Qətər üçün mənbəyə bax

{{mənbə azlığı}}
{{Dövlət
| rəsmi_adı                = Qətər Dövləti
| orijinal_adı                = دولة قطر
| adı                = ''Dewlat Qatar''
| milli_şüarı                = "Allah, Millət, Əmir"
| himni                = <center>[[Fayl:National anthem of Qatar.ogg]]</center>'''Əs Salam əl Əmiri'''
| bayrağı                = Flag of Qatar.svg
| gerbi                =
| xəritəsi                = QAT orthographic.svg
| rəsmi_dilləri                = [[Ərəb dili]]
| dini                = İslam
| paytaxtı                = [[Doha]]
| ən_böyük_şəhəri                = paytaxtı
| etnik_qrupları                = 40% [[ərəb]], 21% [[hindli]], 12.5% [[benqallar]], 4.5% [[pakistanlı]], 4.3% [[şri-lankalı]], 9% [[misirli]], 14% başqaları
| idarəetmə_forması                = Unitar avtoritar parlamentli yarıkonstitutsiyalı monarxiya
| rəhbərin_titulu1                = Əmir
| rəhbərin_titulu2                = Baş nazir
| rəhbərin_adı1                = [[Təmim bin Həməd Al Sani]] 
| rəhbərin_adı2                = Əbdüllah bin Nasir Al Sani
| quruluş_növü                = 
| quruluş                = 
| quruluş_hadisəsi1                = Milli gün
| quruluş_tarixi1                = 18 dekabr 1878
| quruluş_hadisəsi2                = [[Birləşmiş Krallıq]]dan müstəqllik
| quruluş_tarixi2                = 3 sentyabr 1971
| ərazisi                = 11,581 km²
| ərazi_sırası                = 158ci
| su_ərazisi_faizi                = 0.8
| təxmini_əhalisi                = 2,799,202
| təxmini_əhali_sırası                = 136cı
| təxmini_əhalisi_il                = 2023
| əhalisinin_siyahıya_alınması                = 1,699,435
| əhalisinin_siyahıya_alınması_il                = 2010
| əhalisinin_sıxlığı                = 241,7
| əhalisinin_sıxlığı_sırası                = 58ci
| ÜDM_AQP                = {{increase}} $326,731 milyard
| ÜDM_AQP_sırası                = 60cı
| ÜDM_AQP_il                = 2023
| adam_başına_ÜDM_AQP                = {{increase}} $116,723
| adam_başına_ÜDM_AQP_sırası                = 4cü
| ÜDM_nominal                = {{increase}} $219,570 milyard
| ÜDM_nominal_sırası                = 55ci
| ÜDM_nominal_il                = 2023
| adam_başına_ÜDM_nominal                = {{increase}} $78,440
| adam_başına_ÜDM_nominal_sırası                = 6cı
| İİİ                = 0.855
| İİİ_il                = 2021
| İİİ_sırası                = 42ci
| İİİ_fərq                = artım
| valyutası                = [[Qətər rialı]]
| valyutası_kodu                = QAR
| saat_qurşağı                = 3cü
| üv_fərq                = +3
| yay_vaxtı_saat_qurşağı                = 
| nəqliyyatın_yönü                = sağ
| iso3166_kodu                = QA
| internet_domeni                = [[.qa]]
| telefon_kodu                = +974
| qeydlər                = 
| demonimi                = '''Qətərli'''
| area_km2                = 
| area_rank                = 
| GDP_PPP                = 
| GDP_PPP_year                = 
| HDI                = 
| HDI_year                = 
| today                = 
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Qətər}}

