Avstraliya üçün mənbəyə bax

{{səhv salma|Avstriya}}
{{Dövlət
| orijinal_adı                = Commonwealth of Australia
| rəsmi_adı                = '''Avstraliya İttifaqı'''
| adı                = 
| milli_şüarı                = 
| himni                = [[Avstraliya himni]]<br><center>[[Fayl:U.S. Navy Band, Advance Australia Fair (abridged).oga]]<center>
| bayrağı                = Flag of Australia.svg
| gerbi                = Coat of Arms of Australia.svg
| xəritəsi                = Australia (orthographic projection).svg
| rəsmi_dilləri                = '''Federal səviyyədə''' yoxdur
| dini                = 
| paytaxtı                = [[Kanberra]]
| ən_böyük_şəhəri                = [[Sidney]], [[Melburn]], [[Brisben]], [[Pert]], [[Adelaida]]
| etnik_qrupları                = 
| idarəetmə_forması                = [[Konstitusiyalı monarxiya]]
| rəhbərin_titulu1                = [[Kral]]
| rəhbərin_adı1                = [[ΙΙΙ Çarlz]]
| rəhbərin_titulu2                = [[Avstraliya General-Qubernatoru|General-Qubernator]]
| rəhbərin_adı2                = [[Sam Mostyn]]
| rəhbərin_titulu3                = [[Avstraliya Baş nazir|Baş nazir]]
| rəhbərin_adı3                = [[Anthony Albanese]]
| quruluş_növü                = [[Birləşmiş Krallıq]]dan müstəqillik
| quruluş                = 
| quruluş_hadisəsi1                = Federasiya və konstitutsuya
| quruluş_tarixi1                = 1 yanvar, 1901
| quruluş_hadisəsi2                = Avstraliya aktı
| quruluş_tarixi2                = 3 mart, 1986
| ərazisi                = 7,692,024 km<sup>2</sup>
| ərazi_sırası                = 6cı
| su_ərazisi_faizi                = 1.79
| təxmini_əhalisi                = {{increase}} 26,491,700
| təxmini_əhali_sırası                = 53cü 
| təxmini_əhalisi_il                = 2023
| əhalisinin_siyahıya_alınması                = 25,890,773
| əhalisinin_siyahıya_alınması_il                = 2021
| əhalisinin_sıxlığı                = 3.4
| əhalisinin_sıxlığı_sırası                = 192ci
| ÜDM_AQP                = {{increase}} $1.718 trilyon
| ÜDM_AQP_sırası                = 20ci
| ÜDM_AQP_il                = 2023
| ÜDM_nominal                = {{increase}} $1.708 trilyon
| ÜDM_nominal_sırası                = 13cü
| ÜDM_nominal_il                = 2023
| İİİ                = 0.951
| İİİ_il                = 2021
| İİİ_sırası                = 5ci
| İİİ_fərq                = artım
| valyutası                = [[Avstraliya dolları]]
| valyutası_kodu                = AUD
| saat_qurşağı                = [[UTC]]+8, +9.5, +10
| üv_fərq                = 
| yay_vaxtı_saat_qurşağı                = [[UTC]]+8, +9.5, +10, +10.5, +11
| nəqliyyatın_yönü                = sol
| iso3166_kodu                = AU
| internet_domeni                = [[.au]]
| telefon_kodu                = +61
| qeydlər                = 
| demonimi                = Avstraliyalı, '''Auissie'''
| today                = 
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Avstraliyanın interaktiv xəritəsi}}

'''Avstraliya''' və ya rəsmi adı ilə '''Avstraliya İttifaqı''' ({{Dil-en|Commonwealth of Australia}}), <small>oxunuş</small> {{IPA|[əˈstreɪljə]}}, ({{Dil-en|Australia}}, {{Dil-la|austrālis}} "Cənub") — [[Cənub yarımkürəsi]]də yerləşib Avstraliya materikini, [[Tasmaniya]] adasını, [[Hind çayı|Hind]] və [[Sakit okean]]larında yerləşən bir neçə adanı əhatə edən, [[Millətlər Birliyi]]nin üzvü olan dövlət. Sahəsinə görə [[Okeaniya]]da birinci, [[Ölkələrin və ərazilərin sahələrinə görə siyahısı|dünyada altıncı]] yerdədir. Avstraliya İttifaqından şimalda [[Şərqi Timor]], [[İndoneziya]], [[Papua-Yeni Qvineya]], şimal-şərqdə [[Vanuatu]], [[Yeni Kaledoniya]], [[Solomon adaları]], cənub-şərqdə [[Yeni Zelandiya]] yerləşir. Əhalisinin sayı 25 milyona çatır ki, onun da əksər hissəsi ölkənin yüksək [[urbanizasiya]] səviyyəsi ilə seçilən şərq sahillərində yerləşir.<ref>{{cite web|url= http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by%20Subject/1301.0~2012~Main%20Features~Geographic%20distribution%20of%20the%20population~49|title= Geographic Distribution of the Population|accessdate= 21 avqust 2018|archive-date= 2021-04-14|archive-url= https://web.archive.org/web/20210414084634/https://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by%20Subject/1301.0~2012~Main%20Features~Geographic%20distribution%20of%20the%20population~49|url-status= live}}</ref> Paytaxtı [[Kanberra]], ən böyük şəhəri isə [[Sidney]]dir. Ölkənin digər mühüm [[metropolis]] ərazilərinə [[Melburn]], [[Brisben]], [[Pert]] və [[Adelaida|Adelayda]] daxildir ki, bu şəhərlərin də hər birinin əhalisinin sayı 1 milyon nəfərdən çoxdur. Avstraliya təbii sərvətləri ilə məşhurdur. Beləki dünyanın bir çox ölkələri Avstraliyadan dəmir filizləri, eləcədə Uran filizi alırlar. Avstraliyada böyük qızıl mədənləri var. Buradan hər gün küllü miqdarda qızıl alınır.

Avstraliya ərazisi təqribən 60 min il əvvəldən etibarən [[Avstraliya aborigeni|Avstraliya aborigenləri]] tərəfindən məskunlaşmış ərazi olmuş, 18-ci əsrin sonlarından etibarən isə bu əraziyə ingilis müstəmləkəçiləri gəlməyə başlamışdır. Avstraliya aborigenlərinin danışdığı dillər öz sinfinə görə [[Avstraliya dilləri|250 qrupa]] bölünür. 1606-cı ildə qitənin [[hollandlar]] tərəfindən kəşf edilməsindən sonra bu ərazi Yeni Hollandiya adlandırılmışdır. 1770-ci ildə [[Böyük Britaniya]] Avstraliyanın şərq sahillərini kəşf etmiş və bura ərazi iddiası irəli sürmüşdür. 26 yanvar 1788-ci il tarixindən etibarən britaniyalılar öz ölkəsində qaydalara tabe olmayan şəxsləri [[Yeni Cənubi Uels]] əyalətindəki koloniyalara sürgün etməyə başlamışdır. Həmin tarix hal-hazırda Avstraliyanın milli bayramı olaraq hər il müntəzəm şəkildə qeyd olunur. İllər keçdikcə bu əraziyə köç edənlərin sayı da stabil şəkildə artmağa başlamış və artıq 1850-ci ilə qədər qitənin böyük hissəsi kəşf olunmuş, həmçinin özünü idarəetmə hüququna sahib olan beş kral koloniyası qurulmuşdur. 1 yanvar 1901-ci ildə altı koloniya federasiyalaşmaq barədə qərar qəbul etmiş və Avstraliya İttifaqı formalaşmışdır. Altı ştat və on federal ərazidən ibarət olan Avstraliya hazırda stabil liberal demokratik siyasi sistemi ilə idarə olunur.

İnsanlar tərəfindən məskunlaşmış ən düzənlik<ref>{{Cite news|url=http://www.smh.com.au/news/National/Map-from-above-shows-Australia-is-a-very-flat-place/2005/01/21/1106110947946.html|title=Map from above shows Australia is a very flat place|date=21 yanvar 2005|last=Macey|first=Richard|publisher=The Sydney Morning Herald|accessdate=21 avqust 2018|archive-date=2017-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010152047/http://www.smh.com.au/news/National/Map-from-above-shows-Australia-is-a-very-flat-place/2005/01/21/1106110947946.html|url-status=live}}</ref> və ən quru qitə olan Avstraliyanın sahəsi 7,617,930 kvadrat kilometrdir.<ref>{{cite web | url = https://www.australia.gov.au/about-australia/our-country/the-australian-continent | title = The Australian continent | publisher = Bureau of Meteorology | accessdate = 21 avqust 2018 | archive-date = 2020-04-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200417071948/https://www.australia.gov.au/about-australia/our-country/the-australian-continent | url-status = live }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.ga.gov.au/scientific-topics/national-location-information/landforms/deserts | title = Deserts | work = Geoscience Australia | publisher = Australian Government | accessdate = 21 avqust 2018 | archive-date = 2014-06-05 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140605132206/http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/landforms/deserts.html | url-status = live }}</ref> Ərazinin olduqca böyük olması səbəbilə ölkədə müxtəlif relyef formalarına rast gəlmək mümkündür. Belə ki, Avstraliyanın mərkəzi hissəsi [[səhra]]<nowiki></nowiki>larla, şimal-şərq hissəsi tropik meşələrlə, cənub-şərq hissəsi isə [[dağ]]<nowiki></nowiki>larla əhatə olunmuşdur.<ref name="auto">{{cite web |url=http://www.environment.gov.au/parks/national-landscapes/index.html |title=Parks and Reserves—Australia's National Landscapes |publisher=Environment.gov.au |date=23 noyabr 2011 |accessdate=21 avqust 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120104114011/http://environment.gov.au/parks/national-landscapes/index.html |archivedate=4 yanvar 2012 }}</ref> Buna baxmayaraq, [[əhali sıxlığı]] hər kvadrat kilometrə 2.8 nəfər düşür ki, bu da dünyada ən aşağı göstəricilərdən biri hesab olunur. Avstraliya dağ-mədən sənayesi, telekommunikasiya, bankçılıq və emaledici sənaye sahələrindən yüksək gəlir əldə edir.<ref>{{cite book|last=Cassen|first=Robert |authorlink= Robert Cassen|title=Rich Country Interests and Third World Development |publisher=Taylor & Francis |year=1982 |location=United Kingdom|isbn=978-0-7099-1930-8}}</ref><ref>{{cite web |url=http://finance.ninemsn.com.au/newsbusiness/8362821/australia-wealthiest-nation-in-world-report |title=Australia, wealthiest nation in the world |date=20 oktyabr 2011 |accessdate=21 avqust 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120721013637/http://finance.ninemsn.com.au/newsbusiness/8362821/australia-wealthiest-nation-in-world-report |archivedate=21 iyul 2012 |df= }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.smh.com.au/executive-style/luxury/australians-the-worlds-wealthiest-20111101-1mt2r.html|title=Australian's the world's wealthiest|date=31 oktyabr 2011|accessdate=21 avqust 2018|work=The Sydney Morning Herald|archive-date=2014-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20140710153747/http://www.smh.com.au/executive-style/luxury/australians-the-worlds-wealthiest-20111101-1mt2r.html|url-status=live}}</ref> Avstraliya aborigenlərinin qaya üzərində çəkdiyi rəsmlər isə dünyanın ən qədim və ən zəngin incəsənət nümunələrindən hesab edilir.

