Fuyu qırğızları üçün mənbəyə bax

{{Xalq
|adı             = Fuyu qırğızları
|şəkil           = 
|şəklin izahı    = 
|özünüadlandırma = 
|ümumi sayı      = 1200 (1997)
|ərazi1          = Fuyu uyezdi, Xeylunçzyan əyaləti, [[Çin]]
|sayı1           = 
|ref1            = 
|ərazi2          = 
|sayı2           = 
|ref2            = 
|ərazi3          = 
|sayı3           = 
|ref3            = 
|dili            = fuyu-qırğız dili
|dini            = [[Daosizm]]
|irqi            = [[monqoloid]]
|daxildir        = [[Türk xalqları]]
|əhatə edir      = 
|mənşəyi         = 
|qohum xalqlar   = [[Tyanşan]]da yaşayan müasir [[qırğızlar]], [[Çin qırğızları|Tarbagatay qırğızları]], [[altaylılar]], [[teleutlar]], [[telengitlər]], [[şorlar]], [[xakaslar]], [[çulumlar]], [[tuvalar]]
|qeyd            = 
}}
'''Fuyu qırğızları''' — [[Çin Xalq Respublikası|Çin]]in Xeylunçzyan əyalətinin Fuyu uyezdində yaşayan [[Türk xalqları|türk]] etnik qrupu. Özlərini qırğız, xerqıs, tirtiz adlandırırlar. Fuyuları [[qırğızlar]]la qarışdırmaq olmaz, çünki mənşəyinə və dilinə görə Sibir türkləri, xüsusən də [[xakaslar]]la qohumdurlar. Doğma dilləri fuyu-qırğız dilidir.<ref>[http://www.docin.com/p-247892653.html 黑龙江柯尔克孜族研究综述] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200617133703/http://www.docin.com/p-247892653.html |date=2020-06-17 }} (Обзор исследований хэйлунцзянских кыргызов), «Хэйлунцзянский этнический бюллетень», 2005-03</ref> 1997-ci il Çində əhalinin siyahıya alınmasında onların sayı 1200 nəfərə yaxın göstərilib. 
== Tarixi ==
Onlar 1703-1706-cı illərdə [[Xakasiya]] ərazisindən (“Qırğız torpağı”) Cunqariyaya “qovulmuş” [[Yenisey qırğızları]]nın nəslindən sayılırlar.

Cunqar xanlığının süquta uğramasından sonra 1755-1757-ci illərdə [[Tzin sülaləsi]]nın hakimiyyət orqanları onlar [[Mancuriya|Mançuriya]]ya köçürdü (“Qianlong” devizi altında hakimiyyətin 20-22 illərində). 

Hal-hazırda  onlar Çinin Yui-Daur-Mançu-Qırğız Milli muxtariyyətində (adından göründüyü kimi)([[:en:Youyi (Fuyu)|友谊达斡尔族满族柯尔克孜族乡|友谊达斡尔族克孜族乡|友谊达斡尔族满]], Çin) yaşayırlar.
== Öyrənilməsi ==
Fuyu qırğızları haqqında ilk elmi məlumat [[Yaponiya]]nın [[Mançjou-qo|Mancuriya]]nı işğalı zamanı (1931-1945) qeydə alınıb. Yapon alimi Masato Suhara ({{dil-ja|栖原 正人}}, heroqliflərin çin oxunuşu - "''Qiyuan Zhenzhen''") 1944-cü ilin iyulunda qırğız kəndlərində olmuş, 1945-ci ilin mayında "Qırğızlara səyahət" məqaləsini dərc etdirmişdir.<ref>[http://www.docin.com/p-247892653.html 黑龙江柯尔克孜族研究综述] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200617133703/http://www.docin.com/p-247892653.html |date=2020-06-17 }} (Обзор исследований хэйлунцзянских кыргызов), «Хэйлунцзянский этнический бюллетень», 2005-03</ref>

[[Qırğızlar|Qırğız]] millətindən olan sovet əsgərləri və zabitləri 1945-ci ildə [[Sovet Ordusu|sovet qoşunları]] Xeylunçzyan ərazisinə daxil olduqdan sonra yerli əhali arasında özlərini qırğız adlandıran və onların başa düşdükləri dildə danışan insanların aşkar edildiyi barədə rəhbərliyə məlumat verdilər.

1952-ci ildə Yu Yifunun "Nen çayı yaylaqlarının qırğızları" (''«Ji-er-ji-si Nenjiang Grassland»'') adlı məqaləsi nəşr edildi. Məqalədə fuyu qırğızlarının tarix, miqrasiya, sosial və siyasi vəziyyət, mədəniyyət və xalq yaddaşı, dil, iqtisadiyyat, adət-ənənələr və məişət həyatından bəhs edilir.

1957-ci ildən çinli qırğızşünas Hu Zhenghua xalqı tədqiq edir.

== Həmçinin bax ==
* [[Çin qırğızları]]
* [[Yenisey qırğızları]]
* [[Xakaslar]]

== Ədəbiyyat ==
* [[:ru:Тенишев, Эдхям Рахимович|Тенишев Э. Р.]] О языке кыргызов уезда Фуюй // [[:ru:Вопросы языкознания]]. [[1961]]. № 1. С.88-95.
* Янхунен Ю. К вопросу о зарубежных [[:ru:хакас]]ах // Проблемы сохранения природы и культурно-исторического наследия Хакасии. [[:ru:Абакан]], [[1994]]. Вып. 1. С. 99-107.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.eurasica.ru/articles/khakas/hu_chzhenhua_kratkoe_opisanie_kyrgyzov_prozhivayushih_v_uezde_fuyuy_provintsii_heyluntszyan/ Краткое описание кыргызов, проживающих в уезде Фуюй провинции Хэйлунцзян] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130309065557/http://www.eurasica.ru/articles/khakas/hu_chzhenhua_kratkoe_opisanie_kyrgyzov_prozhivayushih_v_uezde_fuyuy_provintsii_heyluntszyan |date=2013-03-09 }}
* [http://www.eurasica.ru/articles/khakas/ma_chertykov_fuyuyskie_kyrgyzy_istoriko_-etnograficheskiy_ocherk/ М. А. Чертыков. Фуюйские кыргызы (историко-этнографический очерк)]

{{Türk xalqları}}
{{Türk mövzuları}}
[[Kateqoriya:Türk xalqları]]
[[Kateqoriya:Çində yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:Sibir tarixi]]
[[Kateqoriya:Xakasiya tarixi]]
[[Kateqoriya:Qədim xalqlar]]