Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi
Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı
Ölkə Türkiyə
Şəhər İzmir
Yerləşməsi Karşıyaka
Memarları  • Tamer Başoğlu
 • Erkal Güngören
İnşası 1972—1973 illər
Əziz xatirələr  • Atatürk
 • Zibeydə xanım
 • Qadın hüquqları

Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi — Türkiyənin İzmir ilinin Karşıyaka ilçəsindəki Anayasa Meydanı içərisində yerləşən abidə.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1967-ci ilin mayında qurulan Karşıyaka Atatürk Abidəsi Qurma və İdeallarını Yaşatma Dərnəyi Karşıyakada Mustafa Kamal Atatürkün xatirəsinə abidə qoyulması üçün layihə müsabiqəsi başlatdı.[1][2] 10 noyabr 1971-ci ildə nəticəsi elan olunan müsabiqədə heykəltaraş Tamer Başoğlu ve memar Erkal Güngörenin dizaynı qalib gəldi.[1] Cümhuriyyətin elan edilməsinin 50. ili şərəfinə qərarlaşdırılan və 1.2 milyon lirəyə başa gəlməsi planlanlaşdırılan abidə karşıyakalıların ianələriylə 1972-ci ildə inşa edilməyə başlandı və 26 oktyabr 1973-cü ildə mərasimlə açıldı.[1][3][4][5] 2015-ci ilin mayında baxımsızlıq və korroziya səbəbiylə pis vəziyyətdə olan abidənin dağıdılaraq yerinə daha böyüyünün tikiləcəyi deyildi.[6][7][8] İzmir Valiliyi abidənin "can və mal təhlükəsizliyi üçün risk yaratdığını" bildirdi.[9] İzmir 1 saylı Mədəniyyət Mülklərinin Qorunması üzrə Bölgə Komitəsi də abidənin "tarixi abidə" olmadığını bildirərək yenilənməsinə icazə verdi.[10] 2017-nin aprelində təşkil edilən tenderdən sonra 6.8 milyon lirə xərc qarşılığında firma ilə müqavilə imzalandı.[11] 12 iyun 2017-ci ildə abidənin dağıdılması reallaşdı.[4][5] Bələdiyyənin dağıdılma qərarının rəddi üçün açılan məhkəmədə daha əvvəl prosesi dayandırma tələbi, daha sonra da məhkəmənin özü idarə məhkəməsi tərəfindən rədd edildi.[12][13][14] Təxminən bir il çəkən tikinti işlərinin ardınca tamamlanan abidənin açılışı 2018-ci ildə həyata keçdi.[15] Abidənin altındakı 110 m2lik ərazidə yaradılan Qadına Hörmət Muzeyi 3 noyabr 2018-də qonaqlara açıldı.[16][17][18] Muzeydə cümhuriyyət tarixində yeri olan yüz qadının həyat hekayələri toplandı.[19] Abidə 2018 Beynəlxalq Daşınmaz Əmlak Mükafatlarında Çox Məqsədli İstifadə Məkanlarının İnkiaf Etdirilməsi və İctimai İstifadə Ərazilərinin İNkişaf etdirilməsi kateqoriyalarında həm Avropa Mükafatına, həm də Dünya Mükafatına layiq görüldü.[20][21][22]

Memarlığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abidə yerdən əyri formasında çıxan və bürünüc kəmərdən keçdikdən sonra dik olaraq yuxarı qalxan yeddi beton tikilidən ibarətdir.[1][4][23] Atatürkün Prinsiplərinə ithafən əvvəl altı ədəd olması planlaşdırılan tikililər Ədalət Partiyasının üzvü olan İzmir Bələdiyyə Başçısı Osman Kibarın etirazı nəticəsində yeddiyə qaldırıldı.[4] Tikililərin yüksəldilməsi Türkiyədə qadın hüquqlarının inkişafını göstərir.[1] Bürünc kəmərin mərkəzində Mustafa Kamal Atatürkün qabartması, digər tərəflərdə Zibeydə xanım, mərmi daşıyan, qucağındakı uşaq ilə diz çökən, səsvermə qutusu qarşısında səs vermək üçün növbə gözləyən, kitab yazan və oxuyan bir neçə qadın, zeytun budağı daşıyan bir uşaq, maşın və fabrik qabartmaları yerləşdirilib.[1]