Dünyada nominal ÜDM-nin həcminə görə 13-cü, [[alıcılıq qabiliyyəti pariteti]] göstəricisinə görə 19-cu yerdə qərarlaşan Avstraliya yüksək [[İnkişaf etmiş ölkələr|inkişaf etmiş]] ölkədir. Adambaşına düşən gəlirin səviyyəsinə görə dünya ölkələri arasında 10-cu yeri tutan bu ölkənin çox böyük gəliri var.Regional güc hesab olunan Avstraliya hərbi xərclərin həcminə görə 13-cü yerdədir.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/2018-04/sipri_fs_1805_milex_2017.pdf |access-date=2018-08-21 |archive-date=2018-05-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180502201938/https://www.sipri.org/sites/default/files/2018-04/sipri_fs_1805_milex_2017.pdf |url-status=live }}</ref> Ölkə əhalisinin 26%-ni immiqrantlar təşkil edir ki, bu da dünya ölkələri arasında 9-cu ən yüksək göstəricidir.<ref>{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by+Subject/2071.0~2016~Main+Features~Cultural+Diversity+Article~20?OpenDocument&ref=story|title=Main Features — Cultural Diversity Article|first=c=AU; o=Commonwealth of Australia; ou=Australian Bureau of|last=Statistics|website=www.abs.gov.au|access-date=2018-08-21|archive-date=2017-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010154326/http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by+Subject/2071.0~2016~Main+Features~Cultural+Diversity+Article~20?OpenDocument&ref=story|url-status=dead}}</ref> Həyat keyfiyyəti, tibb, təhsil, iqtisadi və mülki azadlıqlar, həmçinin siyasi hüquqların yüksək səviyyədə təmin olunması nəticəsində Avstraliya hazırda qlobal [[insan inkişafı indeksi]]nə görə ikinci yerdədir.<ref name="World Audit">{{cite web|url=http://www.worldaudit.org/countries/australia.htm|title=Australia: World Audit Democracy Profile|work=WorldAudit.org|accessdate=21 avqust 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071213032213/http://www.worldaudit.org/countries/australia.htm|archivedate=14 dekabr 2007|deadurl=no}}</ref> Avstraliya hal-hazırda [[BMT]], [[G20]], [[Millətlər Birliyi]], [[ANZYUS]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı]], [[Dünya Ticarət Təşkilatı]], [[Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlığı]], Sakit Okean adaları forumu və [[Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası]] kimi təşkilatların üzvüdür.

== Etimologiya ==
Avstraliya adı latıncada "cənubdan cənuba aid olan" mənasını verən Australis sözündən törəmişdir. [[Roma]] sivilizasiyası zamanına aid cənubdakı bilinməyən bir ölkə mənası (terra australis incognita) bənzər bir yerin, orta əsrlər coğrafiyasında da alov tapıldığını göstərir, ancaq bu məlumatlar hər hansı bilinən bir qitə məlumatı ehtiva etməməkdədir. Latıncadakı Terra Australis Incognita termini Cənubdakı (Australis) Bilinməyən (Incognita) Torpaq parçası (Terra) mənasını verməkdədir. 14 may 1606-cı ildə, [[Vanuatu]]ya ayaq basan Pedro Fernandes de Queiros,[[Cənub]] yarımkürəsindəki bütün quru mülkiyyətinin İspaniya Krallığına aid olduğunu iddia etmiş və qitəni Austrialía deş Espíritu Santo şəklində adlandırmışdır. [[Flamand dili]]ndə Australische sözü də, Bataviadakı flamandlar tərəfindən, 1638-ci ildən əvvəl, cənubda kəşf edilmiş yeni yerləri adlandırmaq üçün istifadə edilirdi. "Australia" sözünün ingilis dilində ilk istifadəsi isə 1692-ci ildə Qabriel de Foyininin yazdığı Les Aventures də Jacques Sadeur rəqs la Découverte et le Voyage de la Terre Australe adlı fransızca romanının, 1693-cü ildəki tərcüməsində görülmüşdür. Daha sonralar, 1765-ci ildə, Aleksandr Dalrimpl bu sözü, Luis Vaes de Torresin 1606-cı ildə [[Papua Yeni Qvineya]]nın cənub sahillərinə etdiyi səyahətini təsvir etdiyi kitabını ingiliscəyə çevirərkən istifadə etmişdir. Dalrimpl ayrıca Avstraliya sözünü, An Historical Collection of Voyages and Discoveries en the South Pacific Ocean (1771) adlı əsərində bütün Okeaniya bölgəsini təyin etmək üçün istifadə etmişdir.

XX əsrin əvvəllərinə aid Azərbaycandilli mənbələrdə '''Huland-Cədid''' (حولاند جديد) adlandırılmışdır.<ref>Qənizadə Sultan Məcid, Lüğət rusi və türki, Австралия — حولاند جديد — һуланд-джадид</ref>

== Tarix ==
[[Fayl:Aboriginal Art Australia.jpg|thumb|left|Aborigenlərin 3.000 il yaşı olan qayaüstü rəsmləri. Kakadu milli parkı.]]
Avstraliyadakı ilk insan məskunlaşmalarının 42.000 ilə 48.000 il əvvəl ortaya çıxdığı təxmin edilməkdədir. İlk Avstraliyalılar günümüzdəki Avstraliya yerli xalqı olan Aborigenlərin atalarıdır. Quru əlaqələri və ya qısa məsafəli suları keçərək [[Cənub]]-şərqi Asiyadan, əraziyə yerləşmişlər. Bu insanların çoxu təbiət insanı idi.

Adada yaşayan digər bir yerli xalq olan Torres Streyt Yerliləri etnik olaraq [[Malayziya]] mənşəlidir. Bu insanlar Torres Streit Adaları və Kvinsləndin şimal ucqarlarındakı müxtəlif bölgələrdə yaşayırdılar. Mədəni vərdişləri Aborigenlərdən diqqətə çarpacaq qədər fərqlidir.

Avstraliya qitəsini rəsmi qeydlərə görə kəşf edən ilk Avropalı, Hollandiyalı səyyah Villem Canszundur. Canszun Keyp York yarımadasını 1606-cı ildə tədqiq edib. 17-ci əsr boyunca, Hollandiyalılar bütün qərb və şimal sahil xəttinin xəritəsini çıxarmış və buraları Nyu Holland olaraq adlandırmışdılar. Ancaq hər hansı bir yaşayış yeri qurma səyi göstərməmişdilər. 1770-ci ildə [[Ceyms Kuk]], Avstraliyanın şərq sahillərinə səfər etmiş, bölgənin xəritəsini çıxarmış, [[Yeni Cənubi Uels]] olaraq adlandırdığı bölgəni Britanya torpaqlarına qatdığını elan etmişdir. Səfərlər nəticəsi edilən kəşflər, qitənin istismarı üçün, sürətlə məhkumların və məhbusların işçi olaraq işlədildiyi koloniyaların qurulmasını təmin etmişdir.

Britanya Dənizaşırı Koloniyaları qitədə ilk dəfə Yeni Cənubi Uels koloniyası ilə, 26 yanvar 1788-ci ildə Kapitan Artur Fillip tərəfindən Port Ceksonda bir yaşayış yeri yaradılması ilə başlamışdır. Bu tarix daha sonra Avstraliyanın milli günü elan edilmişdir (Australia Day). İndiki vaxtda [[Tasmaniya]] olaraq bilinən, Van Diemen's Landa məskunlaşma 1803-cü ildə başlamışdır. [[Birləşmiş Krallıq]], 1829-cu ildə Avstraliyanın qərb hissəsini idarə altında saxlamaqda idi. Yeni Cənubi Uelsin müxtəlif hissələrində yeni və ayrı koloniyalar yaradıldı; Cənubi Avstraliya (1836), Viktoriya (1851) və Kvinslənd (1859). Şimal Əraziləri, Cənubi Avstraliya əyalətinin bir parçası olaraq 1863də quruldu. Cənubi Avstraliya, bir sərbəst əyalət olaraq qurulmuş və heç bir zaman digər koloniyalarda olduğu kimi məhkum və məhbusların işlədildiyi bir cəzası koloniya olmamışdır. Günahkarların gətirilməsi 1840 və 1864 illəri arasında fasilələrlə davam etdirilmişdir.

