Qrup konfliktləri

Qrupun sosioloji inkişaf planına uyğun olaraq şəxsiyyətlərarası münasibətlərin tənzim edilməsi çox mürəkkəb, lakin əhəmiyyətli məsələdir. Onun müxtəlif çalarlarını ayırd etmək olar. Bütün hallarda kollektivdə şəxsiyyətlərarası münasibətlərin tənzim edilməsi konflikt şəraitinin yaranması imkanının vaxtında aradan qaldırılmasını nəzərdə tutmalı və məhz bu istiqamətdə yönəldilməlidir.

Qrup canlı təsisatdır. O da dialektika qanunlarına tabedir. Bu mənada məsələ heç də qrupda konfliktin olub-olmamasında deyildir. Ən başlıca məsələ konfliktin mənəvi məzmunundadır, konstruktiv, yaradıcı, işgüzar xarakter daşımasındadır. Bu cəhəti nəzərə alsaq, konfliktin konstruktiv və destruktiv funksiyalarını fərqləndirə bilərik.

Sosial psixologiyada qrupdaxili konfliktlərin təsnifatı hələ müəyyənləşdirilməyib. M. R. Bityanova onların aşağıdakı növlərini təsvir etmişdir:

1. Hər bir qrupun daxilində mini qruplar formalaşır.
2. Qrupun yüksək statuslu üzvlərindən hər hansı biri özünün məqsədi və sərvətləri ilə qrupun məqsəd və sərvətlərinə uyuşmayan qeyri-formal qrupa meyil etdikdə, onunla qrupun lideri arasında konflikt əmələ gəlir.
3. Müəyyən bir mini qrup liderin iş üslubu ilə razılaşmadıqda onunla mini qrupun münasibətlərində konflikt halları müşahidə olunur.
4. Müəyyən bir mini qrupda münasibətlər pozulanda, onun həyatında konflikt əmələ gəlir.
5. Normativ qrup konfliktlərinə də az təsadüf olunmur.
6. Liderlər arasında konfliktin əmələ gəlməsi qrup fəaliyyəti üçün tipik sayılır.
7. Qeyri-formal liderlə rəhbər arasındakı konfliktlər də son dərəcə geniş yayılıb.

Konfliktlərin mərhələləri

Hər bir real konflikt prosesdir. Bu baxımdan sosial psixologiyada konfliktin aşağıdakı mərhələləri fərqləndirilir:

• Obyektiv konflikt şəraitinin yaranması;
• Obyektiv konflikt şəraitinin dərk olunması;
• Konfliktli davranışa keçid;
• Konfliktin obyektiv həll olunması.

Yaranmış obyektiv şəraitdən asılı olaraq konflikt ancaq birinci və ya ikinci mərhələ ilə məhdudlaşa bilər. Bir çox hallarda isə konflikt tədricən bir mərhələdən digərinə keçir.

Rəhbər işçi konflikt şəraitini sosial-psixoloji planda təhlil edərkən onu realistcəsinə qiymətləndirməlidir. Bunun üçün aşağıdakı cəhətlərə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır:

• Konfliktin yaranması üçün bəhanə kimi istifadə olunan halları fərqləndirmək;
• Konfliktin "işgüzar zonasını" və əsas iştirakçılarını müəyyən etmək;
• Konfliktə qədər konflikt iştiraçılarının şəxsiyyətlərarası münasibətlərini müəyyən etmək;
• Adamların konfliktə girməsinin subyektiv motivlərini aydınlaşdırmaq;
• Konflikt iştiraçılarının konkret hərəkətlərinin istiqamətini müəyyən etmək;
• Konfliktdə bilavasitə iştirak etməyən, lakin onun pozitiv həlli üçün maraqlı olan adamların konfliktə münasibətini araşdırmaq.

Konflikt həm də mədəniyyət problemidir. İşçilərin mədəni səviyyəsi aşağı olduqda, hətta öz-özlüyündə çox əhəmiyyətli olan işgüzar konfliktlər belə, asanlıqla məhdud şəxsi konfliktlərə çevrilir.

Qrupda destruktiv konfliktlərin yaranması imkanlarını aradan qaldırarkən konstruktiv konfliktlərin rolunu artırmaq lazımdır. Məhz buna görə də qrupda sosial-psixoloji iqlimin optimallaşdırılması üçün konfliktin müsbət imkanlarından məharətlə istifadə etmək lazımdır.

Mənbə

Ümumi psixologiya