Məzmuna keç

Sayqak

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Sayqa səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)
Sayqak
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Sayqak
Beynəlxalq elmi adı

Sayqak[3] (lat. Saiga tatarica) – Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Rusiya və Monqolustanda yaşayan cütdırnaqlı bir heyvandır. Hal hazırda iki yarımnövü mövcuddur – əsl sayqak (lat. Saiga tatarica tatarica) və monqol sayqakı (lat. Saiga tatarica mongolica).

Sayqakların qalıqları əsasən şimali Avrasiyada tapılır və onların ən erkən nümunələri pleystosen epoxasına aiddir.[4]

Yayılması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İki təcrid olunmuş sahədə yayılmışdılar: Monqol Altayından cənubda, Baytaq-Boqdo zirvəsi yanında və Monqol Altayından şimalda Böyük göllər çalasında. Hal-hazırda ancaq ancaq Monqol Altayından şimalda Şarqın Qobi səhrasında qalıb. Areal 4–5 min km².-i keçmir.

Sayları 1984-cü ildə 100–150 başı keçmirdi. Monqol sayqakının sayının azalması brakonyerliklə və otlaqlarının ev heyvanlarının sürüləri tərəfindən tutulması ilə əlaqədardır. Qanunla qorunurlar.

2010-cu illərin ortasında sayqakların sayı kəskin şəkildə azalmışdı. 15 il ərzində 95% azalma müşahidə olunub.[5] 2010-cu ilin mayında Qazaxıstanın Ural bölgəsində yaşayan 26 min sayqakdan təxminən 12 mini ölü tapılmışdır. Bu pasterellyoz infeksiyasının nəticəsi idi. Lakin, yoluxmaların təkiki nə olduğunu hələ də bilinmir.[6] 2015-ci ilin mayında daha bir infeksiya (ehtimal ki, həmin həstəlik) ölkənin üç şimal bölgəsində olunub.[7] Mayın 28-də Qazaxıstanın mərkəzində yerləşən Betpak-Dalada 120 min sayqakı ölümü təsdiqlənmişdi. Bu sayqakların ümumi dünya əhalisindən təxminən üçdə birini təşkil edirdi.[8] 2016-cı ilin aprelində sayqakların sayı həmin ərazisində 31 mindən 36 minə qədər çoxalıb.[9] Qazaxıstan boyu 2021-ci ilin aprelinin hesabatı göstərib ki, sayqakların sayı 334 mindən 842 minə qədər çoxalıb. Bunun səbəbləri arasında hökumətin brakonyerliyə qarşı və konservasiya tədbirləri var idi.[10]

Çoxlanması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Cütləşmə vaxtı erkək bir neçə dişi ilə birgə olur. Boğazlıq vaxtı 5 aydır. Dişi 1–2 bala gətirir.[11]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
  2. ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
  3. ↑ Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti (az.). Elm nəşriyyatı. 2021. səh. 549. ISBN 978-9952-523-37-9. sayqak (zool.)
  4. ↑ Currant, A.P. "Late Pleistocene Saiga antelope Saiga tatarica on Mendip" (PDF). UBSS Proceedings. 18 (1). 1987: 74–80. 25 may 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 7 iyun 2025.
  5. ↑ "Welcome to the Saiga Conservation Alliance". Saiga Conservation Alliance. 22 may 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2012.
  6. ↑ "Mystery over mass antelope deaths in Kazakhstan". BBC News. 2010. 13 sentyabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 dekabr 2012.
  7. ↑ "Saiga Antelope Death Toll in Kazakhstan Reaches 85,000". Radio Free Europe/Radio Liberty. 22 may 2015. 24 may 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2015.
  8. ↑ "Catastrophic Collapse of Saiga Antelopes in Central Asia". United Nations Environment Programme. 2015. 4 mart 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 avqust 2015.
  9. ↑ Yin, S. "Saiga Population Grows After Mysterious Epidemic". The New York Times. 2016. 24 may 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 aprel 2018.
  10. ↑ Briggs, Helen. "Critically endangered antelope saiga makes comeback". BBC News. 2021. 4 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2021.
  11. ↑ Sandro Lovari. "Saiga". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 10 Eylül 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 Haziran 2020.

Mənbə

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • В.Е Соколов. Редкие и исчезающие животные. Млекопитающие. Москва "Высшая школа" 1986 səh. 464

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sayqak&oldid=8169491"