=== Avstraliyanın kəşfi ===
[[Fayl:Australia discoveries by Europeans before 1813 en.png|thumb|left|250px|Avstraliyanın avropalı səyyahlar tərəfindən tədqiqi]]
Bir çox müəlliflər Avropalıların Avstraliyaya hələ 16-cı əsrdə ziyarət etdiyini sübut etməyə çalışmışlar. Məsələn, Makintayr Kennat və başqaları Portuqallar gizli şəkildə XVI əsrin 20-ci illərində Avstraliyanı kəşf etmişdilər<ref>McIntyre, K. G. (1977) ''The Secret Discovery of Australia, Portuguese ventures 200 years before Cook'', Souvenir Press, Menindie ISBN 028562303 6</ref>.Onların tərəfindən sübut kimi [[Depin]] xəritələrində "Jav-Lya-Qrand" yazısının olması verilir.Buna baxmayaraq Depin xəritələri o dövrdə məlum olan coğrafi biliklərin tamamlanmamış vəziyyətini əks etdirir<ref>Robert J. King, "The Jagiellonian Globe, a Key to the Puzzle of Jave la Grande", ''The Globe: Journal of the [[Australian and New Zealand Map Society|Australian Map Circle]],'' no.62, 2009, pp.1–50.</ref>.Baxmayaraq ki avropalıların Avstraliyanı hələ 17-ci əsrdən əvvəl ziyarət etməsi haqqında fərziyyələr böyük maraq cəlb edir, bu fərziyyələr bir qayda olaraq mübahisəli hesab edilir.

Avstraliyanın kəşfi 1606-cı ildə baş verib. İlk dəfə olaraq Villem Yanson ''Duyfken'' gəmisində Avstraliya sahillərinə yan aldı<ref>J.P.Sigmond and L.H.Zuiderbaan(1979)''Dutch Discoveries of Australia''.Rigby Ltd, Australia. p.19–30 ISBN 0-7270-0800-5</ref>.O, bu ərazini Yeni Hollandiya adlandırdı və ərazinin [[Hollandiya]]nın malikənəsi olduğunu bəyan etdi. Həmin il başda Pedro fernandos Kiros olmaqla ispan ekspedisiya heyəti Yeni Hibrid adalarına ayaq basdılar və buranın cənub qitəsi olduğunu nəzərə alaraq ərazinin adını Müqəddəs ruhun cənub torpağı olaraq adlandırdılar.

1642-ci ildə hollandiyalı [[Abel Tasman]] əraziyə ekspedisiya etmişdir. Bu ekspedisiya gedişatında gələcəkdə [[Tasmaniya]] adlandırılacaq torpağı və [[Yeni Zelandiya]]nı kəşf etdi. Bu hadisə Avstraliyanın tədqiqində böyük təkan oldu. O, 1644-cü ildə ikinci ekspedisiya zamanı Avstraliyanın şərq sahilindən keçərək Yeni Qvineyanın cənub sahilinə çatmışdır. O, Yeni Qvineya və Avstraliya arasında yerləşən Torres keçidindən keçərək qərb istiqamətində gəmi ilə irəliləməyə davam edirdi. Son nəticədə onun əməyi nəticəsində xəritələrdə Avstraliyanın qərb sahili təsvir olundu. Avstraliyanın öyrənilməsində [[Ceyms Kuk]]un xidmətləri də böyük olmuşdur.

== Ərazi ==
{{Avstraliya|float=right}}
Avstraliya altı ştatdan, iki materik ərazisindən və digər daha kiçik ərazilərdən təşkil olunmuşdur. Ştatlar [[Viktoriya]] (VIC), [[Qərbi Avstraliya]] (WA), [[Kvinslend]] (QLD), [[Yeni Cənubi Uels]] (NSW), [[Tasmaniya]] (TAS) və [[Cənubi Avstraliya]] (SA) hesab olunur. İki əsas materik ərazisi isə Şimal ərazisi (NT) və Avstraliyanın paytaxt ərazisidir (ACT). Ərazilərin statusu ştatların statusundan çox fərqlənmişdir. Fərq ondan ibarətdir ki, Avstraliyanın federal parlamenti ərazilərin parlamentinin bütün qərarlarını ləğv edə bilər. Lakin ştat parlamentlərinin qərarlarını Federal parlament yalnız Avstraliya kostitusiyasının 51-ci paraqrafında qeyd olunmuş hallarda ləğv edə bilər. Bütün digər məsələlər isə ştatın öz həvaləsində qalır — səhiyyə, təhsil, hüquq-intizam, nəqliyyat, yollar və daxili idarəçilik.

Hər bir ştat və materik ərazisi öz qanunverici orqanına malikdir: Şimal ərazisində, Avstraliyanın paytaxt ərazisində və Kvinslenddə birpalatalı orqan, digər ştatlarda isə ikipalatalı. Aşağı palata ''Qanunverici assambleya'', yuxarı palata isə ''Qanunverici məclis'' adlandırılır.

Avstraliya ittifaqı-Cənub yarımkürəsində yerləşən və sahəsi 7 692 024 kм² olan dövlətdir<ref name="Area">{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/area-of-australia-states-and-territories.html|title=Area of Australia – States and Territories|3=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20110419090836/http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/area-of-australia-states-and-territories.html|url-status=live}}</ref>.
Ərazisinə görə [[Rusiya]], [[Kanada]], [[Çin]], [[ABŞ]] və [[Braziliya]]dan sonra 6-cı ən böyük ölkədir. Avstraliya, dünyanın ən kiçik qitəsidir.Yer planetinin quru hissəsinin 5%-ını tutur<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/australias-size-compared.html|title=Australia's Size Compared|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110422100338/http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/australias-size-compared.html|url-status=live}}</ref>.Onun tərkibinə-Avstraliya materiki(Tasmaniya adası daxil olmaqla)sahəsi 7 659 861&nbsp;km²(digər sahilyani adaların sahəsi 32 163 kм²-dir),Kokos adaları(Kilinq) 14 kм²lik sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/cocos-keeling-islands.html|title=Cocos (Keeling Islands)|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1GiNOUG?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/cocos-keeling-islands.html|url-status=dead}}</ref>,Milad adası-135 kм²lik sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/christmas-island.html|title=Christmas Island|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1H0QTBg?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/christmas-island.html|url-status=dead}}</ref>,Aşmor və Kartye adaları-2&nbsp;km²lik sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/ashmore-and-cartier-islands.html|title=Ashmore and Cartier Islands|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1H6qLc6?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/ashmore-and-cartier-islands.html|url-status=dead}}</ref>,Xerd və Makdonald adaları-370 kм²lik sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/heard-and-mcdonald-islands.html|title=Heard and McDonald Islands|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1HHkTX2?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/heard-and-mcdonald-islands.html|url-status=dead}}</ref>,Norfolk adası-35&nbsp;km²-liq sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/norfolk-island.html|title=Norfolk Island|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1HMjfDL?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/norfolk-island.html|url-status=dead}}</ref>,Korall dənizinin adaları-3 kм²lik sahəsiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/coral-sea-islands.html|title=Coral Sea Islands|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1HD6v7r?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/coral-sea-islands.html|url-status=dead}}</ref> və Avstraliyanın Antarktidadakı əraziləri-6,1 milyon kм²lik ərazisiylə<ref>{{cite web|url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/australian-antarctic-territory.html|title=Australian Antarctic Territory|publisher=Geoscience Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/5y1HRwLHC?url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/remote-offshore-territories/australian-antarctic-territory.html|url-status=dead}}</ref> daxildir. Avstraliyanın şimal və şərq sahillərini Sakit okeanın dənizləri yuyur: Arafur, Korall, [[Tasman dənizi|Tasman]], Timor dənizləri; qərb və cənub sahillərini isə Hind okeanı. Avstraliyanın yaxınlığında iri adalar olan Yeni Qvineya və Tasmaniya adaları yerləşir. Avstraliyanın şimal-şərq sahili boyu 2000 kilometr uzunluğunda dünyanın ən böyük korall rifi olan-Böyük sədd rifi uzanır.Avstraliya nəhəng bir dövlətdir hansı ki,qərbdən şərqə 4000 kilometr,şimaldan cənuba isə təxminən 3860 kilometr uzanır.Materikin kənar nöqtələri: şimalda-York burnu(10&nbsp;°C. e.),cənubda-Sot-İst-Keyp burnu(39&nbsp;°C. e.),qərbdə-Stip-Poynt burnu(114° ş. u.),şərqdə isə Bayron burnu(154° ş. u.).Avstraliyanın sahil xəttinin uzunluğu 59 736&nbsp;km təşkil edir.

