• Tomas Qoltsun 907-ci düzəlişin tarixi haqqında məqaləsi (ingilis dilində)
• Cavid Turan. "907-ci düzəliş: kimdir günahkar, ABŞ, yoxsa Elçibəy hökuməti?" ( (az.)). musavat.com. 2015-01-16. 2015-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-17.