Fransa respublikaçı təqvimi üçün mənbəyə bax

{{Təqvimlər}}
[[Fayl:Calendrier-republicain-debucourt2.jpg|thumb|right|Fransa respublikaçı təqvimi ([[II Fransa Respublikası]] (1793/1794).]]

'''Fransa respublikaçı təqvimi''' və ya '''İnqilab təqvimi''' — [[Böyük Fransa inqilabı]]ndan sonra 5 oktyabr 1793-cü ildə [[Milli Konvent]] tərəfindən verilmiş dekretlə [[Fransa]]da tətbiq olunmağa başlanılmış təqvim. Fransa respublikaçı təqvimi 1 yanvar 1806-cı ildə [[Napoleon Bonapart]] tərəfindən ləğv edilmişdir. Təqvim [[Romm Jilber|Jilber Romm]]un rəhbərliyi altında hazırlanmışdır. Məqsəd dini xristian təqvimi yerinə ateist və materialist təqvim yaratmaq olmuşdur.

Təqvimdə Fransa inqilabının birinci ili — 1792-ci il era başlanğıcı elan edilir. Beləliklədə xristianlıqla başlanan era isə ləğv edilmiş olunur. 1792-ci ilin 22 sentyabrından başlayaraq illər hesablanmağa başlanmış olur. İl hər biri 30 gündən ibarət 12 aya bölünür. Qalıq qalmış 5 ya 6 gün isə ''sankulotid'' adlandırılmışdır. Hər bir gün isə təbiət hadisələrinə müvafiq xüsusi adlarla adlandırılmışdır. Ayları isə fransız, yunan və latın söz köklərinin konstruksiyalarından yaranmış adlarla (''məsələn'': "früktidor" — "bar verən" = {{Dil-la|fructus}} — "meyvə, bar" + {{Dil-el|δῶρον}} — "vergi") adlandırılmışdır.

== Aylar ==
* [[Payız]]
** [[Vandemyer]] ({{Dil-fr|Vendémiaire}}) (22 sentyabr — 21 oktyabr) — üzüm yığımı ayı
** [[Brümer]] ({{Dil-fr|Brumaire}}) (22 oktyabr — 20 noyabr) — duman ayı
** [[Frimer]] ({{Dil-fr|Frimaire}}) (21 noyabr — 20 dekabr) — şaxta ayı
* [[Qış]]
** [[Nivoz]] ({{Dil-fr|Nivôse}}) (21 dekabr — 19 yanvar) — qar ayı
** [[Pluvioz]] ({{Dil-fr|Pluviôse}}) (20 yanvar — 18 fevral) — yağış ayı
** [[Vantoz]] ({{Dil-fr|Ventôse}}) (19 fevral — 20 mart) — külək ayı
* [[Yaz]]
** [[Jerminal]] ({{Dil-fr|Germinal}}) (21 mart — 19 aprel) — cücərmə ayı
** [[Floreal]] ({{Dil-fr|Floréal}}) (20 aprel — 19 may) — çiçəklənmə ayı
** [[Prerial]] ({{Dil-fr|Prairial}}) (20 may — 18 iyun) — zəmi ayı
* [[Yay]]
** [[Messidor]] ({{Dil-fr|Messidor}}) (19 iyun — 18 iyul) — yığım ayı
** [[Termidor]] ({{Dil-fr|Thermidor}}) (19 iyul — 17 avqust) — istilər ayı
** [[Fruktidor]] ({{Dil-fr|Fructidor}}) (18 avqust — 16 sentyabr) — məhsul ayı

