Malavi üçün mənbəyə bax

{{Dövlət
|rəsmi_adı                      = Malavi Respublikası
|orijinal_adı              = {{nowrap|{{dil|ny|''Chalo cha Malawi, Dziko la Malaŵi''}}}}
|adı                       = Malavi
|milli_şüarı                     = "Birlik və Azadlıq"
|himni                           = ''Ey Tanrı, vətənimiz Malavini qoru''<ref>{{cite web |url=http://www.lyricsondemand.com/miscellaneouslyrics/nationalanthemslyrics/malawinationalanthemlyrics.html |title=Malawi National Anthem Lyrics |work=National Anthem Lyrics |publisher=Lyrics on Demand |accessdate=24 August 2008 |archive-date=10 May 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510015032/http://www.lyricsondemand.com/miscellaneouslyrics/nationalanthemslyrics/malawinationalanthemlyrics.html |url-status=live }}</ref><center>[[Fayl:Malawian national anthem.oga]]</center>
|bayrağı                        = Flag of Malawi.svg
|gerbi                          = Coat of arms of Malawi.svg
|xəritəsi                         = Malawi (orthographic projection).svg
|rəsmi_dilləri                   = [[Nıyanca]], [[İngiliscə]]
|dini                    = [[Xristianlıq]]
|paytaxtı                        = [[Lilonqve]]
|ən_böyük_şəhəri                 =[[Lilonqvve]]-905 min,[[Blantayr-Limbe]]-808 min (2015-ci il). 
|etnik_qrupları                  = 
|idarəetmə_forması              = [[Respublika]]
|rəhbərin_titulu1                        = Prezident
|rəhbərin_adı1              = Lazarus Çakvera
|quruluş_növü            = 
|quruluş                    = 
|quruluş_hadisəsi1              = 
|quruluş_tarixi1               = 
|quruluş_hadisəsi2              = 
|quruluş_tarixi2               = 
|ərazisi                         = 118480
|ərazi_sırası                     = 100-cü yer
|təxmini_əhalisi                 = 17,4 milyon
|təxmini_əhali_sırası             = 65-ci  yer
|təxmini_əhalisi_il              = 2015
|əhalisinin_siyahıya_alınması            = 13 077 160
|əhalisinin_siyahıya_alınması_il         = 8.VI.2008 
|əhalisinin_sıxlığı                  = 142
|əhalisinin_sıxlığı_sırası              = 147
|ÜDM_AQP                        = 13,7  milyard 
|ÜDM_AQP_sırası                    = 152-ci
|ÜDM_AQP_il                     = 2014
|adam_başına_ÜDM_AQP            = 800 
|adam_başına_ÜDM_AQP_sırası        = 227-ci
|ÜDM_nominal                    = 
|ÜDM_nominal_sırası                = 
|ÜDM_nominal_il                 = 
|adam_başına_ÜDM_nominal        = 
|adam_başına_ÜDM_nominal_sırası    = 
|İİİ                            = 
|İİİ_il                         = 
|İİİ_sırası                       = 
|İİİ_fərq                       = 
|valyutası                     = Malavi kwachası
|valyutası_kodu                = MWK
|saat_qurşağı                   = CAT
|üv_fərq                     = +02
|yay_vaxtı_saat_qurşağı         = 
|üv_fərq           = 
|nəqliyyatın_yönü 
= sol
|iso3166_kodu
= MW
|internet_domeni                = .mw
|telefon_kodu                   = 254
|qeydlər                           =
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Malavi}}
[[Fayl:Un-malawi.png|thumb|right|250px|Malavi]]

'''Malavi''' ({{dil-en|Republic of Malawi}}, Nıyanca: Dziko la Malaŵi) — [[Afrika]] qitəsinin cənub-şərqində yerləşən və dənizə çıxışı olmayan quru ölkəsidir. [[1964]]-cü ilədək Nyasalend adını daşımışdır. Keçmiş Britaniya koloniyasıdır. Şimal-qərbdən [[Zambiya]] ilə, şimal-şərqdən [[Mozambik]] ilə, şərq, cənub və qərbdən isə [[Tanzaniya]] ilə həmsərhəddir. Tanzaniya və Mozambik sərhəddində Malavi gölü yerləşir. Malavinin sahəsi 118,000&nbsp;km<sup>2</sup>, əhalisi isə 16,777,547 nəfərdir. Onun paytaxı və ən böyük şəhəri [[Lilonqve]], ikinci Blantyre, üçüncü isə Mzuzudur. Ölkənin ləqəbi "Afrikanın isti ürəyi"dir.

== Tarixi ==
İndiki Malavi kimi tanına [[Afrika]] sahəsində ovçuluq və yığıcıqlıqla məşğul olan çox kiçik sayda əhali var idi. Bantu dilində danışan tayfalar 10-cu əsrdən etibarən şimaldan bu ərazilərə köç etməyə başlamışdılar. Bantu tayfalarının cənuba doğru köçü dəvam etdirməsinə baxmayaraq, bəziləri daimi olaraq burada məskunlaşıb və etnik qruplar olaraq formalaşıblar.

