Qabarma və çəkilmə üçün mənbəyə bax

{| border=0 cellpadding=1 cellspacing=0 align=right
|- align=center
| [[Şəkil:Bay of Fundy High Tide.jpg|thumb|160px|suların yüksəldiyi zaman]]
| [[Şəkil:Bay of Fundy Low Tide.jpg|thumb|160px| suların çəkildiyi zaman]]
|}
'''Qabarma və çəkilmə''' (mədd və cəzr) bir göy cisimi üzərində başqa göy cisimlərinin tətbiq etdiyi kütlə çəkilişi qüvvətləri səbəbiylə olan forma pozulmaları deməkdir. Ən çox bilinəni, [[Ay]] və [[Günəş]]in nisbi mövqelərindəki dəyişmələrin təsiriylə [[Yer səthi]]ndə [[dəniz səviyyəsi]]ndə ortaya çıxan dövrlü dəyişmələrdir.

Bir gündə, müəyyən saatlarda yer üzündəki suların ard-arda alçalma və yüksəlməsinə qabarma-çəkilmə hadisəsi deyilir. Qabarma-çəkilmə hadisəsinin meydana gəlməsi ayın çəkiliş qüvvətidir. Bu çəkiliş qüvvəti; Ay yer kürəsinin ətrafına dolanarkən dəyişik bölgələri təsir edər və uzaqlığa görə dəyişər. Ay yer planetindən uzaqlaşsa çəkiliş qüvvəti azalar, yaxınlaşdıqca çəkiliş qüvvəti artar. Qabarma-çəkilmə hadisəsi [[okean]]lara daha çox təsir edir.

Ay yer kürəsi ətrafında dönərkən, yer kürəsinin bir üzü aya daim daha yaxındır. Bu vəziyyətdə aya yaxın yerdəki sular ay tərəfindən özünə doğru çəkilərlər. Bu vaxt qabaran suların arxasında olan boşluqları yanlardan gələn sular doldurar. Beləcə planetdə aya nazir səthində sular yüksələrkən, digər yerlərdə alçalar. Bu yüksəlmə və alçalma bir-birini davamlı izlər.

Günəşdə qabarma-çəkilmə hadisəsinə təsir edir. Ay yer kürəsi ilə günəş arasındaykən bu təsiri azdı, hamısı bir istiqamətdəykən isə çoxdu. Qabarma-çəkilmə hadisəsi ilk və ikinci dördün mərhələlərində ən aşağı, yeni ay və bütöv ay dövrələrində ən böyük dəyəri götürər. Bir yerdə sular qabararkən ay o yer üçün səmanın ən yüksək nöqtəsindədir.

Hər hansı bir yerdə qabarma-çəkilmə hadisəsi hər gün eyni saatda olmaz. Bir əvvəlki gündən 50 dəqiqə daha keç meydana gələr. Səbəbi isə Yer planeti ilə ayın eyni istiqamətdə dönməsidir.

Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmələrdən ötəri yer kürəsinin öz ətrafındakı dönmə sürəti azalar. Beləcə günlər yavaş yavaş uzanar. Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmə planetimizin dönmə sürətində yavaşlamağa səbəb olarkən, ayın da hər il yerdən 12,7 sm uzaqlaşmasına səbəb olar.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{Təbiətin elementləri}}
[[Kateqoriya:Geologiya terminləri]]