=== Payız ===
{| class="wikitable" border="1"
|- style="background:#ccf;"
! [[Vandemyer]]<br>(22 sentyabr — 21 oktyabr)<br>üzüm yığımı ayı
! [[Brümer]]<br>(22 oktyabr — 20 noyabr)<br>duman ayı
! [[Frimer]]<br>(21 noyabr — 20 dekabr)<br>şaxta ayı
|-
|
# Raisin ([[üzüm]])
# Safran ([[zəfəran]])
# Châtaigne ([[şabalıd]])
# Colchique ()
# Cheval ([[at]])
# Balsamine ([[balzam]])
# Carotte ([[yerkökü]])
# Amarante ([[pəncər]])
# Panais ()
# Cuve ([[çən]], [[su anbarı]])
# Pomme de terre ([[kartof]])
# Immortelle ([[Solmaz Çiçəyi]])
# Potiron ([[balqabaq]])
# Réséda ([[əspərək]])
# Âne ([[uzunqulaq]])
# Belle de nuit ([[mirabilis]])
# Citrouille ([[boranı]])
# Sarrasin ([[qarabaşaq]])
# Tournesol ([[günəbaxan]])
# Pressoir ([[presləmə|pres]])
# Chanvre ([[çətənə]])
# Pêche ([[şaftalı]])
# Navet ([[şalğam]])
# Amaryllis ()
# Bœuf ([[buğa]])
# Aubergine ([[badımcan]])
# Piment ([[bibər]])
# Tomate ([[pomidor]])
# Orge ([[arpa]])
# Tonneau ([[çəllək]])
|
# Pomme ([[alma]])
# Céleri ([[kərəviz]])
# Poire ([[armud]])
# Betterave ([[çuğundur]])
# Oie ([[qaz]])
# Héliotrope ()
# Figue ([[incil]])
# Scorsonère ([[Silindr]])
# Alisier ([[Adi quşarmudu|quşarmudu]])
# Charrue ([[Kotan]])
# Salsifis ([[yemlik]])
# Macre ()
# Topinambour ([[köküyumru günəbaxan]])
# Endive ()
# Dindon ([[hindtoyuğu]])
# Chervis ([[şəkər çuğunduru]])
# Cresson ([[Adi acıqıjı]])
# Dentelaire ()
# Grenade ([[nar]])
# Herse ([[xış]])
# Bacchante ()
# Azerole ([[yemişan]])
# Garance ()
# Orange ([[portağal]])
# Faisan ([[qırqovul]])
# Pistache ([[püstə]])
# Macjonc ([[Lathyrus tuberosus]])
# Coing ([[heyva]])
# Cormier ()
# Rouleau ([[silindr]])
|
# Raiponce ()
# Turneps ()
# Chicorée ([[Kasnı]])
# Nèfle ([[əzgil]])
# Cochon ([[donuz]])
# Mâche ()
# Chou-fleur ([[gül kələm]])
# Miel ([[bal]])
# Genièvre ([[ardıc]])
# Pioche ()
# Cire ([[mum]])
# Raifort ()
# Cèdre ([[sidr]])
# Sapin ([[küknar]])
# Chevreuil ([[cüyür]])
# Ajonc ()
# Cyprès ([[sərv]])
# Lierre ([[daşsarmaşığı]])
# Sabine ([[Juniperus sabina]])
# Hoyau ([[toxa]])
# Érable sucré ([[ağcaqayın]])
# Bruyère ()
# Roseau ([[qamış]])
# Oseille ([[əvəlik]])
# Grillon ([[Cırcırama]])
# Pignon ([[sidr qozası]])
# Liège ([[tıxac]])
# Truffe ([[trüfel]])
# Olive ([[zeytun]])
# Pelle ([[bel (alət)|bel]])
|}