Aparılan tarixi araşdırmalar nəticəsinə görə bu ölkənin tarixi XIII-XVI əsrilərdə mövcud olan "Malavi İmperiyası" ilə bağlıdır. Buna görədə regionun ilk sakinləri Bantuların bir qolu olan Şiş-valardır. XVII əsirdən etibarən ölkə Portuqaliyanın, İskoçların və İngilizlərin hücumları məruz qalmağa başladı. [[1891]]-[[1964]] illərində İngilis koloniyasının tərkibinə qatılmışdır. [[1962]]-də İngilis Millətlər Birliyi içərisində müstəqil bir ölkə oldu. Bundan ikil sonra, [[1964]]-cü ildə mütəqilliyini elan etdi. Həmin il keçirilən xalq səsverməsi nəticəsində illərdir Malavinin istiqlalı mübarizəsində liderlik etmiş olan Dr. Hasting Kamuzu Banda prezident seçildi. Bandanın başçılıq etdiyi "Milli Konqre Partiyası"nın üzvlərinin təçkil etdiyi Maldiv Məclisi [[1971]]-ci ildə Bandanın ömürlük prezident olduğunu elan etdi. İlk seçkilər [[1978]]-ci ilin iyun ayında keçirildi. Banda hələ də ölkənin prezidentidir.

== Coğrafiyası ==
Malavi [[Afrika]]nın cənub-şərqində, şimala və cənuba uzanan, uzun və dar torpaqlara malikdir. Ölkə şimal-qərbdən [[Zambiya]] ilə, şimal-şərqdən [[Mozambik]] ilə, şərq, cənub və qərbdən isə [[Tanzaniya]] ilə qonşu mövqeyindədir. Ölkənin şimaldan cənuba 850&nbsp;km, şərqdən qərbə isə 350&nbsp;km uzunluğu malikdir. Malavinin sərhəddinin uzunluğu 2.881&nbsp;km olub, bunun 475&nbsp;km-i [[Tanzaniya]], 1,569&nbsp;km-i [[Mozambik]] və 837&nbsp;km-i isə [[Zambiya]]yladır. Bundan başqa Malavi ölünün Mozambikin hakimmiyyəti altında olan hissəsində yerləşən Likoma və Çizumulu adaları Malavinin hakimiyyəti altındadır.

Ölkənin sahib olduğu 118,480&nbsp;km²-lıq torpağın %31-i meşə, %25-i bataqlıq sahədədən, %20-i əkinçilik sahəsindən və %15-i isə otlaqlardan ibarətdir. Ölkənin şimal bölgəsi digər digər hissələrinə nisbətən daha çox dağlıq olub, dəniz səviyyəsindən 3,000 m-ə qədər yüksəklikdə yerləşir. Ölkənin ən yüksək dağı Saptivadır (3.002 m). Ölkənin ən uzun çayı olan Şire çayı 402&nbsp;km-lik hövsəyə sahibdir.

== Əhalisi ==
Malavi əhalisinin əksəriyyətini Bantu tayfasından olan yerlilər təşkil etməkdədir. Çox az miqdarda Asiyalı və Avropalı da mövcuddur. Təxminən 16,700,00 adam olan əhalinin böyük əksəriyyəti kiçik kəndlərdə yaşar. Əhalinin 10%-lik bir hissəsi isə şəhərlərdədir.

== Din ==
Ölkə əhalisinin təxminən 80 %-i Xristian dini inancına görə yaşayır. Malavidə İslam dini inancına görə yaşayan əhali təxminən 12 %  təşkil edir ki, Afrika qitəsinin bu bölgəsi üçün yüksək sayıla biləcək bir rəqəmdir. Digər əhali isə yerli dinlərə inanmaqdadır.

== İqtisadiyyatı ==
Malavi dünyanın ən az inkişaf etmiş ölkələrindən bir hesab edilir. Ölkədə adam başına düşən milli gəlir 320 $ səviyyəsindədir. Ölkə iqtisadiyyatı Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı kimi təşkilatlar üzərindən gələn pullaradan asılı vəziyyətdədir. Əhalinin 85 %-i çöl bölgələrdə yaşayıb, əkinçiliklə məşğuldur. Ümumi daxili hasilatının üçdə biri və ixracat gəlirlərin 90 %-i əkinçilikdən gəlir.

== Təhsil ==
Malavidə ibtidai təhsil məcburi deyil, lakin Konstitusiyada bütün insanların ən az 5 il hüquqi təhsil alması tələb edilir. 1994-cü ildə bütün uşaqlar üçün pulsuz ibtidai təhsil imkanı hökumət tərəfindən təsis edilib.

== İstinadlar ==
 {{İstinad siyahısı}}

== Həmçinin bax ==
{{Malavi mövzularda}}
{{Afrika Birliyi}}
{{Malavi bölgələri}}

{{Malavi-qaralama}}

[[Kateqoriya:Malavi| ]]