=== Təbiəti ===
[[Fayl:Koala climbing tree.jpg|thumb|174x174px|Koala|alt=]]
Avstraliya ərazisinin əksər hissəsinin yarımsəhra və səhralardan ibarət olmasına baxmayaraq burada alp yaylalarından tropik cəngəlliklərə kimi müxtəlif landşaft növlərinə rast gəlinir. Qitənin qədim yaşı, hava şəraitinin müxtəlifliyi, uzun müddətli coğrafi izolyasiya səbəbi ilə Avstraliyanın təbiəti öz müxtəlifliyi ilə seçilir. Təxminən 12 min biocanlı növündən 9 mini endemikdir<ref>{{Cite web |title=Эндемики Австралии |url=http://www.rcio.rsu.ru/webp/class1/potok59/Popova/endem.htm |access-date=2011-11-14 |archive-date=2007-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070522011813/http://www.rcio.rsu.ru/webp/class1/potok59/Popova/endem.htm |url-status=dead }}</ref>.Güllü bitkilərdən 85 %-i,məməlilərdən 84 %-i,quşlardan 45 %-i,sahilyani balıqlardan isə 89 %-i endemik növ sayılır<ref>{{cite web|url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/about-biodiversity.html|title=About Biodiversity|3=|access-date=2011-11-14|archive-date=2005-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20050624185341/http://www.deh.gov.au/biodiversity/about-biodiversity.html|url-status=live}}</ref>.
Avstraliyada olan ən çoxsaylı heyvan növləri:kisəlilər (kenquru,koala,vombatlar), yexidnalar, ördəkburunlar və digərləridir.Quşlardan isə əsasən kakadu,emu və kukabarralara rast gəlinir.Avstraliyada həmçinin dünyada ən çox zəhərli ilanlar olduğu yer sayılır<ref name="Sinha">{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1803026.cms|title=No more the land of snake charmers...|publisher=The Times of India|4=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811133738/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-07-25/india/27815969_1_snake-bites-russell-s-viper-krait-cobra|url-status=live}}</ref>.Avstraliyada çoxlu sayda olan dinqo vəhşi itləri isə avstroneziyalılar tərəfindən b.e. 3.000 il əvvəl materikə gətirilmişdir<ref name="savolainen2004">Savolainen, P. et al. 2004. A detailed picture of the origin of the Australian dingo, obtained from the study of mitochondrial DNA. ''Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America''. 101:12387–12390 PMID</ref>.Bir çox bitki və heyvan növləri aborigenlərin və avropalıların ərazidə məskunlaşmasından sonra məhv olunmuşdular.
Ümumiyyətlə, yüksək və uzun olmayan yaylalar, cənub-şərqdə məhsuldar düzənliklər iştirak etməkdədir. Erozyonla ortaya çıxan əsl ana quru 3 milyard ildən daha yaşlıdır.
# Ərazi istifadəsi
# Əkinçiliyə uyğun torpaqlar: %1
# Otlaqlar: %55
# Meşəlik ərazi: %19
# Digər: %21 (1993 məlumatları)
# Sulanan ərazi: 21.070&nbsp;km² (1993 məlumatları)

==== Təbii resursları ====
[[Fayl:Kalgoorlie The Big Pit DSC04498.JPG|thumb|200px|left|Biq-Pit qızıl yatağı]]
Ölkənin əsas təbii sərvətləri-mineral sərvətlərdir.Avstraliyanın təbii resurs potensialı ilə təminatı orta dünya göstəricisindən 20 dəfə yüksəkdir.Ölkə boksit ehtiyatlarının həcminə görə dünyada birinci yerdədir(dünya ehtiyatlarının 1/3-i və hasilatın 40 %-i),sirkoniy,uran ehtiyatlarının həcminə görə 1-ci yer(dünya ehtiyatlarının 1/3-i) və onun hasilatına görə 3-cü yerdədir(8.022 ton.2009-cu ildə.).Kömür ehtiyatlarına görə isə altıncı yerdədir. Həmçinin çoxlu sayda qızıl,almaz və marqans ehtiyatlarına malikdir.Ölkənin cənubunda və şimal-şərq,şimal-qərb sahillərinin şelf ərazisində az sayda neft və təbii qaz ehtiyatları yerləşir.
İri hıcmdə polimetal ehtiyatları(sink,qurğuşun,mis) Yeni Cənubi Uels ştatının qərbindəki səhralıq ərazidə olan Broken-Hill yatağında cəmləşib.

Uran ehtiyatları materikin müxtəlif ərazilərində: şimalda(Arnemlend yarımadası)-Saut və İst-Alligeytor çaylarının yaxınlığında,Cənubi Avstraliya ştatında-from gölünün yaxınlığında, Kvinslənd ştatında-Meri-Katlin və ölkənin qərbində-Yillirri yatağı.
[[Fayl:Reliefmap of Australia.png|thumb|180px|Avstraliyanın topoqrafik xəritəsi]]
Qədim Qondvana materikinin bir hissəsi olan Avstraliya platforması digər materiklərdən çox uzaqda yerləşib. Avstraliyanın şərqində çox qədim, alçaq ''Böyük Suayrıcı dağ silsiləsi'' yerləşir. O,ayrı-ayrı massivlərdən ibarətdir və onlardan ən hündür Avstraliya Alpları massividir.Bu dağların cənub hissəsi nisbətən hündürdür. Avstraliyanın ən hündür zirvəsi ''Kostyuşko (2230 m)'' burada yerləşir. Qərbə getdikcə bu dağlar alçalaraq çökmə süxurlarla örtülü ''Mərkəzi Ovalığa(mərkəzi adlana da ,ancaq materialın şimalında yerləşir)'' keçir. Bu düzənliyin [[Eyr gölü]] rayonu okean səviyyəsindən ''-16 m'' aşağıdadır<ref>{{cite web|url=http://www.australianexplorer.com/interesting_facts.htm|title=Australian Facts|publisher=Australia|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-09-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20110903113653/http://www.australianexplorer.com/interesting_facts.htm|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/highlow.htm|title=Highest and Lowest Points|publisher=Worldatlas|lang=en|5=|access-date=2011-11-14|archive-date=2011-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110824111026/http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/highlow.htm|url-status=live}}</ref>. Bu ərazi Avstraliyanın ən alçaq nöqtəsi hesab edilir.Murrey və Darlinq düzənlikləri eyniadlı çayların əmələ gətirdiyi çöküntülər nəticəsində yaranmışdır. .
Avstraliya platformasının qərb hissəsi bir qədər qalxmaya məruz qalmışdır.Burada hündürlüyü 300–500 metr olan ''Qərbi Avstraliya yaylası'' yerləşir. Burada yayla, yüksəklik və denudasion düzənliklər geniş yer tutur. Platformanın qərb hissəsi heç vaxt dəniz altında qalmamışdır. Yaylanın səthi qədim dağların aşınması nəticəsində yaranan qalın qırıntı materialları ilə örtülmüşdür.
Avstraliya yeganə materikdir ki, burada dağ buzlaqları və fəaliyyətdə olan vulkanlar yoxdur. Avstraliyada hündür dağların olmaması və buradakı dağların qar xəttindən aşağıda yerləşməsi nəticədə burada buzlaqlar yaranmır. Vulkanların olmamasına səbəb Avstraliyanın qədim platforma üzərində olmasıdır. Avstraliya, orta yüksəkliyinə görə, materiklər arasındaaxırıncı yerdədir (orta hündürlüyü ''215 m'')

Avstraliyanın kristallik süxurlardan ibarət olması nəticədə bura filiz faydalı qazıntıları ilə zəngindir. [[Dəmir]], [[boksit]], [[qızıl]], [[uran]] və s. kimi filiz ehtiyatlarının olması sənayenin inkişafına əlverişli şərait yaradır. Həmçinin çökmə süxurların toplandığı ərazilərdə zəngin [[daş kömür]] ehtiyatları vardır. [[neft]] və [[qaz]] ehtiyatlarına da rast gəlinir.

==== İqlimi ====
[[Fayl:Australia-climate-map MJC01.png|thumb|180px|Avstraliyanın iqlim xəritəsi]] Materikin çox hissəsində tropik hava kütləsi və yüksək atmosfer təzyiqi qurşağı üstündür. Burada enən hava axınları, passatlar (xüsusi ilə şərq sahilinə təsir edir) və yağıntısız, aydın, buludsuz hava hakimdir.
Avstraliyanın qərb hissəsinə müxtəlif hava kütlələri maneəsiz daxil olduğu halda Böyük Suayrıcı silsiləsi şərqdən gələn rütubətli okean hava axınlarının qarşısını kəsib, materikin daxilinə buraxmır. Nəticədə Avstraliyanın şərq sahillərinə yağıntı çox, mərkəzi və qərb hissələrinə isə az düşür. Avstraliyada aşağıdakı iqlim qurşaqları var:
# '''Cənub subekvatorial qurşaq''' Avstraliyanın şimalını əhatə edir. Burada yayda (dekabr-fevral) ekvatorial (isti, rütubətli); qışda (Iyun-avqust) tropik (isti, quru) hava kütlələri hakimdir.
# '''Cənub tropik qurşaq''' – materikin mərkəz hissələrini əhatə edir. Burada qurunun geniş sahə tutması kontinental havanın formalaşmasına səbəb olur. 2 tipi var;
## ''rütubətli tropik iqlim''-materikin şərqini əhatə edir. Bura il boyu Sakit okeandan tropik hava bol yağıntı gətirir.
## ''quru səhra tropik iqlim''-materikin daxili və qərb hissəsi üçün səçiyyəvidir.
# '''Cənub subtropik qurşaq'''-materikin cənubunu əhatə edərək 3 iqlim tipi yaradır. Cənub-qərbdə- Aralıq dənizi iqlim tipi, daxili hissədə kontinental, Cənub-şərqdə-ilboyu bərabər rütubətli subtropik iqlim tipi yaranır.
# '''Mülayim iqlim''' – [[Tasmaniya adası]]nın cənub hissəsini əhatə edir. Yay quru, sərin; qış mülayim, rütubətlidir.