=== Qış ===
{| class="wikitable" border="1"
|- style="background:#ccf;"
! [[Nivoz]]<br>(21 dekabr — 19 yanvar)<br>qar ayı
! [[Pluvioz]]<br>(20 yanvar — 18 fevral)<br>yağış ayı
! [[Vantoz]]<br>(19 fevral — 20 mart)<br>külək ayı
|-
|
# Tourbe ([[torf]])
# Houille ([[daş kömür]])
# Bitume ([[bitum]])
# Soufre ([[kükürd]])
# Chien ([[it]])
# Lave ([[lava]])
# Terre végétale ([[torpaq]])
# Fumier ([[peyin]])
# Salpêtre ()
# Fléau ([[taxıldöyən]])
# Granit ([[qranit]])
# Argile ([[gil]])
# Ardoise ()
# Grès ([[qumdaşı]])
# Lapin ([[dovşan]])
# Silex ()
# Marne ()
# Pierre à chaux ([[əhəng daşı]])
# Marbre ([[mərmər]])
# Van ()
# Pierre à plâtre ([[gips]])
# Sel ([[duz]])
# Fer ([[dəmir]])
# Cuivre ([[mis]])
# Chat ([[pişik]])
# Étain ([[qalay]])
# Plomb ([[qurğuşun]])
# Zinc ([[sink]])
# Mercure ([[civə]])
# Crible ([[ələk]])
|
# Lauréole ([[mamırlar|mamır]])
# Mousse ([[мох]])
# Fragon ([[bigəvər]])
# Perce-neige ([[xədicəgülü]])
# Taureau ([[buğa]])
# Laurier tin ()
# Amadouvier ([[mantar (göbələk)|mantar]])
# Mézéréon ([[adi canavargiləsi]])
# Peuplier ([[qovaq]])
# Coignée ([[balta]])
# Ellébore ([[şaxtagülü]])
# Brocoli ()
# Laurier ([[Nəcib dəfnə|dəfnə]])
# Avelinier ([[fındıq]])
# Vache ([[inək]])
# Buis ([[şümşad]])
# Lichen ([[şibyələr]])
# If ([[qaraçöhrə]])
# Pulmonaire ([[öfgəotu]])
# Serpette (bağça [[bıçaq]ı])
# Thlaspi ([[iberis]])
# Thimelé ([[Canavargiləsi]])
# Chiendent ()
# Trainasse ([[qırxbuğum]])
# Lièvre ([[çöl dovşanı]])
# Guède ([[rəngotu]])
# Noisetier ([[fındıq]])
# Cyclamen ([[meşənovruzu]])
# Chélidoine ([[dəmrovotu]])
# Traîneau ([[xizək]])
|
# Tussilage ([[öskürəkotu]])
# Cornouiller ([[zoğal]])
# Violier ([[Sarılıqotu]])
# Troène ()
# Bouc ([[dağ keçisi]])
# Asaret ([[çobandüdüyü]])
# Alaterne ()
# Violette ([[bənövşə]])
# Marceau ([[keçi söyüdü]])
# Bêche ([[kürək (alət)|kürək]])
# Narcisse ([[Nərgizgülü]])
# Orme ([[qarağac]])
# Fumeterre ([[Dərman şahtərəsi|şahtərə]])
# Vélar ([[şüvərən]])
# Chèvre ([[keçi]])
# Épinard ([[şpinat]])
# Doronic ()
# Mouron ()
# Cerfeuil ()
# Cordeau ([[qaytan]])
# Mandragore ([[Mandraqora]])
# Persil ()
# Cochléaria ()
# Pâquerette ([[qızçiçəyi]])
# Thon ([[tun]])
# Pissenlit ([[zəncirotu]])
# Sylvie ([[Anemonoides nemorosa]])
# Capillaire ([[adiant]])
# Frêne ([[göyrüş]])
# Plantoir ()
|}

=== Yaz ===
{| class="wikitable" border="1"
|- style="background:#ccf;"
! [[Jerminal]]<br>(21 mart — 19 aprel)<br> cücərmə ayı
! [[Floreal]]<br>(20 aprel — 19 may)<br>çiçəklənmə ayı
! [[Prerial]]<br>(20 may — 18 iyun)<br>zəmi ayı
|-
|
# Primevère ([[novruzçiçəyi]])
# Platane ()
# Asperge ([[Qulançar]])
# Tulipe ([[lalə]])
# Poule ([[toyuq]])
# Bette ()
# Bouleau ([[Tozağacı]])
# Jonquille ([[Nərgizgülü|nərgiz]])
# Aulne ()
# Couvoir ([[inkubator]])
# Pervenche ([[qıfotu]])
# Charme ([[Vələs]])
# Morille ()
# Hêtre ([[fıstıq]])
# Abeille ([[bal arısı]])
# Laitue ([[kahı]])
# Mélèze ([[qara şam]])
# Ciguë ([[subaldırğanı]])
# Radis ([[qırmızı turp]])
# Ruche ([[pətək]])
# Gainier ()
# Romaine ()
# Marronnier ([[şabalıd]])
# Roquette ()
# Pigeon ([[göyərçin]])
# Lilas ([[yasəmən]])
# Anémone ([[əsmə]])
# Pensée ([[üçrəng bənövşə]])
# Myrtille ([[qaragilə]])
# Greffoir ([[bıçaq]])
|
# Rose ([[qızılgül]])
# Chêne ([[palıd]])
# Fougère ()
# Aubépine ([[yemişan]])
# Rossignol ([[bülbül]])
# Ancolie ([[Akvilegiya]])
# Muguet ([[Keysk inciçiçəyi]])
# Champignon ([[göbələk]])
# Hyacinthe ([[sünbülçiçək]])
# Râteau ([[dırmıq]])
# Rhubarbe ()
# Sainfoin ()
# Bâton-d’or ([[sarılıqotu]])
# Chamérops ()
# Ver à soie ([[tut ipəkqurdu]])
# Consoude ([[xəndəkotu]])
# Pimprenelle ([[sincanotu]])
# Corbeille d’or ()
# Arroche ([[sirkən]])
# Sarcloir ()
# Statice ([[dəvəayağı]])
# Fritillaire ([[zanbaqca]])
# Bourrache ([[xiyar]])
# Valériane ([[pişikotu]])
# Carpe ([[karp]])
# Fusain ([[Gərməşov]])
# Civette ([[mala soğanı]])
# Buglosse ([[İtaliya sümürgəni]])
# Sénevé ([[ağ xardal]])
# Houlette ([[çomaq]])
|
# Luzerne ([[medicago]])
# Hémérocalle ([[günotu]])
# Trèfle ([[yonca]])
# Angélique ([[tütəkcə]])
# Canard ([[ördək]])
# Mélisse ([[ballınanə]])
# Fromental ()
# Martagon ()
# Serpolet ([[sürünən kəklikotu]])
# Faux ([[dəryaz]])
# Fraise ([[çiyələk]])
# Bétoine ()
# Pois ([[noxud]])
# Acacia ([[akasiya]])
# Caille ()
# Œillet ([[qərənfil]])
# Sureau ()
# Pavot ([[xaşxaş]])
# Tilleul ([[cökə]])
# Fourche ([[yaba]])
# Barbeau (göyçiçək)
# Camomille ([[çobanyastığı]])
# Chèvrefeuille ([[doqquzdon]])
# Caille-lait ([[qatıqotu]])
# Tanche ([[lilbalıq]])
# Jasmin ([[yasəmən]])
# Verveine ()
# Thym ([[kəklikotu]])
# Pivoine ()
# Chariot ([[qoşqu arabası]])
|}