'''Qətər''' ([[Ərəb dili|ərəb]]. ''قطر'') və ya rəsmi adı ilə '''Qətər Dövləti''' ([[Ərəb dili|ərəb]]. ''دولة'' ''قطر'') — [[Qərbi Asiya]]da dövlət. Qətər [[Ərəbistan yarımadası]]nın şimal-şərqində [[İran körfəzi|Fars körfəzinə]] uzanan eyni adlı yarımadada yerləşir. Qurudan yalnız cənubda [[Səudiyyə Ərəbistanı]] ilə həmsərhəddir. Sudan şimalda [[Bəhreyn]], şərqdə isə [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]] ilə sərhədə malikdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri [[Doha]], ümumi sahəsi 11,581 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 2.5 milyon nəfərdən çoxdur. [[Monarxiya]] ilə idarə olunan Qətər artan neft qiymətləri və sahib olduğu təbii qaz ehtiyatları sayəsində adam başına düşən gəlirə görə dünyanın ən zəngin 6-cı ölkəsidir.<ref name=imf2>http://ekonomi.milliyet.com.tr/iste-dunyanin-en-zengin-ulkesi/ekonomi/ekonomidetay/27.02.2012/1508403/default.htm{{Dead link|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot }}  Milliyet 2012–02–27</ref>

== Tarixi ==
Qətərin ərazisi qədim dövrlərdən bəri yaşayış məskəni olub. Bu ölkənin adı Roma tarixçisi [[Böyük Plini]] (I əsr) tərəfindən də xatırlanır. Regionda aparılan arxeoloji qazıntılar göstərir ki, bu torpaqlar bizim eradan əvvəl 4–2-ci minilliklərdə paytaxtı [[Bəhreyn]] olan [[Dilmun]] və təxminən indiki [[Oman]]ın ərazisində mövcud olmuş Maqan krallıqlarının nəzarəti altında olub. Burada əhali dənli bitkilər becərmək, mis əritməklə məşğul olur və [[Şumer]], [[Akkad]], [[Babilistan]], [[Assuriya]] ilə intensiv ticarət aparırdı. B.e. əvvəl 6-cı əsrdə Qətər və onun ətraf əraziləri Fars dövləti tərəfindən zəbt olundu.

[[Ərəb yarımadası]]nın digər xanlıqları kimi, Qətər dövləti də [[VII əsr]]də [[Ərəb xilafəti]]nin tərkibinə daxil oldu. [[XIII əsr]]dən etibarən Bəhreyn əmirlərinin, XVI əsrdən başlayaraq isə [[Portuqaliya]]nın nəzarəti altına keçən Qətər 1871–1916-cı illərdə [[Osmanlı imperiyası]]nın tərkibində olmasına baxmayaraq, ölkədə real hakimiyyəti yerli şeyxlər idarə etmişlər. Osmanlı Dövləti Qətər üzərindəki haqqlarından 29 iyul 1913də imtina etdi. Son Türk əsgəri Qətərdan avqust 1915də çəkildi. I Dünya Müharibəsinin başlamasından dərhal sonra 3 noyabr 1916-cı ildə Qətər İngilislər tərəfindən işğal edildi. 1916-cı ildə ölkədə [[Britaniya]] protektoratı qurulub. 1971-ci il sentyabrın 1-dən etibarən Qətər müstəqil dövlətdir. 2022-ci ildə FIFA Dünya Kuboku Çempionatının burada təşkil edilməsinə qərar verdi.

== İqtisadiyyat ==
{{Əsas|Qətər iqtisadiyyatı}}
[[Fayl:Un-qatar.png|thumb|280px|Qətərin maşın yolları və boru kəmərləri]]
[[Fayl:Doha Skyline Nacht night.jpg|thumb|left|Doha]]
Bu gün Qətər iqtisadiyyatının əsasını neft və qaz hasilatı təşkil edir. Bu sahə ümumdaxili məhsulun 55%-dən çox hissəsini, ixrac gəlirlərinin təxminən 85%-ini, dövlət gəlirlərinin isə 70%-ni təmin edir. Neft-qaz sənayesindən əldə olunan gəlirlər sayəsində Qətər müasir, yaxşı inkişaf etmiş iqtisadi infrastruktur və adambaşına düşən gəlir səviyyəsi baxımından Qərbi Avropadan geri qalmayan zəngin bir ölkəyə çevrilmişdir.

