Avtomatlaşdırma üçün mənbəyə bax

[[Fayl:Control room pt tupper.jpg|thumb|]]
{{Avtomatlaşdırma}}
'''Avtomatlaşdırma''' — hər hansı bir işin insan tərəfindən deyil, özü nizamlanan, texniki vasitələrdən istifadə edən və [[riyaziyyat|riyazi metodlara]] əsaslanan proses. [[Elmi-texniki inqilab]]ın əsas istiqamətlərindən biridir. Avtomatlaşdırmaq – insanın hərəkətlərini şüurluluqdan çıxarıb qeyri-şüuri hərəkətə çevirmək.<ref name="a"/>

== Tarixi ==
Avtomatlaşdırma termini 1947-ci ildən əvvəl işlənməyən, [[General Motors]]-un avtomatlaşdırma şöbəsinin əsasını qoyduğu vaxt avtomatik sözündən yaranmışdır. Avtomatlaşdırma hidravlik, pnevmatik, elektikli, elektronik və kompüter sözlərinin daxil olması ilə əsas da birləşməsi ilə yaranmışdır. Müasir zavodlar, [[təyyarə]]lər və [[gəmi]]lər kimi mürəkkəb sistemlər adətən bütün bu birləşmiş texnologiyaları istifadə edir.<ref name="a">Əliquliyev R. M., Şükürlü S. F., Kazımova S. İ., Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər // Bakı. İnformasiya Texnologiyaları nəşriyyatı. 2009. 201 s.</ref>

== Obyektləri ==
İnsanın praktiki fəaliyyəti ilə bağlı istənilən predmet, elmi təqdiqat və layihələndirmə prosedurları, rabitə sistemləri, fasiləsiz xarakterli istehsalatlar, maşınqayırma, neft-qaz, faydalı qazıntıların çıxarılması və s. sənaye sahələri avtomatlaşdırma obyekti ola bilər. Avtomatlaşdırma obyektlərinə qoyulan əsas tələblər bu obyektlərdə gedən proseslərə tam nəzarətin və onların idarə edilməsinin mümkünlüyüdür.<ref name="b">Məmmədov M. Neft emalı zavodlarının müasir idarəetmə sistemləri. B., 2003</ref><ref name="c">Əfəndiyev İ., Mustafayev İ. Texnoloji proseslərin optimal idarəetmə sistemlərinin layihələndirilməsi metodları. B., 2005.</ref>

== Növləri ==
Avtomatlaşdırma vasitələri iki sinfə-proqram və texniki (aparat) vasitələr altsistemlərinə ayrılır. Proqram vasitələri hər hansı informasiya daşıyıcısında yazılmış ilkin informasiyanın işlənilməsi və ya idarəetmə məqsədlərini yerinə yetirən proqramdır. Bununla yanaşı, xüsusi vasitələrdən də istifadə olunur. Texniki vasitələr sinfinə, əsasən, [[ilkin çeviricilər]] və ya [[avtomatlaşdırma obyektləri]] ilə bilavasitə əlaqədə olan icra mexanizmləri aiddir. Ən sadə idarə sistemi açılıb qapanma idarəsidir. Məsələn termostat ev məişət əşyası kimi istifadə olunur. Bu avtomatlaşdırmanın bir hissəsi olmasına baxmayaraq onun imkanları ibtidaidir (limitlidir).<ref name="b"/><ref name="c"/>

== Faydası ==
Avtomatlaşdırma əmək məhsuldarlığını yüksəltməyə, məhsulun keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa, idarə etmə proseslərinin [[optimallaşdırma]]ğa, sağlamlıq üçün təhlükəli istehsallardan insanları qorumağa imkan verir. Avtomatlaşdırmanın ən böyük faydası onun əməyi azaltmasıdır, bu həmçinin enerjini və material istifadəsini azaltmaq üçün və keyfiyyəti, dəqiqliyi və həssaslığı artırmaq üçün istifadə olunur.<ref name="a"/>

== Həmçinin bax ==
[[Proseslərin Avtomatlaşdırılması mühəndisliyi]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

[[Kateqoriya:Mühəndislik]]
[[Kateqoriya:Avtomatlaşdırma]]