Kastilyalı İzabella
| I İzabella | ||
 |
||
|
||
|---|---|---|
| 11 dekabr 1474 — 26 noyabr 1504 | ||
| Sələfi: | yoxdur | |
| Xələfi: | I Yuanna və V Karl | |
|
||
| 20 yanvar 1479 — 26 noyabr 1504 | ||
| Sələfi: | IV Henri | |
| Xələfi: | I Yuanna | |
| Doğum tarixi: | 22 aprel 1451 Kastiliya krallığı |
|
| Vəfat tarixi: | 26 noyabr 1504 (53 yaşında) Kastiliya və Leon krallığı |
|
| Atası: | II Con | |
| Anası: | Portuqaliyalı İzabella | |
| Həyat yoldaşı: | II Ferdinand (Araqon kralı) | |
| Uşaqları: | Araqonlu İzabella Asturiya hakimi Con I Yuanna Araqonlu Mariya Araqonlu Ketrin |
|
| İmzası: |  |
|
Kastilyalı İzabella (İngiliscə: Isabella I; İspan dili: Ysabel I) (d. 22 aprel 1451 – ö. 26 noyabr 1504) Kastiliya krallığının kraliçası. Araqon kralı II Ferdinandla evlənərək gələcəkdə bütün İspaniyanın birləşdirilməsinin təməlini qoydu. Taxt uğrunda bir müddət mübarizə apardıqdan sonra o, qardaşı IV Henrinin zülm və yoxsulluqla davam etdirdiyi səltənəti ələ keçirdi və dövlətin siyasi quruluşunu dəyişdi. Onun həyata keçirdiyi islahatlar və Araqon kralı ilə olan evliliyi nəticəsində iki ölkənin də siyasi gücü krallığın hüdudlarından kənara çıxdı. Bundan başqa İzabella və Ferdinand uzun müddət davam edən rekonkista əməliyyatını bitirmək və Xristofor Kolumbun 1492-ci ildə baş tutan ilk səyahətini dəstəkləməsi ilə tarixdə tanınmışdır. İzabella 1974-cü ildə Roma-Katolik Kilsəsi tərəfindən "Tanrının xidmətçisi" ünvanı ilə təltif edildi.
Gənclik illəri[redaktə | əsas redaktə]
İzabella 22 aprel 1451 tarixində Portuqaliyalı İzabella və Kastiliya kralı II Conun qızı olaraq Avila əyalətində dünyaya gəldi. Dünyaya gəlişiylə ögey qardaşı Henridən sonra taxt namizədliyində ikinci yeri tutdu. O illərdə Henrinin 26 yaşı var idi və evli olsa da, hələ də övladı olmamışdı. Onun kiçik qardaşı Alfonso isə bundan 2 il sonra 17 noyabr 1453 tarixində dünyaya gəldi və beləliklə, İzabella taxt sırasında üçüncü oldu. Atası II Conun 1454-cü ildə vəfat etməsinin ardından ögey qardaşı IV Henri olaraq taxta çıxdı. Taxt dəyişikliyinin ardından İzabella və Alfonso Henrinin qayğısından məhrum oldu və anaları ilə birlikdə Arevalo əyalətinə sürgün edildilər.
Bu illər İzabella üçün olduqca qarmaşıq keçdi. Çünki Arevalodakı qəsrlərində ailəsi ilə birlikdə olduqca zəif imkanlarda və yoxsul şəraitdə yaşamaqda idilər. Atasının vəsiyyətinə görə sərvət sahibi olsalar da, IV Henri ögey bacı və qardaşının bütün imkanlarını məhdudlaşdırdı. Ancaq bütün bu məhdud imkanlara baxmayaraq İzabella anası tərəfindən yüksək dini və elmi təhsil aldı.
Kralın qadını Portuqaliyalı Yuannanın hamiləlik dövründə isə İzabella və Alfonso kralın xüsusi icazəsiylə Segovia Sarayına alındı və təhsillərini davam etdirmələri üçün şərait yaradıldı. İzabella kraliçanın qapıqulu xidmətçisi oldu. Kiçik qardaşı Alfonso isə xüsusi bir nədimə tərəfindən böyüdüldü.
