Fəryad üçün mənbəyə bax

{{digər məna|Fəryad (dəqiqləşdirmə)}}
{{Sənət əsəri
|şəkil                 = The Scream.jpg
|şəkil  məlumat        = Portretin görünüşü
|şəkil  miqyası        = 300px
|adı                   = Fəryad
|tam adı               = ''Fəryad''
|orijinal adı          = {{Dil-no|'''"Skrik"'''}} <!-- Orijinal dildəki  adı -->
|rəssamı               = [[Edvard Munk]]
|məktəbi               = 
|ölkə                  = {{NOR}}
|şəhər                 = [[Oslo]]
|tarixi                = [[1893]]
|sifarişçi             = 
|üslubu                = 
|janr                  = [[portret]]
|ölçüləri              = 91 cm × 73.5 cm (36 in × 28.9 in)
|material              = 
|texnikası             = yağlı boya, [[pastel]], [[tempera]] ([[kətan]] üzərində)
|saxlanıldığı yer      = [[Norveç milli qalereyası]]
|vəziyyəti             = <!-- Əsər haqqında qısa məlumat -->
|saytı                 = <!-- Əsərlə ilə bağlı veb-sayt -->
}}
'''Fəryad''' ({{Dil-en|'''"The Scream"'''}}, {{Dil-no|'''"Skrik"'''}}) — [[norveçli]] rəssam [[Edvard Munk]] tərəfindən [[1893-cü il]]də çəkilmişdir və hazırda rəsm [[Norveç milli qalereyası]]nda sərgilənir.

Bu əsər dəli bir insanın hallüsinasiyasıdır sanki. Belə ki, [[Edvard Munk]]un “Çığırtı”sı heç də dəhşətin spontan ifadəsi olmayıb, real bir hadisənin tam dəqiqliklə kətan üzərinə köçürülməsidir.

== Əsərin təsviri ==
Əsərdə [[rəssam]]a yaxşı tanış olan yer, Ekeberq təpələrinə gedən yol təsvir olunub. [[Kətan]] üzərinə köçürülən bu mənzərə barədə [[Edvard Munk|Munk]] hələ öz gündəliklərində, [[22 yanvar]], [[1892-ci il]] tarixində, yazır:<ref>[http://www.artic.edu/aic/collections/exhibitions/Munch/resource/171 "Quick Facts"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130513143200/http://www.artic.edu/aic/collections/exhibitions/Munch/resource/171 |date=2013-05-13 }}. Çikaqo incəsənət universiteti. (İngiliscə) 6 May 2012.</ref><ref>Peter Aspden  [http://www.ft.com/intl/cms/s/2/42414792-8968-11e1-85af-00144feab49a.html?ftcamp=published_links/rss/life-arts/feed//product#axzz1sjsVkL2H "So, what does 'The Scream' mean?"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20131014055630/http://www.ft.com/intl/cms/s/2/42414792-8968-11e1-85af-00144feab49a.html?ftcamp=published_links%2Frss%2Flife-arts%2Ffeed%2F%2Fproduct#axzz1sjsVkL2H |date=2013-10-14 }}. Financial Times. (İngiliscə) 21 aprel 2012.</ref>

{{Cquote|“Mən iki yoldaşımla gəzintiyə çıxmışdım. Günəş qüruba doğru yaxınlaşırdı. Məni həzin bir qüssə bürüdü. Birdən səma al-qırmızı rəngə boyandı. Mən dayandım və barmaqlığa söykəndim. Tünd-mavi səmada və şəhərin üstündə sanki alov dilləri oynayırdı. Dostlarım yollarına davam elədilər, lakin mən yerimdə donub qaldım. Qorxudan titrəyərək, təbiətin dəhşət dolu çığırtısını bütün qəlbimlə eşidirdim sanki.”}}

== Əsər haqqında ==

Bütün bu yaşananlar, həmin dəqiqə rəsmə köçürülmədi. [[Edvard Munk|Munk]]un arxivindəki sənədlərə nəzər salaq, [[rəssam]]ın öz əliylə yazdığı qeydlərdən birində deyilir ki, [[1893-cü il]]də yaradılmış “Çığırtı”, onun [[1884-cü il]]dəki xatirələri əsasında yaradılıb. Bəs nəyə görə [[Edvard Munk|Munk]], üzərindən 9 il keçsə də, bu hadisəni belə yadında saxlayıb və onu rəsmə çevirməyi qərara alıb?