=== Daxili suları ===
Avstraliya ərazisinin 60%-ni okeana axarı olmayan hövzə tutur. Ümumiyyətlə, materikdə böyük bolsulu çaylar yoxdur. Daxili səhra və yarımsəhralarda müvəqqəti axara malik olan çaylar var. Belə çaylar [[krik]] adlanır. Materikin ən böyük və nisbətən bolsulu çayı [[Murrey]] (3750&nbsp;km) və onun qolu [[Darlinq]] hesab olunur. Çayların qidalanmasında yağış və yeraltı sular əsas rol oynayır. Yağıntılı dövrdə çaylar daşır. Quraq dövrdə çayın səviyyəsi xeyli aşağı düşür. Çayların suyundan suvarma üçün geniş istifadə olunur.
Avstraliyada çoxlu göl var lakin onlar duzlu və axarsız göllərdir. Materikin ən böyük gölü qumlu ərazidə yerləşən '''[[Eyr gölü]]'''`dür. Onun sahəsi yağıntıların düşməsindən asılı olaraq dəyişir. Avstraliyada səth axarı və çaylar az olsa da, burada ərazinin 1/3 hissəsini tutan Böyük hövzədə artezian sularının böyük ehtiyatı vardır. Böyük artezian hövzəsi materikin mərkəzi hissəsində yerləşir. Şirin su layları ''20 m-dən 2000 m-ə qədər'' dərinlikdə yerləşir və çox böyük ərazidə əhalinin, sənaye kənd təsərrüfatı müəssisələrinin yeganə su mənbəyi hesab olunur.

=== Şəhərləri ===
{|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Avstraliyanən ən böyük şəhərləri
|-
! rowspan=13 width:100|<br>
[[Fayl:Sydney opera house and skyline.jpg|border|100px|Sidney]]<br>[[Sidney]]<br>
[[Fayl:Yarra River & City Skyline.jpg|border|100px|Melburn]]<br>[[Melburn]]<br>
[[Fayl:Story Bridge Panorama.jpg|border|100px|Brisben]]<br>[[Brisben]]<br>
[[Fayl:Newcastle view.jpg|border|100px|Nyukasl]]<br>[[Nyukasl (Avstraliya)|Nyukasl]]<br>
! align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Adı
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Ştat
! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Əhali
| align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Adı
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Ştat
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Əhali
! rowspan=13|<br>
[[Fayl:Perth foreshore panorama.jpg|border|100px|Pert]]<br>[[Pert]]<br>
[[Fayl:View-from-Q1-looking-north.jpg|border|100px|Qold Cost]]<br>[[Qold Kost]]<br>
[[Fayl:City Centre viewed from Mount Ainslie lookout.jpg|100px|Kanberra]]<br>[[Kanberra]]<br
>
[[Fayl:Darwin CBD-2005.jpg|border|100px|Darwin]]<br>[[Darvin (Avstraliya)|Darvin]]<br>
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Sidney]] ||align=left| [[Yeni Cənubi Uels]] ||align=right| 4.504.469 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Hobart]] ||align=left| [[Tasmaniya]] ||align=right| 212.019
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Melburn]] ||align=left| [[Viktoriya (əyalət)|Viktoriya]] ||align=right| 3.995.537 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left| [[Geelong]] ||align=left| [[Viktoriya (əyalət)|Viktoriya]] ||align=right| 175.873
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left| [[Brisben]] ||align=left| [[Kvinslend]] ||align=right| 2.004.262 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Taunnsvill]] ||align=left| [[Kvinslend]] ||align=right| 168.402
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Pert (Avstraliya)|Pert]] ||align=left| [[Qərbi Avstraliya]] ||align=right| 1.658.992 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Kairns]] ||align=left| [[Kvinslend]] ||align=right| 147.118
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Adelaida (Avstraliya)|Adelaida]] ||align=left| [[Cənubi Avstraliya]] ||align=right| 1.187.466 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Tuuvuumba (Kvinslend)|Tuuvuumba]] ||align=left| [[Kvinslend]] ||align=right| 128.600
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Qold Koast (Avstraliya)|Qold Koast]]-[[Tviid Heads|Tviid]] ||align=left| [[Kvinslend]]/[[Yeni Cənubi Uels]] ||align=right| 577.977 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Darvin (Avstraliya)|Darvin]] ||align=left| [[Şimal ərazisi (Avstraliya)|Şimal ərazisi]] ||align=right| 124.760
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Nyukasl (Avstraliya)|Nyukasl]] ||align=left| [[Yeni Cənubi Uels]] ||align=right| 540.796 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Launçeston (Tasmaniya)|Launçeston]] ||align=left| [[Tasmaniya]] ||align=right| 105.445
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Kanberra]] ||align=left| [[Avstraliya Paytaxt Ərazisi]] ||align=right| 351.868 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Alburİ]]-[[Vodonqa]] ||align=left| [[Yeni Cənubi Uels]]-[[Viktoriya (əyalət)|Viktoriya]] ||align=right| 104.609
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Volonqonq]] ||align=left| [[Yeni Cənubi Uels]] ||align=right| 288.984 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Ballarat]] ||align=left| [[Viktoriya (əyalət)|Viktoriya]] ||align=right| 94.088
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Sanşayn Koast]] ||align=left| [[Kvinslend]] ||align=right| 245.309 ||  ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Bendiqo]] ||align=left| [[Viktoriya (əyalət)|Viktoriya]] ||align=right| 89.995
|-
| colspan="9" align=center style="background:#f5f5f5;" | 2009-cu il [[Avstraliya statistika komitəsi]]<ref>{{|url= http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/DetailsPage/3218.02008-09?OpenDocument|título= Australia - Australian Bureau of Statistics|fechaacceso= 8 de marzo de 2011|año= 2011|idioma= inglés}}</ref>
|}
{{clear}}

== Əhali ==
[[Fayl:PortJackson 2004 SeanMcClean.jpg|thumb|294x294px|[[Sidney]] şəhəri.|alt=]]
Avstraliya əhalisi 21 milyon nəfərdən artıqdır. Əhalinin təxminən 60% paytaxt şəhərləri olan [[Sidney]], [[Melburn]], [[Brisben]], [[Pert]] və [[Adelaida]] ətrafında yaşayır.

İndiki Avstraliya əhalisinin əksəriyəti XIX və XX əsrlərdə əsasən İngiltərə, Şotlandiya və İrlandiyadan əraziyə gələn gəlmələrin törəmələridirlər.

XVIII əsrin axırlarına qədər Avstraliyanın əsas əhalisi aborigenlər, Torres boğazı adalarında yaşayan yerli əhali və [[Tasmaniya]] aborigenləri idi. Bu üç etnik qrup arasında mədəni və hətta xarici fərqlər mövcuddur. Avstraliyanın məskunlaşdırılması 1788-ci ildə Avstraliyanın şərq sahilinə Böyük Britaniyadan olan ilk sürgün edilmiş insanların gəmisinin sahilə yan alması və ilk ingilis yaşayış məntəqəsinin Port-Ceksonun(gələcəkdə Sidney) yaradılmasıyla başlanmışdır. İngiltərədən könüllü immiqrasiya isə yalnız 1820-ci illərdə qoyunçuluq təsərrüfatı sürətlə inkişaf etməyə başlayanda geniş vüsət aldı. Avstraliyada qızıl ehtiyatlarının kəşf olunmasından sonra İngiltərədən və digər ölkələrdən əraziyə çoxlu sayda immiqrant kütlələri axın etdi. 10 il ərzində(1851–61)-Avstraliya əhalisinin sayı təxminən 3 dəfə artdı və 1 milyon nəfəri keçdi. 1839–1900 illər arası Avstraliyada 18 min nəfərdən çox alman məskunlaşmışdır, artıq 1890-cı ildə almanlar ərazidə əhali sayına görə ikinci böyük etnik qrup hesab olunurdular. Onların arasında təzyiqdə olan [[lüteranlıq|lüteranlar]], iqtisadi və siyasi mühacirlər-məsələn,hansılarki Almaniyanı 1848-ci il inqilabından sonra tərk etmişdirlər.
1900-cü ildə Avstraliya kaloniyaları federasiya adı altında birləşdilər.Avstraliya millətinin konsolidasiyası XX əsrin ilk onilliklərində sürətləndi haçan ki, Avstraliyanın ümümmilli iqtisadiyyatı təmamilə möhkəmləndi.

İkinci dünya müharibəsindən sonraki dövrdə Avstraliya əhalisinin sayı 2 dəfə artdı.Buna immiqrasiya prossesinin stimullaşdırılması proqramının həyata keçirilməsi nəticəsində nail olundu. 2001-ci ildə Avstraliya əhalisinin 27,4%-i xaricdə doğulan insanlar təşkil edirdi. Onların arasında ən böyük etnik qruplar-britaniyalı, irlandlar, yeni zelandiyalı, italyanlar, yunanlar, niderlandlılar, almanlar, yuqoslaviyalılar, vyetnamlılar və çinlilər idi.