İzabellanın həyat şəraiti Segoviada yaxşılaşdı. Qızıl və gümüşlə bəzədilmiş sarayda İzabella yazı, hesab, şahmat, rəqs, musiqi və din təhsili aldı. Olduqca azad həyat tərzi yaşasa da, kralın qoyduğu qadağalar səbəbilə Segovia qalasından nadir hallarda çıxa bilirdi. Onun ögey qardaşı isə krallıqda baş verən daxili çəkişmələrlə məşğul olmaqda idi. İzabellanın isə bu qarışıqlıqdakı rolu və marağı çox böyük idi.
Taxt və ölkənin gələcəyindən narahat olan yerli əsilzadələr isə Kral Henriyə qarşı siyasi rəqib olaraq kiçik qardaşı Alfonsodan istifadə etdi. Hətta onlar taxtı ələ keçirməsi üçün Alfonsonu dəvət etdilər. Alfonsonun idarəsində olan və onu kralın həqiqi varisi hesab edən əsilzadələr 1467-ci ildə baş verən İkinci Olmeda müharibəsində Henrinin ordusu ilə qarşı-qarşıya gəldi. Müharibənin sonunda Henri ögey qardaşını qızı Yuanna la Beltraneja ilə evlənməsi şərtilə taxt varisi olaraq qəbul etdi. Asturiya hakimi elan olunduqdan qısa zaman sonra Alfonso 1468-ci ilin iyul ayında böyük ehtimalla vəba səbəbilə vəfat etdi. Alfonsonu dəstəkləyən əsilzadələr isə onun zəhərləndiyini iddia etdilər. Bu səbəblə mərhum varisin xələfi olaraq kralın növbəti taxt namizədi olaraq İzabellanı dəstəklədilər. Ancaq üsyançı dəstələrə olan xalq dəstəyi azalmışdı və İzabella taxtı döyüşlə yox, sülhlə ələ almaq istəyirdi. Beləliklə, o, qardaşı Henri ilə Guisando qəsrində görüşərək razılığa gəldilər: döyüş başa çatdı, Henri taxt varisi olaraq öz qızı Yuannanı yox, İzabellanı seçdi və İzabella yalnız qardaşının xüsusi icazəsiylə evlənə bilərdi. İzabellanın tərəfdarları istədiklərini alsalar da, hələ də Henrini taxtdan endirmək istəyirdilər. Ancaq bunun üçün qarşılarında bəzi maneələr var idi:
- Onların bunun üçün kifayət qədər gücü yox idi;
- İzabella taxtı qanuni olaraq ələ keçirmək istəyirdi.
Evliliyi[redaktə | əsas redaktə]
İzabellanın evlənmə məsələsi daima problem olmuşdu. Hətta, o ilk dəfə 6 yaşında ikən Navarra kralı II Conun kiçik oğlu Ferdinandla nişanlanmışdı. Bu əslində diplomatik bir qərar idi. Əsas məqsəd Navarra və Kastiliya krallığını vahid hakimiyyət altında birləşdirmək idi.
Kral Henrinin dövlət işlərindəki zəifliyi səbəbilə Kastilyada çaxnaşmalar başladı. Üsyançıların istəklərini qəbul etmək üçün təcili bir yol tapılmalı idi. Üsyançılarla bağlanan sülhə görə, İzabella zadəganlardan Pedro Pacheko ilə nişanlanmalı, qarşılığında isə Don Pedro kasıb düşən kral xəzinəsini doldurmalı idi. Başqa yol tapa bilməyən Kral Henri bu şərtləri qəbul etdi ancaq Don Pedro nişanlısı ilə tanışmaq üçün çıxdığı yolda anidən xəstələndi və səbəbi bilinməyən bu xəstəlik səbəbilə vəfat etdi.