Yalnız [[2003-cü il]]də fizik Rassel Dyoşer və astrofizik Donald Olson buna aydınlıq gətirə bildilər. [[1883-cü il]]in avqustunda İndoneziyada 36 min insanın ölümü ilə nəticələnən [[Krakatau vulkanı]]nın püskürməsi baş vermişdi. Bunun nəticəsində atmosferin yuxarı təbəqələrinə vulkanik mənşəli kül yığılmışdır ki, bu da [[günəş]] şüalarının təsiri nəticəsində, qürub zamanı səmada al-qırmızı rəngin əmələ gəlməsinə səbəb olurdu. Bu qeyri-adi hadisə dünyanın müxtəlif yerlərində təzahür eləmişdir. Belə ki, [[rəssam]] Vilyam Eskroft [[Temza]] sahilində apokaliptik qürubu müşahidə elədiyini öz qeydlərində bildirmişdir. [[Pensilvaniya]] ştatındakı qəzetlərdən birində isə, göydə [[Amerika]] bayrağının zolaqlarının görünməsi barədə yazı getmişdir. Beləliklə vulkanın izlərini [[1883-cü il]]in noyabrından [[1884-cü il]]in fevralına qədər, [[Norveç]]in paytaxtı da daxil olmaqla, dünyanın müxtəlif yerlərində insanlar səmada müşahidə edə bilmişdilər. Beləliklə, [[Krakatau vulkanı]] nəinki atmosferdə həmçinin [[incəsənət]]də də böyük iz buraxmışdır.

Əsərdə ön plana çəkilən üz elə əslində [[Edvard Munk|Munk]]un özüdür. Əsas cizgilər burda tam təsvir olunmasa da, dəhşət hissi yaşıyan hər bir insana xas olan ümumi cizgilər burda dəqiq aydın təsvir olunub. [[Edvard Munk|Munk]]un yaradıcılığını araşdıran prof. Robert Rozemblyumun araşdırmasına görə uzunsov, sərt formada olan baş və ona sıxılmış əllər, həmin vaxtlarda [[Fransa]] muzeylərində insanlara təqdim olunan “Peru mumiyası”dan götürülmüşdür.

Əsərdə diqqət çəkən bir an da var. [[Edvard Munk|Munk]]dan uzaqlaşan dostlar. Bu əsərdəki tənhalıq hissini daha da qabarıq ifadə edir. Alman incəsənət tarixçisi Ulrix Bişofa görə, [[Edvard Munk|Munk]]un yaradıcılığında kölgə elementi, keçmiş və ölümü təsvir edir. Bu hardasa onun uşaqlıq xatirələriylə bağlıdır. Belə ki, rəssam anasının və bacısının vərəm xəstəliyindən ölümünün şahidi olmuşdur.

== Qalereya ==
<center><gallery>
Fayl:Skrik 1893.jpg|1893: [[pastel]] ilə kətan üzərində çəkilib. "Çığırtı"nın erkən versiyasıdır.
Fayl:The Scream by Edvard Munch, 1893 - Nasjonalgalleriet.png|1893: yağlıboya, [[tempera]] and [[pastel]] ilə kətan üzərində çəkilib. Ən çox tanınan versiyası sayılır, [[Oslo]], [[Norveç]]dəki milli qalereyada saxlanılır.
Fayl:"The scream". Wellcome L0011212.jpg|1895: Litograf versiyası.<ref>[http://www.artic.edu/aic/collections/exhibitions/Munch/artwork/17229 "The Scream"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160902200107/http://www.artic.edu/aic/collections/exhibitions/Munch/artwork/17229 |date=2016-09-02 }}. Çikaqo incəsənət universiteti. (İngiliscə) 6 May 2012.</ref>
Fayl:The Scream Pastel.jpg|1895: [[pastel]] ilə kətan üzərində çəkilib, 2012-ci ildə Sotheby's-də baş tutan incəsənət auksionunda 120 milyon amerikan dollarına  satılıb.<ref>[http://www.nytimes.com/2012/05/03/arts/design/the-scream-sells-for-nearly-120-million-at-sothebys-auction.html "'The Scream' Is Auctioned for a Record $119.9 Million"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220704015204/https://www.nytimes.com/2012/05/03/arts/design/the-scream-sells-for-nearly-120-million-at-sothebys-auction.html |date=2022-07-04 }}. The New York Times. (İngiliscə) 3 May 2012.</ref><ref>[http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304373804577521240470769420.html?KEYWORDS=the+scream "Munch's "The Scream" Sold to Financier Leon Black"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130513105029/http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304373804577521240470769420.html?KEYWORDS=the+scream |date=2013-05-13 }}. The Wall Street Journal. (İngiliscə) 22 Avqust 2012.</ref>
Fayl:Edvard Munch - The Scream - Google Art Project.jpg|1910: [[tempera]] ilə kətan üzərində çəkilib, 2004-cü ildə Munk muzeyindən oğurlanıb, lakin 2006-cı ildə tapılıb.
</gallery></center>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
*[http://kayzen.az/blog/paint/18961/çığırtı-%7C-edvard-munk.html#cut "Çığırtı"]

[[Kateqoriya:1893-cü ilin əsərləri]]
[[Kateqoriya:1893-cü ildə çəkilmiş rəsm əsərləri]]