=== Sosial vəziyyət ===
İşsizliyin səviyyəsi 2004-cü ildə 5,1%, 1999-cu ildə 7,5% olmuşdur. 2005-ci ilin yanvar ayından oktyabr ayına kimi işsizliyin səviyyəsi 5,1% olmuşdur.Avstraliyanın müasir tarixində işsizlik səviyyəsinin zirvə nöqtəsi 1992-ci ilin dekabr ayında müşaşidə edilmişdir 10,7% və o vaxtdan bəri durmadan aşağı düşür. 2003-cü ilin iyun ayında işsizliyin səviyyəsi 6,1%, 2004-cü ilin iyun ayında 5,6% olmuş, ümumildikdə 2004-cü ildə 5,1% səviyyəsinə düşmüş və indiyə kimi də həmin səviyyədə qorunur. Əhalinin əmək qabiliyyətli hissəsinin sayı 10,35 milyon nəfərdən azca çoxdur. Məşğul əhalinin 70%-i xidmət sektorunda, 26,4%-i sənayedə, 3,6%-i isə kənd təsər rüfatında çalışır. Gəlirlərin orta səviyyəsi (ölkənin bütün əhalisinə görə hesabladıqda) həftədə təxminən 470 dollar təşkil edir. Ən aşağı gəlir səviyyəsi 250 dollar, ən yüksək gəlir səviyyəsi isə 900 dollardır. Vergilər ödənənə qədər Avstraliyanın işləyən vətəndaşlarının əmək haqlarının orta səviyyəsi bir qədər yüksəkdir – ölkə üzrə orta hesabla illik 53 min Avstraliya dolları (38,95 min ABŞ dolları) və ya aylıq 3245 dollar. Ən yüksək maaşlardan biri dağ-mədən sənayesindədir – ayda təxminən 5000 dollar. Nominal əməkhaqqı ildə orta hesabla 5% artır, real (inflyasiya nəzərə alınmaqla) əməkhaqqı isə ildə təxminən 2–2,4% artır. Əhalinin artım sürəti ildə 1–1,1% təşkil edir və bunun əsasını immiqrasiya təşkil edir. Ölkədə 15 yaşına kimi icbari təşsil qaydası mövcuddur (Tasmaniya ştatında 16 yaşına kimi). Ölkədə ümumi savadlılıq səviyyəsi təxminən 85%-dir. Şəyatın orta uzunluğu kişilər üçün 78 il, qadınlar üçünsə 83 ildir. Sosial təbəqələşmə, yaxud varlılarla kasıblar arasındakı fərq dünya üzrə qəbul olunmuş orta səviyyədən nisbətən çoxdur. Ən aztəminatlı əhalinin 10%-nin payına ölkə üzrə bütün xərclərin 2%-i düşür. Ən varlı əşalinin 10%-nin payına isə bütün xərclərin 25,4%-i düşür. Başqa sözlə, varlı avstraliyalılar kasıb həmvətənlərindən təxminən 12 dəfə yaxşı yaşayırlar.

=== Təhsil ===
[[Fayl:EaglehawkPrimarySchool2.JPG|thumb|250px|İqlxokda ilk dərəcəli məktəb.Viktoriya ştatı]]
Avstraliyada təhsil ili Şimal yarımkürədən fərqli olaraq Fevralda başlayır. Fevral ayında başlayıb Dekabr ayına kimi davam edən təhsil ilində bir çox kurs üçün son müraciət tarixləri Oktyabr ayındadır. Bəzi universitet və peşə məktəbləri bundan başqa semestrarasında da tələbə qəbul edirlər.
Avstraliyada təhsil sistemi beş hissədən ibarətdir:
# İlk və orta dərəcəli məktəblər
# Yüksək təhsilə hazırlıq
# ELICOS təşkilatları: Xarici tələbələr üçün İngiliscə dil təhsili verir. Bundan başqa xüsusi İngiliscə dil məktəbləri və bir çox universitetin öz İngiliscə dil qurumları vardır.
# TAFE: Dövlətin Texniki və Yüksək Təhsil qurumlarıdır, və özəl sektorun əməkdaşlığı ilə staj sistemli peşə təhsili verir.
# Universitetlər.

==== Avstraliyada ali təhsil ====
{{əsas|Avstraliyada ali təhsil }}
Avstraliyada 40 [[universitet]] və 350 [[kollec]] vardır. Orada avstraliyalılardan başqa 300 min də xarici [[tələbə]] təhsil alır. Avstraliya [[diplom]]ları bütün dünyada tanınırlar.

Ölkə ali təhsil sistemi [[Britaniya]] təhsil sistemi üzərində qurulub və ona yüksək təhsil keyfiyyəti, tələbələrin müstəqilliyi və [[elmi tədqiqat]]lara yönəlilik xarakterikdir. Avstraliyada elmi tədqiqatlara hər il böyük məbləğdə dövlət [[vəsait]]i ayrılır. Bir çox Avstraliya [[alim]]i [[Nobel mükafatı]]na layiq görülmüşlər.

Ölkədən kənarda fəaliyyət göstərən ali məktəblər Dövlət təhsil, elm və tədris departamentinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərir.

=== İdman ===
[[Fayl:beach cricket.jpg|thumb|left|çimərlik kriketi [[Pert]] şəhərində.]]
Avstraliyada komanda idman növləri və su idmanı növləri əhali arasında xüsusi məşhurdur.Hökumət bu sferanın inkişafına külli miqdarda vəsait xərcləyir,həmçinin ölkənin iqtisadi vəziyyəti və iqlimi bu sferanın kütləviləşməsinə səbəb olur.Avstraliya komandaları olimpiya oyunlarında,birliy çempionatlarında və digər beynəlxalq yarışmalarda çıxış edir.
İdman ölkənin həyatında o qədər vacib rol oynayır ki, onu hətta "milli din" adlandırıllar.<ref>{{cite web|url=http://www.dfat.gov.au/facts/sporting_excellence.html|title=About Australia: Sporting Excellence|publisher=|lang=en|5=|access-date=2011-11-15|archive-date=2009-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20090301204230/http://www.dfat.gov.au/facts/sporting_excellence.html|url-status=dead}}</ref> Ən məşhur idman növləri-avstraliya futbolu,at qaçışları,motor idman növləri,reqbiliq,kriket,reqbi-yunion və futboldur.<ref>{{cite web |url= http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/DetailsPage/4174.02005-06?OpenDocument |title= 4174.0 – Sports Attendance, Australia, 2005-06 |datepublished= 25 января 2007 гoда |publisher=  |lang= en |6=  |access-date= 2011-11-15 |archive-date= 2010-03-14 |archive-url= https://web.archive.org/web/20100314201843/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs%40.nsf/DetailsPage/4174.02005-06?OpenDocument |url-status= live }}</ref> 2006–2007-ci illərdə keçirilmiş sorğunun nəticələrinə əsasən Avstraliyanın ən böyük şəhərlərində yetkin əhali üçün ən çox maraqlandıran idman növləri kriket,üzgüçülük,tennis,avstraliya futbolu,futbol və reqbilik müəyyən olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://www.sweeneyresearch.com.au/newsPDF/news_pdf_16.pdf|title=Sweeney Sports, "1. Cricket captures ‘most interest’ cap 2. Swimming slips to second place 3. Tennis rebounds 4. AFL continues to fend soccer"|lang=en|4=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070627044809/http://www.sweeneyresearch.com.au/newsPDF/news_pdf_16.pdf|archivedate=2007-06-27|access-date=2011-11-15|url-status=dead}}</ref> Əhalinin özü isə daha çox aerobika,üzgüçülük,qolf,tennis,futbol və ya avstraliya futbolu ilə məşğul olurlar.<ref>{{cite web |url= http://abs.gov.au/AUSSTATS/ABS@.NSF/Latestproducts/4177.0Main%20Features22005-06?opendocument&tabname=Summary&prodno=4177.0&issue=2005-06&num=&view= |title= 4177.0 – Participation in Sports and Physical Recreation, Australia, 2005-06 |datepublished= 14 февраля 2007 гoда |publisher=  |lang= en |6=  |access-date= 2011-11-15 |archive-date= 2009-03-15 |archive-url= https://web.archive.org/web/20090315003300/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/4177.0Main%20Features22005-06?opendocument&tabname=Summary&prodno=4177.0&issue=2005-06&num=&view= |url-status= dead }}</ref> Qadınlar arasında isə netbol oyunu daha çox məşhurdur.Mili idman növü isə de-fakto kriket oldu.<ref>{{cite web|url=http://www.anzstadium.com.au/Events/HomeTeams.aspx|title=ANZ Stadium Home Teams|publisher=|lang=en|5=|access-date=2011-11-15|archive-date=2012-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20120321223656/http://www.anzstadium.com.au/Events/HomeTeams.aspx|url-status=live}}</ref>

== İqtisadiyyat ==
[[Fayl:Sydney skyline.jpg|thumb|350px|Sidneydə işguzar rayonun görünüşü]]
Avstraliyanın iqtisadi və siyasi inkişafının vacib komponentlərindən biri həmişə immiqrasiya olub. Avropalılar bu materiki 1788-ci ildən mənimsəməyə başlayıblar. O zaman [[Yeni Cənubi Uels]] ştatı yaradılmış və bura [[Böyük Britaniya|Britaniya]] ərazisi elan edilmişdir. Avstraliya sakinlərinin əksəriyyəti məhz [[Böyük Britaniya]]dan və [[İrlandiya]]dan gəlmələrdir. [[İkinci dünya müharibəsi]]ndən sonra və xüsusilə, 1960-cı illərdən savadlı və yaxşı planlaşdırılmış, fəal şəkildə yürüdülən immiqrantların cəlb edilməsi siyasəti nəticəsində immiqrasiya güclənib. 1945-ci ildən bəri Avstraliya vətəndaşlarının sayı iki dəfədən çox artıb. Müharibədən dərhal sonra "yaşıl qitə"yə gələnlər əsasən [[Böyük Britaniya]] və [[İrlandiya]]nı, həmçinin [[İtaliya]]nı, [[Yunanıstan]]ı, [[Yeni Zelandiya]]nı və keçmiş [[Yuqoslaviya]] ölkələrini təmsil edirdilər. Son illərdə gəlmələrin strukturunda əsas yerləri Yaxın Şərqdən, [[Asiya]] ölkələrindən və [[Latın Amerikası]]ndan gələnlər tuturlar. Maraqlıdır ki, Avstraliyanın ərazisi demək olar ki, [[ABŞ]]-nin ərazisinə bərabər olduğu halda, burada cəmi 23 milyon nəfərə yaxın əhali yaşayır, başqa sözlə, əhalinin sıxlığı çox aşağıdır – 1 kvadrat kilometrə 2 nəfər. Eyni zamanda, Avstraliya dünyanın ən "şəhərli" ölkələrindən biridir – burada [[urbanizasiya]] səviyyəsi çox yüksəkdir – əhalinin 85%-dən çoxu şəhərlərdə yaşayır. İlk növbədə bu, [[Sidney]] (4,3 mln. nəfər), [[Melburn]] (3,6 mln.), [[Brisben]] (1,7 mln.) və [[Pert]] (1,4 mln.) şəhərləridir.