Qətərin aşkar edilmiş neft ehtiyatları təxminən 2.3 milyard ton, təbii qaz ehtiyatları isə 17.9 trilyon kub metr təşkil edir. Bu isə o deməkdir ki, ölkə dünyada qaz ehtiyatlarının həcminə görə 3-cü yeri tutur. Qətər ildə stabil olaraq 100 milyard kubmetrdən çox təbii qaz hasil edir. 2011-ci ildə isə təbii qaz hasilatı 110 milyard kubmetrdən də çox olmuşdur. 2030-cu ilə bu göstəricinin 255 milyard kubmetrə çatacağı gözlənilir. Öz iqtisadiyyatının diversifikasiyasını təmin etmək və xammal ixracından asılılığı aradan qaldırmaq üçün Qətər dövləti iqtisadiyyata iri həcmli xarici investisiyalar cəlb edərək, ölkə infrastrukturunun inkişafına və tikinti sahələrinə böyük sərmayələr qoyur.

Neft ehtiyatlarının kəşf edilməsindən əvvəl Qətər əhalisinin əksəriyyəti balıqçılıq və ovçuluqla məşğul idi. Amma 1940-cı ildə neft ehtiyatlarının kəşfiylə ölkənin bütün iqtisadiyyatı dəyişməyə başladı. Bu dəyişmə yüksək həyat standartları və böyük ölkələrin vətəndaşlarına təqdim etdiyi ictimai xidmətləri də özü ilə gətirdi. Ölkə, dünyadakı ən böyük qaz ehtiyatlarına sahib ölkələr arasındadır. Bu böyük faktor ölkə vətəndaşlarının rifah səviyyəsini ən üst pillələrə daşımışdır. 1 dənəsi quruda 6-sı açıq dənizdə olmaq üzrə cəmi 7 ədəd təbii qaz istehsal nöqtəsi vardır. Ölkənin körfəzə baxan hissəsində Ras Laffan adlı sənaye şəhəri qurulmuşdur. Neftin varlığı ölkədə gübrə və sement sənayesinin inkişafına də iştirak etmişdir. Son illərdə ölkədə
metallurgiya sənayesi sürətlə inkişaf edir. Qətər alüminium istehsalına görə dünyada qabaqcıl yerlərdən birini tutur.

Qətərin ümumdaxili məhsul (ÜDM) strukturunda sənaye sahəsi əsas yer tutur (75%). Xidmət sektoru 25%, kənd təsərrüfatı isə 0,1% təşkil edir. Neft gəlirlərinin böyük qismi səmərəli şəkildə sosial sahəyə xərclənir. Lakin bu mənfəətdən yalnız Qətər vətəndaşları istifadə edə bilərlər. Paytaxt Dohanın hüdudlarından kənarda, demək olar, heç nə yoxdur. Buna görə də, mahiyyət etibarilə Qətər elə Dohadan ibarətdir. Şəhər çoxlu sayda 2–3 mərtəbə evlərdən ibarət seyrək məhəllələrdən və ya çoxlu yeni tikililərdən – göydələnlərdən ibarətdir.<ref>{{Cite web |title=Qətər |url=http://www.socarplus.az/az/article/150/qeter |access-date=2013-07-23 |archive-date=2014-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140328155155/http://www.socarplus.az/az/article/150/qeter |url-status=dead }}</ref>

== Demoqrafiya ==
Demək olar ki, bütün Qətər vətəndaşları [[İslam]] dininə mənsubdur. Etnik ərəblərdən başqa çoxu vətəndaş müxtəlif ölkələrdən neft sektorunda çalışmaq üçün gəlmişdir. [[Ərəb dili]] dövlət dildir. Onlarla fərqli millətdən insanların olması [[İngilis dili]]ni ikinci bir milli dil halına gətirmişdir. Qətər ərəblərinin ümumiyyətlə üst səviyyə idarəçi, bürokrat ya da mal sahibi olduğu ölkədə digər ölkə ərəbləri banklarda, təbii qaz emalı zavodları ya da dövlətin təşkilatlarında məmur olaraq çalışarlar. Ölkənin demoqrafik quruluşu immiqrasiya sisteminə əsaslanır. Ölkədə xarici ölkələrdən təxminən 1,5 milyona yaxın işçi çalışmaqdadır. Ümumiyyətlə [[Filippin]], [[Nepal]], [[Hindistan]] kimi ölkələrdən insanlar bu ölkəyə tikinti, səhiyyə, xidmət, enerji sektorlarında çalışmaq üçün gəlirlər. Qətərdə hər 100 qadına 309,8 kişi vardır; bu kişilərin lehinə olan dünyanın ən yüksək cinsiyyət nisbətidir.