=== Yay ===
{| class="wikitable" border="1"
|- style="background:#ccf;"
! [[Messidor]]<br>(19 iyun — 18 iyul)<br>yığım ayı
! [[Termidor]]<br>(19 iyul — 17 avqust)<br>istilər ayı
! [[Fruktidor]]<br>(18 avqust — 16 sentyabr)<br>məhsul ayı
|-
|
# Seigle ([[Əkin çovdarı|çovdar]])
# Avoine ([[yulaf]])
# Oignon ([[soğan]])
# Véronique ()
# Mulet ([[qatır]])
# Romarin ([[rozmarin]])
# Concombre ([[xiyar]])
# Échalote ()
# Absinthe ()
# Faucille ([[oraq]])
# Coriandre ([[keşniş]])
# Artichaut ([[ənginar]])
# Girofle ([[mixək]])
# Lavande ([[lavanda]])
# Chamois ([[qarapaça]])
# Tabac ([[tütün]])
# Groseille ([[qarağat]])
# Gesse ([[güllücə]])
# Cerise ([[albalı]])
# Parc ()
# Menthe ([[nanə]])
# Cumin ([[adi cirə]])
# Haricot ([[lobya]])
# Orcanète ()
# Pintade ([[hind quşu]])
# Sauge ([[adaçayı]])
# Ail ([[sarımsaq]])
# Vesce ([[noxud]])
# Blé ([[buğda]])
# Chalémie ([[şаlmey]])
|
# Épeautre ([[Ayıqulaq sığırquyruğu]])
# Bouillon blanc ()
# Melon ([[yemiş]])
# Ivraie ([[quramit]])
# Bélier ([[qoyun]])
# Prêle ([[Qatırquyruğu]])
# Armoise ([[yovşan]])
# Carthame ()
# Mûre ([[Böyürtkən]])
# Arrosoir ()
# Panic ()
# Salicorne ()
# Abricot ([[ərik]])
# Basilic ([[reyhan]])
# Brebis ([[qoyun]])
# Guimauve ([[Bəlğəmotu]])
# Lin ()
# Amande ([[badam]])
# Gentiane ([[Acıçiçək]])
# Écluse ([[su bəndi]])
# Carline ([[Yumaqotu]])
# Câprier ()
# Lentille ([[Mərcimək (cins)|Mərcimək]])
# Aunée ()
# Loutre ()
# Myrte ()
# Colza ([[raps]])
# Lupin ()
# Coton ([[pambıq]])
# Moulin ([[dəyirman]])
|
# Prune ([[gavalı]])
# Millet ()
# Lycoperdon ()
# Escourgeon ()
# Saumon ([[losos]])
# Tubéreuse ()
# Sucrion ([[arpa]])
# Apocynum ([[Kəndir (bitki)|kəndir]])
# Réglisse ([[Şirinbiyan]])
# Échelle ([[pilləkan]])
# Pastèque ([[qarpız]])
# Fenouil ([[Şüyüd]])
# Épine vinette ([[zirinc]])
# Noix ([[Yunan qozu|qoz]])
# Truite ([[forel]])
# Citron ([[limon]])
# Cardère ([[Fırçaotu]])
# Nerprun ()
# Tagette ()
# Hotte ([[səbət]])
# Églantine ([[itburnu]])
# Noisette ([[meşə qozu]])
# Houblon ([[Mayaotu]])
# Sorgho ()
# Écrevisse ([[xərçəng]])
# Bigarade ()
# Verge d’or ()
# Maïs ([[qarğıdalı]])
# Marron ([[şabalıd]])
# Panier ([[səbət]])
|}