Orijinal abidənin hündürlüyü 1,554 m (5,098 ft), yerdən 38 m (125 ft) hündürlükdə başlayan bürünc kəmərin yüksəkliyi 14 m (46 ft), eni 65 m (213 ft) idi.[1][5][7] Böyüdülərək yenilənən abidənin tikilililərinin ən alçağı 355 m (1,165 ft), ən hündürü 417 m (1,368 ft), yerdən 9 m (30 ft) hündürlükdə başlayan bürünc kəmərin yüksəkliyi 35 m (115 ft)-dir.[6][7][24][25]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 "Karşıyaka Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı Hakkında Değerlendirme ve Öneriler". Mimarlar Odası İzmir Şubesi. 6 Haziran 2017. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  2. ↑ "Karşıyaka Atatürk Anıtı Yarışması Açıldı". Milliyet. 10 Mayıs 1971.
  3. ↑ "Karşıyaka Anıtı". Milliyet. 21 Mayıs 1973.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 "Yıkımlar Zincirinde Bir Halka ve Karşıyaka Atatürk, Zübeyde Hanım ve Kadın Hakları Anıtı" (PDF). Nisan 2018. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 "Yok Olan Değer: Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı". Temmuz-Ağustos 2017. 2021-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019. (#first_missing_last); (#first_missing_last)
  6. ↑ 6,0 6,1 "Karşıyaka'da anıt gerginliği büyüdü". CNN Türk. 30 Mayıs 2017. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 "Kadın Hakları Anıtı yükselecek". İzmir. 22 Temmuz 2015. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  8. ↑ "Karşıyaka'da 'Anıt' tartışması". 24 Mayıs 2017. 2017-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  9. ↑ "Karşıyaka'nın simgesi olan Anıt için Valilikten rapor geldi". 30 Mayıs 2017. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  10. ↑ "Koruma Kurulu'ndan Karşıyaka Anıtı'na Onay". İnşaat Deryası. 8 Haziran 2017. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  11. ↑ "Karşıyaka MHP'den anıt çıkışı". 29 Mayıs 2017. 2017-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  12. ↑ "Anıt'a dava açtılar". İzmir. 26 Mayıs 2017. 2017-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  13. ↑ "Karşıyaka'daki anıt için yürütmeyi durdurma talebine ret". 29 Temmuz 2017. 2019-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  14. ↑ "Karşıyaka'da Anıt davasını belediye kazandı". İzmir. 3 Kasım 2017. 2020-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  15. ↑ "Karşıyaka, Selda Bağcan konserine hazırlanıyor". Haberturk.com. 9 Mayıs 2018. 2018-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  16. ↑ "En anlamlı müze, açılış için gün sayıyor 'Kadına Saygı Müzesi' 3 Kasım'da açılıyor". Haberturk.com. 28 Ekim 2018. 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  17. ↑ "Başkan Akpınar Karşıyaka anıtının açılışında konuştu: Görev sürem boyunca yaptığım en anlamlı iş!". 3 Kasım 2018. 2019-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  18. ↑ "Karşıyaka'nın 'Kadına Saygı Müzesi' açıldı". 4 Kasım 2018. 2021-07-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  19. ↑ "Kadına Saygı Müzesi'ne ilgi". 30 Kasım 2018. 2018-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  20. ↑ "Karşıyaka'nın anıtına Avrupa'dan büyük ödül Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı ile alt kısmında ..." Haberturk.com. 30 Ekim 2018. 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  21. ↑ "Karşıyaka'da anıta ödül". İzmir. 9 Aralık 2018. 2018-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  22. ↑ "Heykeltıraş Prof. Tamer Başoğlu'na İngiltere'de üç büyük ödül". 5 Kasım 2018. 2019-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  23. ↑ "Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı". ResearchGate. Ocak 2015. 2021-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  24. ↑ "Karşıyaka'da anıt mesaisi başladı: Ne zaman bitecek?". 13 Haziran 2017. 2018-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
  25. ↑ "Avrupa Konseyi'nin selam durduğu ilçe: Karşıyaka". Haberturk.com. 7 Ocak 2019. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 Temmuz 2019.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Atatürk,_Anası_və_Qadın_Hüquqları_abidəsi&oldid=7163544"