Qerq Kriazi
 |
| Qerq Kiriazi | |
|---|---|
| alb. Gjergj | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 1868 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 30 dekabr 1912 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, müəllim |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qerq Kiriazi (alb. Gjergj Qiriazi;1868, Bitola – 30 dekabr 1912, Bitola) — alban vətənpərvər, müəllif, pedaqoq, tərcüməçi, protestant, İncil təbliğatçısı, Monastir I Konqresinin təşkilatçısı (1908), Alban Milli Oyanışının fəalı.
Erkən həyatı və təhsili[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qerq Kiriazi Osmanlı imperiyasının (indiki Şimali Makedoniya) Monastır (müasir Bitola) şəhərində anadan olub. O, ilk təhsilini də burada almışdır. Qardaşı Gerasim kimi də o, Bolqarıstanın Samokov şəhərindəki protestant İlahiyyat İnstitutunda təhsilinin davam etdirmişdir. Onun təhsili üçün maliyyə dəstəyini Aleksandr Tomson vermişdir. O, 1885-1889-cu illərdə təhsil aldığı məktəbdən, Bolqarıstan ordusuna məcburi çağırışdan yayınmaq üçün məzun olmadan uzaqlaşmalı, Bolqarıstanı tərk etməli olub.[2]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Salonikdəki Amerika İncil Cəmiyyətində, sonra isə Britaniya və Xarici İncil Cəmiyyətində çalışmışdır.[3] Qardaşının ölümündən sonra Korçada ilk alban qızlar məktəbinə rəhbərlik etdi. 1908-ci ildə Monastırda Alban Başkimi klubunun prezidenti, sonra isə vitse-prezident olub.[4] 1908-ci ildə Monastır konqresinin nümayəndəsi olub.[5] Kiriazi həmçinin Avstriya-Macarıstanın Bitoladakı konsulluğunda tərcüməçi işləyib.[6] 1908-ci ildə oğlanlar üçün türk dili liseyi (idadiye) yaradıldı və Kiriazi oraya alban dili müəllimi təyin edildi.[7] 1909-cu ildə Gənc türklər hökuməti Alban milli hərəkatında iştirak etdiyinə görə Qiriaziyə sui-qəsd təşkil etməyi planlaşdırıb.[8]
Qerq Kiriazi Albaniyanın Başkimi Kombit mətbəəsinin yaradıcılarından biri olub. O, qardaşı Gerasimə iki cildlik Hristomathi a udhëheqës për ç'do shtëpi shqiptariı (Monastır, 1902) nəşr etməkdə kömək etdi və onunla birgə Kënkë të shenjtëruara (Monastır) dini şeirlər toplusunu yazıb.[9]
Kiriazi həmçinin Con Bunyanın 1927-ci ildə Dori Koti naşirləri tərəfindən çap edilmiş “Hacının tərəqqisi” kitabını Udhëtari adı ilə tərcümə etmişdi.
Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Udhëtari nga kjo Botë ndë tjetërën, a Udha e të Krishterit nga qytet i humbjes gjer ndë qytet të Qiellit, e treguarë si ëndërë prej Jovan Benjian (1894-cü ildə giriş sözü ilə "Hacının tərəqqisi" kitabından tərcümə edilmişdir). Korçë: Dhori Koti, 1927. Yenilənmiş orfoqrafiyası ilə ilə yenidən nəşr edilmişdir (ISBN 978-9928-4519-4-1) (ISBN 978-9928-4519-3-4) – Tirana: Instituti për Studime Shqiptare dhe Protestante, 2018–2019.
- Fisika. Bukuresht: Dituria, 1899.
- "Shqiponja". Albania, 1900, nr. 11, dhjetor.
- "Nevojat e Shqipërisë: ca mentime". Albania, 1901, nr. 1, 31 janar.
- "Një udhë[tim] në Shqipëri" Albania, 1901, nr. 5, maj.
- "Urtësia e dituria". Albania, 1901, nr. 9, shtator.
- "Zër' i skolisë". Albania, 1901, nr. 10, tetor.
- Hristomathi më katër pjesë: gjëra të ndryshme e të vëgjejtura për këndim edhe për dobi të mësonjëtorevet shqipe, a udhëheqës për ç’do shtëpi shqipëtari, të gatuara edhe një pjesë nga dialogët të kthyera, prej një mëmëdhetari (editor, co-author with Gjerasim Qiriazi). Sofia: Mbrothësia, 1902 (vol. 1) and 1907 (vol. 2).2023-cü ildə yenidən nəşr edilmişdir (Tirana: ISSHP) as Krestomaci: udhëheqës për çdo shtëpi shqiptari (ISBN 978-9928-4519-1-0 and ISBN 978-9928-4519-2-7).
- "Fati i Shqipërisë". Albania, 1903, nr. 7, korrik.
- "Shkaku i të mos mbrothësuarit të shkronjave shqip në Shqipëri". Kalendari Kombiar 1905, IX. Sofje, 49-61.
- "Arësim i gravet". Drita, Sofje, nr. 82, 9 gusht 1906.
- Kënkë të Shenjtëruara për falëtoret shqipe (të kthyera prej anglishtesë, gerqishtesë edhe bullgarishtesë). Sofia: Mbrothësia (Kristo Luarasi), 1906.
- "Nevojat që kemi për të qytetëruarë Shqipërinë me anën e diturisë". Korça, nr. 3, 7 janar 1909.
- "Nevoja për të përhapurë mjeshtërinë ndë Shqipëri". Korça, nr. 6, 18 shkurt 1909.
- Këngë të shenjtëruara për falëtoret shqipe. Korçë: Dhori Koti, 1927.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Elsie, Robert. A dictionary of Albanian religion, mythology, and folk culture. Library of Congress: New York University Press. 2001. 210–212. ISBN 0-8147-2214-8. İstifadə tarixi: 2010-10-05.
- ↑ Quanrud, John. Gerasim Kyrias and the Albanian National Awakening, 1858–1894. Tirana: Institute for Albanian and Protestant Studies. 2016. 117–118. ISBN 978-0993424823.
- ↑ Kyrias-Dako, Sevasti. My Life: the autobiography of the pioneer of female education in Albania (2nd). IAPS. 2022. səh. 95. ISBN 978-1946244420.
- ↑ Skendi, 1967. səh. 350, 353.
- ↑ Skendi, 1967. səh. 370.
- ↑ Skendi, 1967. səh. 207.
- ↑ Skendi, 1967. səh. 367.
- ↑ Skendi, Stavro. The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. 1967. 363. ISBN 9781400847761.
- ↑ Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation by Nathalie Clayer. 2007. [1] Arxivləşdirilib 2023-04-06 at the Wayback Machine
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Lloshi, Xhevat. Gjergj Qiriazi në Kongresin e Manastirit. Skopje: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2019, ISBN 978-608-4897-03-3 (v. 1) and ISBN 978-608-4897-04-0 (v. 2).
- Hosaflook, David. Lëvizja Protestante te shqiptarët, 1816–1908. Skopje: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2019, ISBN 978-608-4897-08-8.
- Qiriazi-Dako, Sevasti (trans. Holger Dashi). Jeta ime. Shkup: Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2016, ISBN 978-608-4653-41-7.
- Quanrud, John and David Hosaflook. "Were the Kyrias siblings, Kristo Dako, and the Kortcha Girls School Protestant? A response to the re-emergence of a communist-era narrative". IAPS, 2023 (or in Albanian – https://instituti.org/vellezerit-dhe-motrat-qiriazi-kristo-dako-dhe-shkolla-e-vashave-e-korces-a-ishin-protestante