== Dekada günləri ==
* primidi ({{Dil-fr|Primidi}}) — I dekada
* duodi ({{Dil-fr|Duodi}}) — II dekada
* tridi ({{Dil-fr|Tridi}}) — III dekada
* kvartidi ({{Dil-fr|Quartidi}}) — IV dekada
* kvintidi ({{Dil-fr|Quintidi}}) — V dekada
* sekstidi ({{Dil-fr|Sextidi}}) — VI dekada
* septidi ({{Dil-fr|Septidi}}) — VII dekada
* oktidi ({{Dil-fr|Octidi}}) — VIII dekada
* nonidi ({{Dil-fr|Nonidi}}) — IX dekada
* dekadi ({{Dil-fr|Decadi}}) — X dekada

Vətəndaşlara dekadanın hansı günlərini istirahət etməklərini özlərinin seçməsi təklif olunur. Dövlət məmurları isə dekadanın yalnız bir günü istirahət kimi istifadə edə bilərlər.

== Sankulotidlər ==
# Xeyirhaqlıq Günü/Xeyirhaqlıq ({{Dil-fr|La Fête de la Vertu}}) — 17 sentyabr
# Qabiliyyət Günü/Qabiliyyət ({{Dil-fr|La Fête du Génie}}) — 18 sentyabr
# Əmək Günü/Əmək ({{Dil-fr|La Fête du Travail}}) — 19 sentyabr
# Rəylər Günü/Rəylər ({{Dil-fr|La Fête de l'Opinion}}) — 20 sentyabr
# Mükafat Günü/Mükafat ({{Dil-fr|La Fête des Récompenses}}) — 21 sentyabr
# İnqilab Günü/İnqilab ({{Dil-fr|La Fête de la Révolution}})

"Sankulotidlər" ({{Dil-fr|sans-culottides}}) [[Sankulotlar]] sözündən götürülmüşdür.

== Yeni zaman vahidləri ==
Uzunluq, həcm, çəki vahidləri kimi zaman üçün də onluq sistemi yaradılmışdır. Belə ki, 1 dekada 10 günə bir gün 10 saata, hər bir saat 100 dəqiqəyə, hər bir dəqiqə isə 100 saniyəyə bölünmüş olur.

24 noyabr 1793cü il (4 Frimer II) dektetindən:
{{sitatın əvvəli}}
{{Dil-fr|XI. Le jour, de minuit à minuit, est divisé en dix parties ou heures, chaque partie en dix autres, ainsi de suite jusqu’à la plus petite portion commensurable de la durée. La centième partie de l'heure est appelée minute décimale; la centième partie de la minute est appelée seconde décimale.}}
{{sitatın sonu|}}
Tərcümə:
{{sitatın əvvəli}}
XI Gün, günortadan gecəyarısınadək 10 hissəyə və ya saata bölünəcək, hər bir hissə isə daha kiçik ölçü vahidlərinə bölünəcək. Saatın yüzdə biri desidəqiqə adlanmalıdır; dəqiqənin yüzdə biri isə desisaniyə adlanmalıdır.
{{sitatın sonu|}}
Bundan belə gecəyarısı 12 saat əvəzinə saat 10 və günorta isə saat 5 hesab olunur.
[[Fayl:Clock-french-republic.jpg|thumb|200px|İnqilab dövrünə aid saat sfeblatı]]
{| class="wikitable"
! onluqlu vahidlər!! standart vahidlə müqayisə
|-
| [[Dekada]] ({{Dil-fr|décade}}) = 10 gün || 10 gün
|-
| [[Gün]] ({{Dil-fr|jour}}) = 10 saat || gün
|-
| [[Saat]] ({{Dil-fr|heure}}) = 100 dəqiqə || 2 saat 24 dəqiqə
|-
| [[Dəqiqə]] ({{Dil-fr|minute}}) = 100 saniyə || 1 dəqiqə 26,4 saniyə
|-
| [[Saniyə]] ({{Dil-fr|seconde}}) || 0,864 saniyə
|}
{{Fransız inqilabı təqvimi}}

[[Kateqoriya:Fransız inqilabı təqvimi]]