XX əsrin 30-cu illərinin sonlarında iri neft yataqlarının kəşf edilməsi ənənəvi Qətər cəmiyyətinin bütün strukturunu kökündən dəyişdi. Qətərlilərin ənənəvi məşğuliyyətləri – mirvari hasilatı, balıqçılıq, dəvəçilik və qoyunçuluq, qismən də əkinçilik praktik olaraq keçmişdə qaldı. Bu, həm bədəvilərə, həm də "ucqar" yerlərdə – oazis və xırda qəsəbələrdə yaşayan oturaq sakinlərə aiddir. XX əsrin sonlarında Qətərin demək olar ki, bütün əhalisi şəhərlərdə məskunlaşdı.

== Təhsil ==
Yaxın tarixdə Qətərdə təhsilə böyük əhəmiyyət verilməyə başlandı. Tələbə sayı az olduğundan daha yaxşı təhsil imkanları təmin edilməyə başladı. Hər kəsə pulsuz olaraq verilən sağlamlıq xidmətlərinin yanında orta məktəbdən universitetə qədər təhsil bütün Qətər vətəndaşları üçün pulsuz hala gətirildi. Ölkənin Qətər Universiteti adında bir universiteti və bir çox yüksək təhsil təşkilatı vardır. Paytaxt Dohada istehsalı davam edən təhsil qəsəbəsi ölkənin bütün ortadoğunun ən böyük təhsil yeri olmasını təmin etməkdə və bütün bölgədən şagirdlərin burada toplanmasını hədəfləməkdədir.

== Coğrafiya ==
[[Fayl:Qatar municipalities map after 2004 reorganization english.svg|thumb|200px|Qətər]]
[[Qətər yarımadası]] Fars körfəzinə doğru Səudiyyə Ərəbistanından çıxmış 160 km-lik bir uzantıya bənzəyir. Ümumiyyətlə alçaq düzlüklərdən ibarət olan ölkə qumla örtülüdür. Ölkənin cənubu isə çöllərlə örtülüdür.

=== Iqlim ===
İqlimi tropikdən subtropikə keçid xarakterlidir. İl boyu yüksək tempratur və rütubətlilik xarakterikdir. Orta tempratur 44 °C dərəcə olsa da Ərəbistan və İran yaylalarının səhra və yarımsəhralarından gələn hava axını tempraturun 50 °C dərəcəyədək yüksəlməsinə səbəb olur. Qışda tempratur aşağı düşür, hava ilıq və yağışlı, yay quraq keçir. Burada ilin on ayı şimal-qərb küləkləri əsir. Bu küləklər qışda yağıntı, yayda isə toz və qum gətirir. Yağıntı mövsümü noyabrdan başlayır və marta qədər davam edir. Digər aylarda demək olar ki, yağıntı düşmür.<ref>Cabir Məmmədov, Həbibə Soltanova, Ərəb ölkələrinin coğrafiyası, s.42</ref>

== Administrativ hissələr ==
Qətər ən böyük idarəetmə vahid olan 7 ayrı bələdiyyə bölünmüşdür. Bunlar: Ad Doha, Al Rayyan, Umm Salal, Al Khor, Al Wakrah, AlDaayen və Al Shamal bələdiyyələridir.

=== Dini vəziyyət ===
2004-cü ilin rəsmi hesablamalarına görə ölkə əhalisinin 77,5 %-i müsəlman, 8,5 %-i xristian, 14 %-i digər dinlərin nümayəndələridir.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Həmçinin bax ==

== Xarici keçidlər ==
{{Qətər mövzularda}}
{{Asiya ölkələri}}
{{İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı}}
{{Ərəb Dövlətləri Liqası}}
{{Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyi}}
{{Əsas qeyri-NATO ölkələri}}

[[Kateqoriya:Fars körfəzi ölkələri]]
[[Kateqoriya:Qətər| ]]
[[Kateqoriya:Orta Şərq dövlətləri]]
[[Kateqoriya:Yaxın Şərq dövlətləri]]
[[Kateqoriya:İslam dövlətləri]]
[[Kateqoriya:Ərəb Liqasına üzv dövlətlər]]