Eynşteyn–Silard məktubu üçün mənbəyə bax

[[Fayl:Einstein-Roosevelt-letter.png|thumb|upright=1.5|Eynşteyn–Silard məktubunun faksimili]]
'''Eynşteyn–Silard məktubu''' — 2 avqust 1939-cu ildə [[Leo Silard]] tərəfindən yazılmış və [[Albert Eynşteyn]] tərəfindən imzalanmış və ABŞ Prezidenti [[Franklin Ruzvelt]]ə göndərilmiş məktub. Silardın həmkarları olan macar fiziklər [[Edvard Teller]] və [[Yucin Viqner]] ilə məsləhətləşərək yazdığı məktubda Almaniyanın [[atom bombası]] yarada biləcəyi xəbərdarlığı edilib və ABŞ-ın nüvə proqramına başlaması təklif edilib. Bu, Ruzveltin hərəkətə keçməsinə səbəb oldu, nəticədə [[Manhetten layihəsi]], ilk atom bombalarının hazırlanması və bu bombaların [[Hiroşima və Naqasakinin atom bombardmanı|Hiroşima və Naqasaki şəhərlərinə atılması]] ilə nəticələndi.

== Mənşəyi ==
[[Otto Han]] və [[Fritz Strassman]], "[[Die Naturwissenschaften]]" jurnalının 6 yanvar 1939-cu il tarixli sayında uranda nüvə parçalanmasının kəşfi haqqında məlumat vermişdilər. [[Liza Meytner]], "[[Nature]]" jurnalının 11 fevral 1939-cu il sayında bunu nüvə parçalanması adlandırmışdı. Bu, fiziklər arasında böyük marağa səbəb oldu. Danimarkalı fizik [[Nils Bor]] bu xəbəri ABŞ-yə çatdırdı və ABŞ 26 yanvar 1939-cu ildə [[Enriko Fermi]] ilə Nəzəri Fizika üzrə Beşinci Vaşinqton Konfransını açdı. Nəticələr tez bir zamanda eksperimental fiziklər, xüsusən də Kolumbiya Universitetində Fermi və [[Con Danninq]] tərəfindən təsdiqləndi.{{sfn|Hewlett|Anderson|1962|pp=10–13}}

Macarıstanlı fizik Leo Silard ağır atomların neytronla idarə olunan parçalanması elektrik enerjisi istehsalı və ya atom bombaları üçün böyük miqdarda enerji verə biləcək nüvə zəncirvari reaksiya yaratmaq üçün istifadə edilə biləcəyini başa düşmüşdü. O, ilk dəfə belə bir ideyanı 1933-cü ildə Londonda yaşayarkən [[Ernest Rezerford]]un [[litium]]un parçalanması üçün protonlardan istifadə edərək komandasının 1932-ci ildə apardığı təcrübədən enerji yaratmaqla bağlı etinasız ifadələrini oxuduqdan sonra formalaşdırıb və patentləşdirib. Bununla belə, Silard neytronla zəngin yüngül atomlar ilə neytronla idarə olunan zəncirvari reaksiyaya nail ola bilmədi. Nəzəriyyə olaraq, əgər neytronla idarə olunan zəncirvari reaksiyada əmələ gələn ikincil neytronların sayı birdən çox olarsa, hər bir belə reaksiya birdən çox əlavə reaksiyaya səbəb ola bilər və bu, eksponent olaraq artan reaksiya sayına səbəb ola bilər.<ref name = ChainPatent>{{cite patent|country = GB|number = 630726|status = patent|title = Improvements in or relating to the transmutation of chemical elements|pridate = June 28, 1934|fdate = 1934-06-28|gdate = 1936-03-30|pubdate = 1949-09-28|inventor = Leo Szilard}}</ref>{{sfn|Lanouette|Silard|1992|pp=132–136}}

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

=== Ədəbiyyat ===
* {{cite book |last=Gowing |first=Margaret|title=Britain and Atomic Energy, 1935–1945 |year=1964 |location=London |publisher=Macmillan Publishing |oclc=3195209}}
* {{cite book |last1=Hewlett |first1=Richard G. |last2=Anderson |first2=Oscar E. |title=The New World, 1939–1946 |journal=Physics Today |volume=15 |issue=12 |pages=62 |location=University Park|publisher=Pennsylvania State University Press |year=1962|url=https://www.governmentattic.org/5docs/TheNewWorld1939-1946.pdf|isbn=978-0-520-07186-5|oclc=637004643|bibcode=1962PhT....15l..62H |doi=10.1063/1.3057919|ref={{SfnRef|Hewlett|Anderson|1962}} }}
* {{cite book | last1 = Lanouette | first1 = William | last2 = Silard | first2 = Bela | title = Genius in the Shadows: A Biography of Leo Szilárd: The Man Behind The Bomb | location = New York | publisher = Charles Scribner's Sons | year = 1992 | isbn = 978-0-684-19011-2| url-access = registration | url = https://archive.org/details/geniusinshadowsa00lano|ref={{SfnRef|Lanouette|Silard|1992}} }}

== Əlavə ədəbiyyat ==
* {{cite book |last=Hargittai |first=István |year=2006 |title=The Martians of Science: Five Physicists Who Changed the Twentieth Century |location=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-517845-6 |oclc=62084304 |ref=none}}

== Xarici keçidlər ==
{{Vikilər}}
* [http://www.dannen.com/ae-fdr.html Reproduction of 1939 Einstein–Szilárd letter]
* [http://www.fdrlibrary.marist.edu/psf/box5/folo64.html Roosevelt correspondence with Einstein and Szilárd], FDR library, Marist University
* [https://web.archive.org/web/20150603014926/http://www.t3licensing.com/license/clip/49312131_022.do Einstein and Szilard re-enact their meeting] for the film ''[[Atomic Power (film)|Atomic Power]]'' (1946)
{{Manhetten layihəsi}}

[[Kateqoriya:Albert Eynşteyn]]
[[Kateqoriya:Manhetten layihəsi]]
[[Kateqoriya:Məktublar]]