Avstraliyada iqtisadi islahatlar xüsusilə 1996-cı ildən, millətçilərin və liberalların koalisiyası hakimiyyətə gəldikdən sonra fəal həyata keçirilməyə başlayıb. Hökumət tez bir zamanda büdcənin kəsirini heçə endirib və iqtisadi proseslərə həmkarlar ittifaqlarının təsirini azaldıb, yeni zamanda vergi sistemi islaş edilib və ölkədə müasir sosial təminat sistemi qurulub. Hələ 1980-ci illərdən başlanmış və 1990-cı illərin ortalarında o vaxtadək görünməmiş həcmlərə çatan islaşatlar nəticəsində Avstraliya iqtisadiyyatı radikal şəkildə yenidən qurulub və daxili (həcminə görə çox kiçik) bazardan ixracatyönümlü, dünya bazarında rəqabət qabiliyyətli struktura çevrilib. İslahatlar çərçivəsində [[Avstraliya dolları]]nın "üzən" məzənnəsi tətbiq edilib, əksər gömrük maneələri aradan götürülüb, xarici oyunçuların Avstraliyanın maliyyə xidmətləri bazarına girişi açılıb, dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi şəyata keçirilib.

Nəticədə, 1990-cı illərdə Avstraliya region ölkələri arasında ən yüksək iqtisadi artım templəri nümayiş etdirmişdir. Əlverişli iqtisadi şərait indiyədək qalmaqdadır. 2004-cü ildə ölkədə [[ÜDM]] həcmi alıcılıq qabiliyyəti paritetinə əsasən 611,7 milyard dollar təşkil etmişdir. Əhalinin adambaşına hesabladıqda bu, 30700 dollar deməkdir. 2004-cü ildə ÜDM-in artım tempi 3,5% səviyyəsində qeydə alınmışdır. 2005-ci ildə isə ÜDM 3% artmışdır. 2004-cü ildə inflyasiyanın səviyyəsi 2,4% olmuşdur. Bu göstərici 2003-cü ildə 3,1%-ə, 2002-ci ildə 2,9%-ə, 1999-cu ildə 1,8%-ə bərabər olub.

[[Qızıl]]-valyuta ehtiyatlarının həcmi 35,14 milyard dollar. Xarici borcun həcmi – 308,7 milyard dollar. 1999-cu ildə xarici borcun həcmi cəmi 222 milyard dollar idi. Dövlət borcunun ümumi həcmi ÜDM-in 17,4%-nə bərabərdir. Ölkədə [[sənaye]] istehsalının artımı 2004-cü ildə 1,9%, 1999-cu ildəsə 1,5% təşkil edib.

=== İqtisadi mühit ===
[[Fayl:2006Australian exports.svg|thumb|275px|Avsraliyanın ixracatı.2006-cı ildə.]]
Ümumilikdə, ölkədə əmək qabiliyyətli əhalinin sayı 10,35 milyon nəfərdir. Əhalinin ümumi sayı 20,09 milyon nəfərdir. İqtisadiyyatın saşəvi strukturu: ÜDM-in strukturunda xidmət sektoru üstünlük təşkil edir və ümumi daxili məhsulun 68,4%-ni təmin edir. Daşa 28,2%-i sənaye, 3,4%-i isə kənd təsərrüfatı verir. Avstraliya fəal şəkildə xarici investisiyalarpı cəlb edir. Ölkə iqtisadiyyatına əsas xarici investor ABŞ-dır. 2004-cü ildə Avstraliyaya Amerika investisiyalarının həcmi 227 milyard dollar (bu, ölkə iqtisadiyyatına həmin il ərzində yatırıl
mış bütün sərmayələrin təxminən 30%-dir) təşkil edib. Ümumiyyətlə, Avstraliyada işgüzar mühit investisiyalar üçün kifayət qədər əlverişli kimi qiymətləndirilir, iqtisadi artım prosesləri isə əsas göstəricilərin stabilliyi, inflyasiyanın aşağı səviyyəsi və işsizliyin azlığı ilə səciyyələnir. Büdcə kəsiri problemi ölkə qarşısında durmur. 2004-cü ildə dövlət büdcəsinin profisiti 1 milyard dollar (daxilolmaların ümumi həcmi – 222,7 milyard dollar) təşkil edib. 1999-cu ildə də vəziyyət analoji idi, profisit 1,7 milyard dollara (daxilolmalar – 90,73 milyard dollar) bərabər idi.

=== Vergi sistemi ===
[[Fayl:Tax-Revenues-As-GDP-Percentage-(75-05).JPG|300px|thumb|Vergi gəlirləri]]
Vergi sistemi birbaşa və dolayı vergilərdən ibarətdir. Əsas birbaşa vergi növləri, əksər dünya ölkələrində olduğu kimi, müəssisələrin gəlir vergisi və fiziki şəxslərin gəlir vergisidir. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi proqressiv cədvəl üzrə 0%-dən 47% dərəcəsinədək tutulur. İl ərzində 6000 Avstraliya dollarına qədər gəliri olan fiziki şəxslərdən gəlir vergisi tutulmur. 6000 dollardan 21600 dollara qədər illik gəliri olanlar gəlirlərinin 6000 dolları keçən hissəsinin 17%-ni dövlətə vergi şəklində ödəyirlər. İl ərzində 21600 dollardan 58000 dollara kimi qazananlar 2652 dollar + 21600 dolları keçən məbləğin 30%-i həcmində vergi verirlər. 58000–70000 dollar illik gəliri olanlar 13572 Avstraliya dolları + 58000 dolları keçən hissənin 42%-i həcmində məcburi ödəniş edirlər. Nəhayət, ildə 70000 dollardan artıq pul qazananlar
18612 dollar + 70000 dolları keçən hissənin 47%-i həcmində vergi ödəyirlər.

2006-cı ildən başlayaraq vergilərin strukturunda böyük məbləğlərdən tutulan verginin artımı istiqamətində dəyiikliklər baş verir. Müəssisələrin gəlir vergisi üçün baza dərəcəsi 30%-dir. 155-lik güzəştli dərəcə və 45%-lik dərəcə də tətbiq edilir. Əsas dolayı vergi növü ƏDV-dir. Bunun Avstraliyadakı adı "mal və xidmətlərə görə ümumi vergi"dir. O, 2000-ci ilin iyul ayının 1-dən tətbiq edilib və baza dərəcəsi kimi 10% qəbul olunub. Avstraliyada satılan malların və göstərilən xidmətlərin əksəriyyətinə ƏDV tətbiq edilir. Əgər şirkətin illik dövriyyəhəcmi 50000 Avstraliya dollarını keçmirsə, bu vergi növünü ödəməmək də olar.

=== Bank sistemi ===
[[Fayl:ANZ Docklands.jpg|thumb|250px|Dukland şəhərində bank]]
Avstraliyanın bank sistemi müasir, inkişaf etmiş və mürəkkəbdir. Sistemin başında mərkəzi bank durur və "yaşıl qitə"-də onun adı Avstraliya Ehtiyat Bankıdır. O, inkişaf etmiş demokratik ölkələrin mərkəzi bankları üçün standart funksiyaları yerinə yetirir: ümumdövlət monetar siyasəti həyata keçirir, qiymətlərin stabilliyini və maliyyə sisteminin ümumi stabilliyini dəstəkləyir, qızıl-valyuta ehtiyatlarını idarə edir, hökumətin maliyyə əməliyyatlarını icra edir, dövriyyəyə əskinaslar buraxır, statistik informasiya dərc edir, kommersiya banklarının fəaliyyətinə nəzarət edir. Avstraliyada maliyyə institutlarının çox yayğın şəbəkəsi fəaliyyət göstərir: ilk növbədə, çoxfunksiyalı kommersiya bankları, həmçinin bir sıra bank olmayan maliyyə institutları – tikinti investisiya şirkətləri, kredit ittifaqları, ssuda kapitalı şirkətləri, müxtəlif maliyyə-kredit şirkətləri, eyni zamanda çoxsaylı fondların idarə olunması üzrə şirkətlər və sığortaçılar. Avstraliyada 53 kommersiya bankı mövcuddur və onların aktivlərinin cəmi 1,16 trilyon dollardır. Bu bankların 14-ü sırf Avstraliya banklarıdır. 11-i xarici strukturlara məxsus müstəqil hüquqi şəxslərdir və bəzən məşhur brendlər altında fəaliyyət göstərirlər. Daha 28-i isə xarici bankların şöbələri və filiallarıdır (ABN AMRO, Bank of Cşina, Bank of America, Bank of Tokyo-Mitsubisşi, Barclays Bank, BNP Paribas, Citibank, Credit Suisse, Deutscşe Bank, ŞSBC Bank, ING Bank, JP Morgan Cşase, Mizuşo Corporate Bank, Rabobank Nederland, Royal Bank of Canada, Societe Generale, State Bank of India, Royal Bank of Scotland, Taiwan Business Bank, UBS, WestLB və başqaları).

== Dövlət rəmzləri ==

== Siyasət ==
Son onilliklər Avstraliyanın beynəlxalql əlaqələri [[ANZUS]] birliyi vasitəsilə [[ABŞ]] və [[Yeni Zelandiya]] ilə,cənub-şərqi asiyayla [[ASEAN]] birliyi vasitəsilə,[[Sakit okean adalarının forumu]] vasitəsilə [[Okeaniya]] ilə həyata keçirilir. 1996–2007-ci illər arası hakimiyyətdə olan Hovard Conun hökuməti öz siyasətini ənənəvi tərəfdaşları olan [[ABŞ]] və [[Böyük Britaniya]] ilə sıx əlaqələrin qurulmasına yönəltmişdir. Hökumət regional dövlətlərlə dostluq əlaqələrinin qurulmasında maraqlı idi. Məsələn,[[Çin]],[[Yaponiya]],[[İndoneziya]] və digərlərylə.Buna baxmayaraq burada [[Şərqi Timor]] problemi kimi bir çox problemlər ortaya çıxır. Avstraliya öz qonşularının daxili problemlərində öz fəaliyyətini artırır-[[Papua-Yeni-Qvineya]], [[Solomon adaları]], [[Fici]] və [[Nauru]]da olduğu kimi.

=== Siyasi quruluş ===
Avstraliya iki palatalı federal parlametə malikdir.Parlament [[Senat]]a(yuxarı palata-76 senatdan ibarətdir) və [[Nümayəndələr palatası]]na(aşağı palata- 150 deputatdan ibarətdir) bölünür.

Aşağı palatanın deputatları bir mandatlı dairələrdən seçilirlər.Deputatlar 3 il müddətinə mojaritar sistemə əsasən səslərin üstünlüyü ilə seçilirlər.Hər bir ştat ən azı 5 deputatla təmsil olunmalıdır.
Senatda isə hər bir ştat 12 senatorla təmsil olunur,hər bir ərazi isə 2 senatorla.Senata seçkilər partiya siyahısıyla keçirilir.Senatorlar 6 il müddətinə seçilirlər.Hər 3 ildən bir senatorların təxminən yarısı yenidən seçilirlər.Hökumət aşağı palatanın deputatlarından təşkil olunur-qeyd etmək lazımdır ki,yerlərin əksəriyyətinə sahib olan partiyanın lideri avtomatik olaraq baş nazir olur.

[[Fayl:Australian House of Reps June 2011.svg|left|350px|Nümayəndələr palatasının tərkibi.2011-ci ilin iyununda.]]
[[Fayl:Australian Senate July 2011.svg|right|350px|Senatın tərkibi.2011-ci ilin iyulunda.]]
{| class="wikitable"
|-
! Partiya || {{comment|Palata|Palatada yerlərin sayı}} || {{comment|Senat|Senatda yerlər}}
|- style="background:#F00011"
| align=left| [[Avstraliya Leybarist partiyası|Leybarist partiyası]]
| align="center"|72
| align="center"|31
|- style="background:#080cab"
| align=left| [[Avstraliya liberal partiyası|<span style="color:white;">Liberal partiyası</span>]]
| align="center"|<span style="color:white;">44</span>
| align="center"|<span style="color:white;">24</span>
|- style="background:#1456f1"
| align=left| [[Kvinslənd liberal-millətçi partiyası|<span style="color:white;">Kvinslənd liberal-millətçi partiyası</span>]]
| align="center"|<span style="color:white;">21</span>
| align="center"|<span style="color:white;">6</span>
|- style="background:#ffff00"
| align=left| [[Avstraliyanın milli partiyası|Milli partiya]]
| align="center"|6
| align="center"|3
|- style="background:#ffa500"
| align=left| [[Aqrar liberal partiyası]]
| align="center"|1
| align="center"|1
|- style="background:#b3b3b3"
| align=left| [[Müstəqil deputat]]
| align="center"|4
| align="center"|1
|- style="background:#10c25b"
| align=left| [[Avstraliya Yaşıllar Partiyası|Yaşıllar]]
| align="center"|1
| align="center"|9
|- style="background:#ffff00"
| align=left| [[Qərbi Avstraliyanın millətçi partiyası]]
| align="center"|1
| align="center"|—
|- style="background:#008080"
| align=left| [[Demokratik leybarist partiyası (Avstraliya)|<span style="color:white;">Demokratik leybarist partiyası</span>]]
| align="center"|<span style="color:white;">—</span>
| align="center"|<span style="color:white;">1</span>
|-
| align=left| '''Ümumilikdə yerlərin sayı'''
| align="center"|150
| align="center"|76
|}

== Nəqliyyat ==
[[Fayl:Eastern Distributor tunnel.jpg|thumb|200px|right|Dəmiryol estakadası avtomagistral ilə kəsişir [[Sidney]]. ]]
Avstraliya adambaşına düşən avtomobillərin sayına görə dünyada ikinci yerdədir. Hər adama düşən yolların uzunluğuna görə Avropa ölkələrindən 3–4 dəfə,Asiya ölkələrindən isə 7–9 dəfə çoxdur. Həmçinin adambaşına benzin istifadəsinə görə Avstraliya dünyada üçüncü yerdədir. [[Pert]], [[Adelaida]] və [[Brisben]] dünyada avtomobillərdən ən çox asılı olan şəhərlər kimi qiymətləndirilirlər, [[Sidney]] və [[Melburn]] da bu şəhərlərdən geridə qalmırlar. Həmçinin avtomobillə orta məsafənin qətt edilmə göstəricisinə görədə ABŞ və Kanadadan sonra 3-cü yerdə qərarlaşıb.

Avstraliyanın yol sistemi 3 kateqoriyaya bölünür:
* Federal yollar
* Ştat yolları
* Yerli yollar

Yol şəbəkəsi kifayət qədər inkişaf etmişdir, yolların ümumi uzunluğu 913 000&nbsp;km, onların arasında:
* ''Süni örtüklü:'' 353 331&nbsp;km (2863,2&nbsp;km avtomagistrallar daxil olmaqla)
* ''Təbii örtüklü:'' 559 669&nbsp;km (1996-cı il)
* ''Tikilməkdə olan avtomaqistrallar:'' 267,6&nbsp;km

Avstraliyada yol tunellərinin əsas hissəsi 1990-cı illərdə tikilməyə başlanıldı.

== Maraqlı faktlar ==
* Ölkənin ən böyük iki şəhəri [[Sidney]] və [[Melburn]]un hansının paytaxt olmalı olduğu haqqında yekun qərara gələ bilmədikləri üçün dövlət tərəfindən paytaxt kimi [[Kanberra]] şəhəri tikildi. Paytaxt təxminən bu iki şəhərdən eyni məsafədə yerləşir, lakin Avstraliya konstitusiyasının 125-ci maddəsinə əsasən, "Yeni Cənubi Uels ştatının daxilində və Sidney şəhərindən ən azı 100 mil aralıda olmalıdır".Yerin adı isə ola bilsinki,aborigen sözləri olan "Nqambri" və ya "Kamberi" sözlərindən əmələ gəlib.
* Yerli siyasi quruluş qeyri-mərkəzləşmə kimi xarakterizə olunur. Misal olaraq, hər bir ştatda sürücülük vəsiqələri, onların alınma qaydaları və sürücülük qaydaları fərqlənir. Bir sıra ştatlar yerli bayramlara malikdir (bununla bərabər əmək qanunvericiliyində problemlərin yaranmaması üçün bütün ştatlarda il ərzində olan bayram günlərinin sayı bərabərdir); yay və qış vaxtlarına keçid proseduru da fərqləndirilir.
* Bir çox malların üzərində "proudly Australian" / "proudly made in Australia" (qürurla Avstraliyada hazırlanmışdır) yazısı və loqotip yerləşdirilir: yaşıl üçbucağın daxilində sarı kenquru forması. Bu işarədən (loqotipdən) istifadə edilməsi hüququ xüsusi qrup tərəfindən verilir ''Australian Made, Australian Grown Campaign''.
* [[Kenquru]] əti qidada istifadə olunur.
* Avstraliyanın milli simvollarından biri qidada istifadə olunan təbii cövhər olan [[vedjimayt]] ([[:en:Vegemite|Vegemite]]) hesab olunur.Hazırda vedjimayt istehsal edən zavodlar amerikan şirkəti olan [[Kraft Foods]]a məxsusdur.
* Avstaraliya valyutası- ([[avstraliya dolları]], AUD) dünyada ilk plastik (qeyri-kağız) pul hesab olunur.
* Böyük Britaniyadan ənənəvi immiqrasiya indiyə kimi mövcuddur. (bununla bərabər immiqrantların sayına görə birinci yerdə Hindistan və Çin durur). Britaniyalı immiqrantları avstraliyada qeyri-rəsmi olaraq "pomlar" adlandırırlar({{Dil-en|pom}}).Belə bir rəvayət mövcuddur ki,bura sürgün olunan ingilis əsirləri üzərində "pohm"— "Ali həzrətin əsirləri" yazısı olan xüsusi uniforma geyinməli idilər({{Dil-en|prisoner of His Majesty}}). Lakin bu rəvayət hüç nə ilə təsdiqlənməyib və ''pom'' sözünün əmələ gəlməsinin bir mənalı izahı tapılmayıb.
* Ekoloji təhlükəsizliyə əsaslanaraq Avstraliya ərazisinə bir çox malların, bitkilərin ,taxta məmulatlarının, xəz, dəri və.s malların gətirilməsi qadağandır. Bundan əlavə Avstraliyanın materik ərazisindən [[Tasmaniya]] adasına gəlmiş insanlar da xüsusi ekoloji nəzarətdən keçirlər.

== Həmçinin bax ==
* [[Avstraliya aləmi]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

{{Avstraliyanın inzibati sistemi}}
{{Okeaniya dövlətləri}}
{{Əsas qeyri-NATO ölkələri}}
{{Şərqi Asiya Sammiti}}
{{G20}}

[[Kateqoriya:Avstraliya| ]]
[[Kateqoriya:Federativ dövlətlər]]
[[Kateqoriya:G20 ölkələri]]
[[Kateqoriya:İngilis dilində danışılan ölkə və bölgələr]]
[[Kateqoriya:Millətlər Birliyinə üzv dövlətlər]]